Zagr Hałas w pracy, Ocena Ryzyka-mat. pomocnicze, Zagrożenia w pracy-PDF
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
HAŁAS NA STANOWISKACH PRACY
Witold Mikulski, Anna Karczmarska, Jolanta Koton
1 Hałas
1.1 Skutki oddziaływania hałasu na człowieka
Termin hałas stosowany jest do dźwięków słyszalnych szkodliwych lub uciążliwych dla
zdrowia, których częstotliwość zawiera się w zakresie od ok. 16 Hz do ok. 16000Hz. Dźwięki
z tego zakresu częstotliwości odbierane są (percepcja) drogą słuchową poprzez organ
słuchu (dlatego potocznie niektórzy autorzy stosują na określenie tego hałasu termin
hałas
słyszalny
), poprzez przewodnictwo kostne oraz przez cały organizm człowieka. Uciążliwość i
szkodliwość hałasu określa się metodami obiektywnymi poprzez podanie wielkości
określających hałas. Ponieważ szkodliwość i uciążliwości hałasu oddziaływującego na organ
słuchu występuje przy niższych poziomach niż szkodliwość lub uciążliwość hałasu na cały
organizm, dlatego kryteria dopuszczalne dla tego hałasu dotyczą uszkodzenia słuchu.
Oddziaływanie hałasu:
przy małych poziomach dźwięku A (powyżej ok. 55 dB) obserwuje się : skargi na
występujący hałas na stanowiskach pracy umysłowej, wzmożoną pobudliwość nerwową,
uczucie stałego rozdrażnienia, a także trudności natury intelektualnej, wyrażające się
osłabieniem pamięci, niemożnością koncentracji uwagi oraz małą chłonnością nowego
materiału;
przy większych poziomach dźwięku A (do ok. 75 dB) hałas oddziałuje głownie jako
stresor, co w konsekwencji może spowodować obniżenie systemu równowagi
biologicznej, ponadto hałas taki utrudnia odbieranie i identyfikację dźwięków (np.
porozumiewanie się),
przy dużych poziomach dźwięku A (powyżej 80dB) i długim czasie oddziaływania hałas
może powodować uszkodzenia słuchu,
przy bardzo dużych poziomach dźwięku A (powyżej 115 dB) hałas może powodować
uszkodzenia słuchu (nawet w przypadku bardzo krótkich czasów jego oddziaływania),
ponadto może powodować uszkodzenia struktur wewnętrznych organizmu człowieka.
Szkodliwość hałasu na organ słuchu może być spowodowana w dwóch przypadkach, gdy:
a) na człowieka oddziałuje hałas o bardzo dużym poziome dźwięku A (nawet w krótkim
czasie np. hałas impulsowy), wówczas może nastąpić ubytek słuchu nawet od
pojedynczego zdarzenia dźwiękowego,
b) na człowieka oddziałuje hałas o dużych poziomach w długim okresie czasu
(wykonywanie pracy zawodowej przez wiele lat), wówczas w początkowym okresie
1
pojawiają się trwałe ubytki słuchu objawiające się niemożnością słyszenia cichszych
dźwięków, a późniejszym okresie głuchota zawodowa (trwały ubytek słuchu)
objawiająca się brakiem możliwości słyszenia nawet dźwięków głośnych np. mowy.
Diagnostykę trwałego ubytku słuchu wykonuje się metodami audiometrycznymi. Trwały
ubytek słuchu spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słyszenia o wielkość
co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla
częstotliwości audiometrycznych 1000, 2000 i 3000 Hz, stanowi tzw. ubytek krytyczny
będący kryterium rozpoznania i orzeczenia
zawodowego uszkodzenia słuchu
jako choroby
zawodowej.
Zawodoweuszkodzeniesłuchu (głuchota zawodowa) trwałe, nie dające się rehabilitować
inwalidztwo znajduje się od lat na czołowym miejscu na liście chorób zawodowych.
Dlatego też, dla hałasu są ustalane i wprowadzane normatywy higieniczne określające
dopuszczalne, ze względu na ochronę słuchu, jego wartości na stanowiskach pracy, a
pracodawca, w którego zakładzie są eksploatowane urządzenia będące źródłami hałasu, jest
obowiązany do dokonywania pomiarów tego czynnika i oceny ryzyka zawodowego
związanego z ekspozycją pracowników na ten rodzaj hałasu.
Liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia hałasem w środowisku pracy (stan na
31.12.2002) wyrażonych w tzw. osobozagrożeniach wynosi 218,9 tyś i od wielu lat utrzymuje
się na pierwszym miejscu spośród wszystkich zagrożeń (stanowi 43,5% wszystkich
osobozagrożeń).
1.2 Źródła hałasu w środowisku pracy
Głównymi źródłami hałasu w środowisku pracy, są maszyny oraz urządzenia lub procesy
technologiczne. Można wyróżnić następujące podstawowe grupy źródeł hałasu :
•
maszyny stanowiące źródło energii, np. silniki spalinowe (maksymalne poziomy
dźwięku
A
do 125 dB), sprężarki (do 113 dB),
•
narzędzia i silniki pneumatyczne, np. ręczne narzędzia pneumatyczne: młotki,
przecinaki, szlifierki (do 134 dB),
•
maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania, przecinania, oczyszczania, np.
młyny kulowe (do 120 dB), sita wibracyjne (do 119 dB), kruszarki (do 119 dB), kraty
wstrząsowe (do 115 dB), piły tarczowe do metalu (do 115 dB),
•
maszyny do obróbki plastycznej, np. młoty mechaniczne (do 122 dB), prasy (do
115 dB),
•
obrabiarki skrawające do metalu, np. szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki (do
104 dB),
2
•
obrabiarki skrawające do drewna, np. dłutownice (do 108 dB), strugarki (do 101 dB),
frezarki (do 101 dB), piły tarczowe (do 99 dB),
•
maszyny włókiennicze, np. przewijarki (do 114 dB), krosna (do 112 dB), przędzarki
(do 110 dB), rozciągarki (do 104 dB), skręcarki (do 104 dB), zgrzeblarki (do 102 dB),
•
urządzenia przepływowe, np. zawory (do 120 dB), wentylatory (do 114 dB),
•
urządzenia transportu wewnątrz zakładowego, np. suwnice, przenośniki, przesypy,
podajniki (do 112 dB).
Obowiązek producenta dotyczący deklarowania wartości hałasu emitowanego przez
maszyny i urządzenia (certyfikacja maszyn i urządzeń niezbędna do oceny zgodności z
wymogami
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia) wynika m.in. z Dyrektywy tzw.
maszynowej
98/37/EW, która jest podstawą prowadzenia badań i certyfikacji wyrobów w krajach
Wspólnoty Europejskiej. Deklarację realizuje się przez podanie wielkości charakteryzujących
emisję hałasu: poziomu ciśnienia akustycznego emisji skorygowanego charakterystyką A i
szczytowego poziomu ciśnienia akustycznego emisji skorygowanego charakterystyką C (np.
wg Norm serii PN-EN ISO 11200:1999) oraz dla maszyn stwarzających zagrożenie hałasem,
skorygowanego poziomu mocy akustycznej A maszyn (np. wg Norm serii PN-EN ISO
3740:1999).
1.3 Kryteria oceny szkodliwości hałasu - wartości dopuszczalne
Dopuszczalne wartości NDN hałasu w środowisku pracy są określone w
Rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej (DzU nr 217, poz. 1833 z 29 listopada
2002; DzU nr 127, poz. 1091 z 30 lipca 2002; nr DzU 127, poz. 1092 z 30 lipca 2002) w
sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy. Zgodnie z tymi rozporządzeniami hałas w środowisku pracy jest
charakteryzowany przez:
−
poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu
pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do
tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową:
−
maksymalny poziom dźwięku A
−
szczytowy poziom dźwięku C.
Wartości dopuszczalne hałasu podane są w tabeli 1. Dopuszczalne wartości hałasu
obowiązują jednocześnie.
Wartości NDN hałasu stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie określają
wartości niższych. W przypadku zawodowego narażenia na hałas, wartości niższe od NDN
obowiązują przy zatrudnianiu kobiet w ciąży i młodocianych (podane są w tabeli 1).
3
Tabela nr 1. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy dla wszystkich pracowników oraz dla
młodocianych i kobiet w ciąży.
Lp.
Nazwa
wielkości
Czas pomiaru Symbol
wielkości
Czas
odniesienia
Wartości dopuszczalne, na stanowiskach pracy
wszystkich
pracowników
młodocianych
kobiet w ciąży
1
poziom
ekspozycji
na hałas
dzień pracy
(lub tygodniowy
czas pracy)
L
EX,8h
(lub L
EX,w
)
8h
(lub 5 dniowy
tydzień
pracy)
85 dB
80 dB
65 dB
lub
ekspozycja
na hałas
E
A,Te
(lub
E
A.w
)
3,64 x 10
3
Pa
2
s
(18,2 x 10
3
Pa
2
s)
1,15 x 10
3
Pa
2
s
(5,75 x 10
3
Pa
2
s)
0,0364 x 10
3
Pa
2
s
(0,182 x 10
3
Pa
2
s)
2
maksymalny
poziom
dźwięku A
dzień pracy
(lub tygodniowy
czas pracy)
L
Amax
8h
(lub 5 dniowy
tydzień
pracy)
115 dB
110 dB
110 dB
3
szczytowy
poziom
dźwięku C
dzień pracy
(lub tygodniowy
czas pracy)
L
Cpeak
8h
(lub 5 dniowy
tydzień
pracy)
135 dB
130 dB
130 dB
Dopuszczalne wartości NDN hałasu w środowisku pracy ze względu na możliwość realizacji
przez pracownika jego podstawowych zadań są określone w PN-N-01307:1994 i podane w
tabeli 2. Dopuszczalne wartości hałasu obowiązują jednocześnie.
Tabela nr 2. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy ze względu na możliwość realizacji
przez pracownika jego podstawowych zadań
Lp.
Równoważny poziom
dźwięku A
L
A eq, Te
, dB
Stanowisko pracy
1.
W kabinach bezpośredniego sterowania bez łączności
telefonicznej, w laboratoriach ze źródłami hałasu, w
pomieszczeniach z maszynami i urządzeniami liczącymi,
maszynami do pisania, dalekopisami i w innych
pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu
75
2.
W kabinach dyspozytorskich, obserwacyjnych i zdalnego
sterowania z łącznością telefoniczną używaną w procesie
sterowania, w pomieszczeniach do wykonywania prac
precyzyjnych i w innych pomieszczeniach o podobnym
przeznaczeniu
65
3.
W pomieszczeniach: administracyjnych, biur projektowych, do
prac teoretycznych, opracowania danych i innych, o podobnym
przeznaczeniu
55
1.4 Pomiary hałasu na stanowiskach pracy
Metody pomiaru wielkości charakteryzujących hałas na stanowiskach pracy są określone
w PN-N-01307:1994. (W normie tej podane są także wymagania dotyczące aparatury
pomiarowej.)
Wielkościami określanymi hałas ze względu na ochronę słuchu są:
−
poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu
pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do
tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową,
−
maksymalny poziom dźwięku A,
−
szczytowy poziom dźwięku C.
4
Pomiary przeprowadza się w typowych dla tego stanowiska miejscach przebywania
pracownika, uwzględniając wszystkie wykonywane przez niego czynności w narażeniu na
hałas oraz standardowe warunki eksploatacji narzędzia, maszyny czy urządzenia będącego
źródłem hałasu.
Pomiary
można
przeprowadzić dwoma metodami: bezpośrednią lub pośrednią.
Metoda bezpośrednia polega na ciągłym pomiarze, przez cały czas narażenia pracownika
na hałas, i odczycie wartości określanych wielkości bezpośrednio z mierników, np.
dozymetru hałasu lub całkującego miernika poziomu dźwięku.
Metoda pośrednia polega na pomiarze hałasu w czasie krótszym niż podlegający ocenie
oraz zastosowaniu odpowiednich zależności matematycznych do wyznaczenia
wymienionych wielkości.
W tym drugim przypadku określa się dla każdej czynności występującej w czasie pracy
następujące wielkości:
−
równoważny poziom dźwięku A,
−
maksymalny poziom dźwięku A,
−
szczytowy poziom dźwięku C.
Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i
odpowiadającą mu ekspozycję dzienną (lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do
tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową) określa się z równoważnych
poziomów dźwięku A oraz czasu wykonywania poszczególnych czynności ze wzorów
określonych w PN-N-01307:1994. Maksymalny poziom dźwięku A oraz szczytowy poziom
dźwięku C odniesiony do czasu pracy określa się największymi wartościom tych wielkości
dla wszystkich wykonywanych czynności.
Tryb i częstotliwość wykonywania pomiarów, sposób rejestrowania i przechowywania
wyników oraz sposób ich udostępniania pracownikom określa rozporządzenie ministra
zdrowia i opieki społecznej.
1.5 Ocena narażenia i ryzyka zawodowego
Ocenę narażenia na hałas dokonuje się porównując wartości wielkości określających
hałas na stanowisku pracy, z ich wartościami dopuszczalnymi podanymi w ww.
rozporządzeniach.
Ryzyko zawodowe, będące następstwem narażenia na hałas na danym stanowisku
pracy, określa się na podstawie wyznaczonych dla tego stanowiska krotności. Krotności są
wyznaczane z odpowiednich wzorów dla każdej wielkości określającej hałas np. wg [2], a
krotność NDN hałasu jest równa największej z nich. Tak wybrana krotność stanowi podstawę
do oszacowania wielkości ryzyka zawodowego będącego następstwem narażenia na hałas.
Na rys.1 podano schemat oszacowania ryzyka zawodowego hałasem.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]