Zastosowanie kuhnowskiego pojęcia paradygmatu, KOGNITYWISTYKA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
Tytuł:
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad sztuczn
ą
inteligencj
ą
*
Autor:
Piotr Kołodziejczyk
/
pkolodziejczyk@interia.pl
Źródło:
/
mjkasperski@kognitywistyka.net
Data publikacji:
16 VIII 2004
1. Uwagi wst
ę
pne
Uzasadniaj
ą
c wag
ę
problematyki podj
ę
tej w tym tek
ś
cie odwołam si
ę
do nast
ę
puj
ą
cej
wypowiedzi Kazimierza Jodkowskiego:
Pierwsze wydanie słynnej ksiąŜki Kuhna wywołało wielkie poruszenie wśród filozofów,
historyków nauki, a takŜe wśród samych uczonych. (…) Przyczyną tego było zarówno
nowatorskie ujęcie rozwoju nauki, jak teŜ wiele kontrowersyjnych tez. Paradygmat stał
się pojęciem popularnym, choć nie zawsze poprawnie uŜywanym.
1
Mimo,
Ŝ
e intencj
ą
Kuhna było uzasadnienie paradygmatycznego charakteru teorii naukowych
głównie na podstawie historii nauk przyrodniczych, to wydaje si
ę
,
Ŝ
e poj
ę
cie paradygmatu
stosuje si
ę
tak
Ŝ
e do opisu rozwoju nauk społecznych, formalnych i by
ć
mo
Ŝ
e
humanistycznych
2
. Na przykład, w historii matematyki łatwo wyró
Ŝ
ni
ć
okres obowi
ą
zywania
paradygmatu geometrii euklidesowej, kryzys tego podej
ś
cia oraz rewolucj
ę
wi
ąŜą
c
ą
si
ę
z
pojawieniem si
ę
systemów Łobaczewskiego i Riemanna. Kwestia zastosowania
kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu do zagadnienia rozwoju danej dyscypliny naukowej
komplikuje si
ę
, gdy pod uwag
ę
bierze si
ę
tak zwane nauki interdyscyplinarne. Dziedziny
wiedzy tego rodzaju ł
ą
cz
ą
c ustalenia wielu typów nauk nara
Ŝ
one s
ą
na zarzut niedojrzało
ś
ci
metodologicznej. Zarzut ten podnosi si
ę
cz
ę
sto przeciwko kognitywistyce pojmowanej jako
nauka o procesach poznawczych. Wielu autorów
3
twierdzi,
Ŝ
e kognitywistyka stanowi
ą
c
zlepek danych wywodz
ą
cych si
ę
z ró
Ŝ
nych dyscyplin naukowych nie charakteryzuje si
ę
ani
jasno okre
ś
lon
ą
metodologi
ą
bada
ń
, ani jednomy
ś
lno
ś
ci
ą
uczonych, co do rezultatów
dokonywanych przez nich analiz teoretycznych.
Por. Z. Muszy
ń
ski,
Niewspółmierno
ść
, ekwiwokacja i problemy znaczenia
, ss. 173-222, w: ten
Ŝ
e,
Z bada
ń
nad
prawd
ą
, nauk
ą
i poznaniem,
Lublin, 1998, ss. 174-176, oraz K. Jodkowski,
Niewspółmierno
ść
. Studium
przypadku: kontrowersja ewolucjonizm – kreacjonizm,
ss. 127-172, w: Z. Muszy
ń
ski,
Z bada
ń
...
, s. 128.
3
Zob. np. R. Penrose,
Cienie umysłu
, tłum. P. Amsterdamski, Pozna
ń
, 2000, ss. 25-26; J. Searle,
Ś
wiadomo
ść
,
inwersja wyja
ś
nie
ń
i nauki kognitywne
, tłum. E. Hunca, ss. 144-177, w:
Modele umysłu
, red. Z. Chlewi
ń
ski,
Warszawa, 1999, ss. 164-167; oraz G. M. Edelman,
Przenikliwe powietrze, jasny ogie
ń
. O materii umysłu
, tłum.
J. R
ą
czaszek, Warszawa, 1998, ss. 297-312.
P. KOŁODZIEJCZYK,
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad SI
*
Tre
ść
niniejszego artykułu została zaprezentowana na III Ogólnopolskim Forum Filozoficznym Młodych w
Lublinie.
1
K. Jodkowski,
Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe
, Lublin, 1990, ss. 133-134.
2
2
W przeciwie
ń
stwie do zaprezentowanej oceny metodologicznego statusu kognitywistyki, w
pracy tej b
ę
d
ę
starał si
ę
argumentowa
ć
,
Ŝ
e nauki kognitywne (a w szczególno
ś
ci ich
najpr
ęŜ
niej rozwijaj
ą
ca si
ę
dziedzina – teoria i praktyka sztucznej inteligencji) stanowi
metodologicznie dojrzał
ą
dyscyplin
ę
wiedzy. Tłem dla tego rodzaju podej
ś
cia s
ą
rozwa
Ŝ
ania
Marka Hetma
ń
skiego
4
, w których pokazuje on,
Ŝ
e kognitywistyka jest dziedzin
ą
rozwijaj
ą
c
ą
si
ę
w zgodzie z kuhnowskimi wyznacznikami rozwoju nauki. Na podstawie tezy
Hetma
ń
skiego w poni
Ŝ
szych rozwa
Ŝ
aniach postaram si
ę
omówi
ć
dwie rewolucje maj
ą
ce
miejsce w obr
ę
bie bada
ń
nad AI, paradygmatyczny charakter samych tych bada
ń
oraz
zasygnalizowa
ć
problem niewspółmierno
ś
ci zachodz
ą
cej pomi
ę
dzy podej
ś
ciami typu GOFAI
i koneksjonistycznego.
2. Paradygmatyczny charakter bada
ń
nad sztuczn
ą
Czyni
ą
c poj
ę
cie paradygmatu kluczowym dla analiz prowadzonych w tym tek
ś
cie, w
pierwszej kolejno
ś
ci nale
Ŝ
y okre
ś
li
ć
zasi
ę
g stosowalno
ś
ci tego terminu w odniesieniu do
bada
ń
nad sztuczn
ą
inteligencj
ą
. Okre
ś
lenie to wydaje si
ę
wa
Ŝ
ne, poniewa
Ŝ
w pracach
samego Kuhna poj
ę
cie paradygmatu nie jest jednoznaczne. Termin ten odnosi si
ę
zarówno do
powszechnie uznawanych osi
ą
gni
ęć
naukowych, zespołu charakterystycznych przekona
ń
i
uprzedze
ń
oraz zespołu instrumentalnych, teoretycznych i metafizycznych przekona
ń
podzielanych przez grup
ę
uczonych
5
. Z powodu tego rodzaju wieloznaczno
ś
ci, termin
paradygmat rozumiał b
ę
d
ę
w sensie globalnym, czyli jako zinternalizowane przekonania
przedstawicieli danej dyscypliny naukowej. Na zbiór tych przekona
ń
składaj
ą
si
ę
zarówno
przekonania instrumentalne, teoretyczne oraz metafizyczne. Innymi słowy, poj
ę
cie
paradygmatu obejmuje
(…) pewne akceptowane wzory faktycznej praktyki naukowej – wzory obejmujące
równocześnie prawa, teorie, zastosowania i wyposaŜenie techniczne – tworzą model,
z którego wyłania się jakaś szczególna, zwarta tradycja badań naukowych.
6
Krótko mówi
ą
c – paradygmat stanowi wzorzec uprawiania bada
ń
w obr
ę
bie danej dyscypliny
naukowej.
Paradygmat charakterystyczny dla bada
ń
nad AI mo
Ŝ
na nazwa
ć
obliczeniowym. Jego sedno
mo
Ŝ
na wysłowi
ć
w postaci twierdzenia,
Ŝ
e procesy poznawcze dokonywane przez podmioty
kognitywne maj
ą
charakter procesów obliczalnych w sensie matematycznej teorii rekursji
7
.
Twierdzenie to, b
ę
d
ą
ce konsekwencj
ą
analiz Alana Turinga
8
prowadzi do zało
Ŝ
enia,
Ŝ
e
sztuczne systemy poznawcze o stanach nieci
ą
głych posiadaj
ą
zdolno
ś
ci poznawcze
jako
ś
ciowo identyczne ze zdolno
ś
ciami podmiotów naturalnych. Ujmuj
ą
c t
ą
kwesti
ę
w
perspektywie epistemologicznej mo
Ŝ
na powiedzie
ć
,
Ŝ
e procesy poznawcze s
ą
charakteryzowane wył
ą
cznie w sposób syntaktyczny. Zatem, ka
Ŝ
dy z tych procesów jest
wyra
Ŝ
alny za pomoc
ą
zbioru procedur formalnych skonstruowanych na podstawie
4
Por. W. Marciszewski,
Sztuczna inteligencja
, Kraków 1998, s. 16.
8
Zob. A. Turing,
Maszyny licz
ą
ce a inteligencja
, tłum. B. Chwede
ń
czuk, ss. 271-300, w:
Fragmenty filozofii
analitycznej. Filozofia umysłu
, wybór: B. Chwede
ń
czuk, Warszawa, 1995.
P. KOŁODZIEJCZYK,
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad SI
Zob. M. Hetma
ń
ski,
Umysł a maszyny. Krytyka obliczeniowej teorii umysłu
, Lublin, 2000, s. 34. Trzeba w tym
miejscu podkre
ś
li
ć
,
Ŝ
e Hetma
ń
ski sygnalizuje tylko t
ą
kwesti
ę
i nie po
ś
wi
ę
ca jej szczegółowej uwagi w
prowadzonych przez siebie analizach.
5
Por. T. S. Kuhn,
Raz jeszcze o paradygmatach
, ss. 406-439, w: ten
Ŝ
e,
Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w
badaniach naukowych
, tłum. S. Amsterdamski, Warszawa, 1985, s. 407.
6
T. S. Kuhn,
Struktura rewolucji naukowych
, tłum. H. Ostrom
ę
cka, Warszawa, 2001, s. 34.
7
3
algorytmów zaimplementowanych w strukturze systemu przetwarzaj
ą
cego informacje
9
.
Podej
ś
cie to prowadzi do akceptacji zespołu przekona
ń
, które za Włodzisławem Duchem
mo
Ŝ
na przedstawi
ć
nast
ę
puj
ą
co:
Algorytmy manipulowania symbolami powinny więc pozwolić na odtworzenie
nieskończenie złoŜonego zachowania za pomocą mechanicznie wykonywanych
mikroprocesów. Wynika stąd, Ŝe systemy przetwarzające informacje, takie jak ludzkie
umysły, powinny dać się zrozumieć dzięki badaniu algorytmów oraz badaniu sposobu
wewnętrznej reprezentacji pojęć, czyli związków symboli z tym, co one reprezentują.
10
W
ś
wietle przytoczonej wypowiedzi wida
ć
,
Ŝ
e sztuczne i naturalne systemy poznawcze
mo
Ŝ
na traktowa
ć
jako modele finitystyczne. Przez analogi
ę
do idei finityzmu w filozofii
matematyki o systemach tych mo
Ŝ
na stwierdzi
ć
,
Ŝ
e:
1. ich składow
ą
, i zarazem przedmiotem bada
ń
s
ą
sko
ń
czenie syntaktycznie dane
struktury.
Poza takimi strukturami
– pisze Herbert Simon –
system zawiera takŜe zbiór
procedur przeprowadzających operacje na wyraŜeniach, aby wytworzyć inne
wyraŜenia (...). Fizyczny system symboli jest w związku z tym maszyną generującą
ewoluujące zbiory struktur symbolicznych
11
,
2. operacje na tych strukturach maj
ą
charakter kombinatoryczny, czyli efektywny w
rozumieniu matematycznej metody efektywnej,
3. poj
ę
cia abstrakcyjne, takie jak np. dowolna jednostka syntaktyczna, czy niesko
ń
czony
zbiór symboli nie s
ą
ani przedmiotem bada
ń
, ani elementem tych modeli.
Przywołane stwierdzenia mo
Ŝ
na ujmowa
ć
jako elementy teoretycznego zbioru przekona
ń
składaj
ą
cych si
ę
na paradygmat obliczeniowy. Przekonania teoretyczne koresponduj
ą
z
ontologicznym zapleczem tego paradygmatu, które stanowi (wywodz
ą
ce si
ę
z analiz Hilarego
Putnama
12
) stanowisko funkcjonalistyczne. Skoro procesy poznawcze traktuje si
ę
w sposób
obliczeniowy, to (zgodnie z funkcjonalizmem) procesy te mog
ą
by
ć
realizowane przez ró
Ŝ
ne
systemy fizyczne wyposa
Ŝ
one w układy wej
ś
cia, analizy i przetwarzania danych oraz
wyj
ś
cia
13
. W zwi
ą
zku z tym mo
Ŝ
na wnosi
ć
,
Ŝ
e suma przekona
ń
ontologicznych i
teoretycznych sformułowanych w ramach paradygmatu obliczeniowego spowodowała, jak
pisze Hanard,
Ŝ
e
(...) komputacjoniści uznali się za psychologów (i spowodowało, Ŝe psycholodzy stali
się komputacjonistami (...). Wynikło to z załoŜenia, Ŝe przyczynowe i funkcjonalne
wyjaśnienie systemu fizycznego jest równie kompatybilne z mentalną, jak i nie-
mentalną interpretacją. Interpretacja mentalna wydaje się zawsze w jakiś sposób
9
Zob. P. Kołodziejczyk,
Funkcjonalizm jako ontologia sztucznej inteligencji
, s. 457, w:
Byt i jego poj
ę
cie
, red.
A. L. Zachariasz, Rzeszów2003, ss. 454-466.
10
W. Duch,
Czym jest kognitywistyka?
, ss. 9-49, "Kognitywistyka i Media w Edukacji", Nr 1/1998, s. 25.
11
P. KOŁODZIEJCZYK,
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad SI
H. Simon,
Cognitive Science: The Newest Science of the Artificial
, ss. 33-46,
"
Cognitive Science
"
, Nr 4/1980,
s. 40.
12
Zob. H. Putnam,
Mind and Machines
, ss. 138-164, w:
Dimensions of Mind. A Symposium
, red. S. Hook, New
York, 1961.
13
Hetma
ń
ski pisze w tej kwestii: „Je
ś
li uniwersalna maszyna Turinga jest w stanie symulowa
ć
(modelowa
ć
)
działanie ka
Ŝ
dej cyfrowej maszyny, to mo
Ŝ
e si
ę
tak dzia
ć
wła
ś
nie ze wzgl
ę
du na niezale
Ŝ
no
ść
działania takiej
maszyny na poziomie logicznym (obliczeniowym) od działania na poziomie fizycznym”. M. Hetma
ń
ski,
Umysł...
, s. 71.
4
niezaleŜna od fizycznej mimo, Ŝe są one w sposób oczywisty wzajemnie skorelowane.
Jest tak, poniewaŜ funkcjonalność systemu sprawia wraŜenie całkowicie zdolnej do
wyjaśniania
[natury procesów poznawczych, przyp. P. K.]
(...) równie
zadowalająco za pomocą pojęcia umysłowości, jak i bez uwzględnienia tego
terminu.
14
Dlatego te
Ŝ
funkcjonalistyczne podej
ś
cie do badania umysłu ujawnia, jak si
ę
wydaje,
instrumentalistyczne aspekty paradygmatu obliczeniowego. Oznacza to,
Ŝ
e zastosowanie
poj
ę
cia (b
ą
d
ź
matematycznie rozumianej teorii) obliczalno
ś
ci umo
Ŝ
liwia potraktowanie
paradygmatu obliczeniowego jako modelu wyja
ś
niaj
ą
cego interakcje pomi
ę
dzy
syntaktycznym poziomem analizy danych dostarczanych do systemów kognitywnych oraz
referentami elementów syntaktycznych zaimplementowanymi w tym systemie (poziomem
analizy semantycznej). Zatem, jak postuluje Valerie Hardcastle, paradygmat obliczeniowy
stanowi model eksplanacyjny w tym sensie,
Ŝ
e w sposób jednoznaczny opisuje (w terminach
procedur obliczeniowych) relacje zachodz
ą
ce pomi
ę
dzy symbolami i reprezentacjami
mentalnymi
15
. Poprzez eliminacj
ę
słownika terminów charakterystycznych dla psychologii
potocznej, obliczeniowe i zarazem funkcjonalistyczne podej
ś
cie do badania natury procesów
poznawczych unika wi
ę
c (zdaniem zwolenników paradygmatu obliczeniowego) trudno
ś
ci
zwi
ą
zanych z ustaleniem relacji zachodz
ą
cej mi
ę
dzy tre
ś
ci
ą
poj
ęć
mentalnych i fizykalnych
16
.
Zgodnie z metodologicznymi ustaleniami Kuhna, poj
ę
cie paradygmatu pozostaje w
ś
cisłym
zwi
ą
zku eksplanacyjnym z terminem ‘nauka normalna’. W
Strukturze
... czytamy na ten temat:
Termin nauka normalna oznacza (...) badania wyrastające z jednego lub wielu
osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie
akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki.
17
Badania prowadzone w ramach nauki normalnej polegaj
ą
na uszczegółowieniu zjawisk i
teorii, których dostarcza paradygmat
18
. Od nich wi
ę
c w głównej mierze zale
Ŝ
y sukces lub
pora
Ŝ
ka danego paradygmatu. Jak pisze Kuhn:
Sukces paradygmatu (...) – to początkowo przede wszystkim obietnica sukcesu, na
jaki liczy się, mając do dyspozycji tylko wybrane i niepełne przykłady. Nauka normalna
urzeczywistnia tę obietnicę, rozszerzając wiedzę o faktach, które dany paradygmat
ukazuje jako szczególnie waŜne, poszerzając zakres zgodności między tymi faktami a
formułowanymi na gruncie paradygmatu przewidywaniami oraz uściślając sam
paradygmat.
19
Na gruncie bada
ń
nad sztuczn
ą
inteligencj
ą
zwi
ą
zek poj
ęć
paradygmatu i nauki normalnej
najbardziej wyra
ź
nie ujawnia si
ę
podczas analizy sposobu rozwi
ą
zywania szczegółowych
problemów na drodze do skonstruowania sztucznych podmiotów poznawczych. Obliczeniowe
rozumienie natury procesów poznawczych determinuje bowiem charakter działa
ń
dokonywanych przez teoretyków AI. Zale
Ŝ
no
ść
t
ą
wida
ć
przy stosowaniu j
ę
zyków
14
S. Hanard,
Computation Is Just Interpretable Symbol Manipulation; Cognition Isn’t
, ss. 379-390, w: "Minds
and Machines", Nr 4/1995, s. 384.
15
Por. V. Hardcastle,
Computationalism
, ss. 310-311, w: "Cognition", Nr 3/1195, ss. 303-317.
16
T. S. Kuhn,
Struktura...
, s. 33.
18
Zob. tam
Ŝ
e, s. 55.
19
Tam
Ŝ
e, s. 54.
P. KOŁODZIEJCZYK,
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad SI
Problem ten dyskutuje np. Urszula
ś
egle
ń
rozwa
Ŝ
aj
ą
c uj
ę
cie tre
ś
ci stanów mentalnych w ramach
behawioryzmu semantycznego oraz identyczno
ś
ciowych i komputacyjnych teorii umysłu. Zob. U.
ś
egle
ń
,
Wprowadzenie do problematyki filozofii umysłu
, ss. 111-129, w: "Kognitywistyka i Media w Edukacji", Nr
1/1998, ss. 116-121.
17
5
programowania wysokiego poziomu (np. LISP-a) do konstruowania tak ró
Ŝ
norodnych
systemów inteligentnych jak: napisanego przez Thomasa Evansa programu rozpoznawania
analogii mi
ę
dzy figurami geometrycznymi
20
, skonstruowanego przez Terrego Winograda
systemu rozumienia j
ę
zyka naturalnego SHRDLU
21
, czy te
Ŝ
systemów ekspertowych, jak np.
MATHLAB-u i DENDRAL-a. u
Ŝ
ywaj
ą
c terminologii Kuhna mo
Ŝ
na powiedzie
ć
,
Ŝ
e
rozwi
ą
zywanie łamigłówek
22
w oparciu o paradygmat obliczeniowy wynika z faktu,
Ŝ
e , jak
pisze David J. Chalmers,
(…) prawie kaŜda przyczynowa organizacja, jaką moŜemy sobie wyobrazić moŜe być
ujęta jako opis obliczeniowy. Tak długo, jak przyczynowa organizacja systemu moŜe
być analizowana w skończonej liczbie działających na siebie części (…), to
organizacja ta moŜe zostać wyabstrahowana w opisie automatów złoŜonych, bądź w
ramach jakiegoś innego formalizmu obliczeniowego.
23
Problematyczny pozostaje tu jednak sposób pojmowania terminu ‘obliczanie’, poniewa
Ŝ
jego
wielorakie uj
ę
cie doprowadziło do rewolucyjnych zmian w obr
ę
bie paradygmatu
obliczeniowego. O zmianach tych traktuje poni
Ŝ
sza cz
ęść
tej pracy.
3. Rewolucje, niewspółmierno
ść
badania nad AI
Przyczyn
ą
rewolucji w dowolnej dyscyplinie naukowej jest, jak wskazuje Kuhn, pojawianie
si
ę
nieusuwalnych anomalii w ramach danej teorii. Anomalii tych nie mo
Ŝ
na, rzecz jasna,
wytłumaczy
ć
za pomoc
ą
aparatury teoretycznej dostarczanej przez t
ą
wła
ś
nie teori
ę
. Inaczej
mówi
ą
c, pojawienie si
ę
anomalii jest zapowiedzi
ą
kryzysu i upadku danego paradygmatu. Jak
pisze Kuhn:
Kiedy (…) anomalia zaczyna być postrzegana jako coś więcej niŜ po prostu kolejna
łamigłówka nauki normalnej, znak to, Ŝe nauka wchodzi w falę kryzysu. Wśród wielu
uczonych danej specjalności rozpowszechnia się świadomość, Ŝe rzeczywiście jest to
anomalia. Coraz większa liczba najwybitniejszych specjalistów poświęca jej coraz
więcej uwagi. Jeśli opiera się ona nadal wszelkim próbom jej usunięcia (…), wielu
uczonych zaczyna ją traktować jako główny przedmiot badań ich dyscypliny.
24
W ramach bada
ń
nad sztuczn
ą
inteligencj
ą
pojawianie si
ę
anomalii i kryzys obowi
ą
zuj
ą
cych
paradygmatów mo
Ŝ
na ukaza
ć
na podstawie ewolucji reprezentacji wiedzy o
ś
wiecie
wyra
Ŝ
alnej w j
ę
zyku naturalnym. Obowi
ą
zuj
ą
ce pocz
ą
tkowo podej
ś
cie oparte na logice
kwantyfikatorów I-go rz
ę
du zostało wyparte poniewa
Ŝ
w jego ramach nie mo
Ŝ
na było
wyja
ś
ni
ć
anomalii eksplozji kombinatorycznej. Mimo łatwo
ś
ci mechanizacji wnioskowa
ń
okazało si
ę
(na przykład na podstawie analizy systemów QA3 i STRIPS),
Ŝ
e ten sposób
reprezentacji wiedzy nie pozwalał na rewizj
ę
przekona
ń
systemu, cz
ę
sto prowadził do
sprzeczno
ś
ci oraz powodował,
Ŝ
e na podstawie niewielkiej bazy danych lawinowo rosła
liczba wnioskowa
ń
, które okazywały si
ę
nieu
Ŝ
yteczne w procesie reprezentowania wiedzy
25
.
Ten sposób podej
ś
cia do problemu reprezentacji został wyparty przez formalizm systemów
20
Opis działania tego programu zawiera artykuł: M. Minsky,
Sztuczna inteligencja
, tłum. D. Gajkowicz, ss. 290-
308, w:
Dzi
ś
i jutro maszyn cyfrowych
, Warszawa, 1969, ss. 294-302.
21
Zob. T. Winograd,
Understanding Natural Language
, New York, 1972.
22
T. S. Kuhn,
Struktura...
, s. 152.
25
Por. P. Konderak,
Obliczeniowe modele rozumienia j
ę
zyka naturalnego
, ss. 7-24, w: "Philosophon Agora", Nr
1/1999, s. 16.
P. KOŁODZIEJCZYK,
Zastosowanie kuhnowskiego poj
ę
cia paradygmatu w analizie bada
ń
nad SI
Na temat poj
ę
cia łamigłówki zob. T. S. Kuhn,
Struktura
..., ss. 73-86.
23
D. J. Chalmers,
On implementing a computations
, ss. 391-402, w: "Minds and Machines", Nr 4/1995, s. 397.
24
[ Pobierz całość w formacie PDF ]