Zagraniczne misje Wojska Polskiego, Europeistyka, stosunki międzynarodowe
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
nr 7(4) • 2 października 2008
zagadnienia społeczno-gospodarcze
Wojsko Polskie od ponad 30 lat aktywnie uczestniczy w zagranicznych operacjach pokojowych i stabi-
lizacyjnych (prowadzonych przez ONZ, OBWE i NATO). Jest to istotny element udziału Polski w polityce
międzynarodowej, a jednocześnie szansa na zdobycie doświadczenia przez polskich żołnierzy. W związku
z zakończeniem w październiku 2008 r. misji w Iraku największym wyzwaniem dla Wojska Polskiego staje
się operacja w Afganistanie.
Bartosz Bieszyński
Zagraniczne misje Wojska Polskiego
WproWadzenie
Rzeczpospolita Polska należy do niewielkiego grona krajów,
które od samego początku prowadzenia międzynarodowych ope-
racji pokojowych ONZ biorą w nich aktywny udział
. Nasze działa-
nia rozpoczęliśmy już w roku 953, kiedy to polscy obserwatorzy
weszli w skład komisji nadzorującej rozejm po wojnie koreańskiej
(950–953). Pierwsze zwarte jednostki Wojska Polskiego (dalej: WP)
rozpoczęły udział w misjach wojskowych na szeroką skalę w 973 r.
podczas operacji UNEF II (
Second United Nations Emergency Force
)
w Egipcie. Do lipca 2007 r. ponad 64 000 żołnierzy i pracowników
wojska wzięło udział w 66 misjach pokojowych i operacjach woj-
skowych prowadzonych na terytoriach 39 państw
2
. Obecnie Wojsko
Polskie utworzyło osiem kontyngentów wojskowych (dalej: PKW):
dwa do realizacji misji ONZ (Syria, Liban), trzy do realizacji zadań
NATO (Kosowo, Afganistan i PKW Pułaski), dwa do realizacji operacji
UE (Bośnia i Hercegowina, Czad) i jeden do realizacji misji w Iraku
3
(zob. mapka na s. 2). Misja w Afganistanie stanowi największe wy-
zwanie dla WP, co wiąże się przede wszystkim ze skalą zaangażowa-
nia polskich sił w tym kraju, które do końca listopada 2008 r. wyniesie
ok. 800 osób. Kończy się natomiast równie ważna misja w Iraku,
gdzie w szczytowym okresie przebywało 2,5 tys. polskich żołnierzy.
podstaWy organizac yjne
Podstawą prawną działań Wojska Polskiego poza granicami
kraju jest ustawa z 7 grudnia 998 r. o zasadach użycia lub po-
bytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami pań-
stwa (Dz.U. nr 62, poz. 7). Zgodnie z tą ustawą ostatecznym
decydentem w zakresie wysyłania jednostek WP do realizacji
zagranicznych misji jest Prezydent RP. Podejmuje on takie posta-
nowienie na wniosek Rady Ministrów bądź premiera, niezwłocz-
nie przy tym informując Marszałków Sejmu i Senatu RP. Decy-
zja o użyciu WP poza granicami kraju musi zawierać dokładne
dane o liczebności, strukturze kontyngentu oraz jego uzbrojeniu
i czasie wykonywania zadań. Żołnierze zawodowi, wchodzący
Tab. 1. Wydatki budżetu państwa na udział WP w misjach
zagranicznych w Iraku, Afganistanie i Czadzie w latach 2006–
–2008 (w mln zł)
Lata/państwa
Szerzej na ten temat patrz: B. Bieszyński,
Udział wojska polskiego w za-
granicznych operacjach wojskowych
[w:]
Varia. Z prac Biura Analiz Sejmow-
ych
, E. Karpowicz (red.), seria „Studia BAS”, Warszawa 2007, s. 25–5.
2
www.mon.gov.pl [dostęp: 25 września 2008 r.].
3
Mimo że działalność sił stabilizacyjnych w Iraku ma podstawy praw-
ne (rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 483/2003), to zarówno NATO,
jak i ONZ ograniczają się do symbolicznego zaangażowania w tym kraju.
Irak
Afganistan
Czad
2006
8,9
40,2
-
2007
8,
46
0,
2008
87,5
303,9
48
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MON,
Liczba żołnierzy polskich w misjach poza granicami kraju, stan po 30 listopada 2008 r.
BOŚNIA I HERCEGOWINA,
KOSOWO
510
SYRIA I LIBAN
876
AFGANISTAN
1600
PKW Pułaski
IRAK
900 (2 0)*
CZAD
400
= 100 ŻOŁNIERZY
* Do 3 października 2008 ma nastąpić wycofanie PKW, przy czym na terenie Iraku pozostanie kilkunastoosobowa grupa polskich doradców wojskowych
w ramach misji NATO.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MON.
w skład takiej jednostki, mogą być poproszeni o wyrażanie zgody
na udział w misji zagranicznej, ale nie jest to obligatoryjne.
Dla wielu polskich żołnierzy podstawowe znaczenie w podję-
ciu decyzji o wyjeździe na misję ma aspekt inansowy. Żołnierze
służący poza granicami kraju, a w szczególności na obszarach
objętych działaniami wojennymi, otrzymują dodatkowe uposa-
żenie, które często stanowi równowartość ich pensji – na misjach
w Iraku czy Afganistanie zarabiają średnio ok. 7 tys. zł
4
.
Udział Wojska Polskiego w zagranicznych operacjach wojsko-
wych to określony wydatek dla budżetu państwa. Na najważniej-
sze polskie misje wojskowe (Afganistan, Irak, Czad) w 2008 r. wy-
damy prawie 540 mln zł. Całość kosztów poniesionych w związku
z naszym pobytem w Iraku od roku 2003 do dziś tygodnik „New-
sweek” oszacował na przeszło , mld zł
5
.
Misje onz
Obecnie Wojsko Polskie kontynuuje swój udział w następują-
cych kontyngentach pokojowych ONZ:
•
Syria – Siły Obserwacyjne Organizacji Narodów Zjednoczo-
nych dla Rozdzielenia Wojsk – UNDOF (
United Nations Dis-
engagement Observer Force
)
– misja wypełniana przez Polskę
od 974 r., mająca na celu rozdzielenie wojsk syryjskich i izra-
elskich na Wzgórzach Golan. Służbę pełni tam 376 żołnierzy
i potrwa to co najmniej do końca roku 2008
6
.
•
Liban – Siły Tymczasowe Organizacji Narodów Zjednoczo-
nych w Libanie – UNIFIL (
United Nations Interim Force in Leba-
non
)
– Polska stanowi część sił pokojowych UNIFIL od roku
992, a jej głównym zadaniem jest rozgraniczenie sił izraelskich
i arabskich na terytorium południowego Libanu. W związku
4
Informacje uzyskane z Dowództwa Operacyjnego WP, 2007.
5
M. Kęskrawiec,
Wierny Adiutant
, „Newsweek” 2008, nr 38.
6
Rada Bezpieczeństwa ONZ podjęła rezolucję (82/2008) o przedłu-
żenie mandatu sił UNDOF do 3 grudnia 2008 r.
2
 z ostatnim konliktem zbrojnym na tym terenie (wojna Izraela
z ugrupowaniem Hezbollah w 2006 r.) kontyngent wojska pol-
skiego został zwiększony z 250 do 500 żołnierzy.
p k W p U ł a s k i
Polska fregata ORP „Gen. K. Pułaski”
9
od 6 lipca 2008 r. uczest-
niczy w operacji NATO
Active Endeavour
, mającej na celu patrolo-
wanie Morza Śródziemnego, aby udaremnić ewentualne sytuacje
zagrażające bezpieczeństwu żeglugi (terroryzm). Nasza jednostka
operuje w ramach zespołu NATO SNMG (
Standing NATO Mariti-
me Group One
), w skład którego oprócz polskiej fregaty wchodzą
okręty z Niemiec, Hiszpanii, Holandii, Kanady i USA
0
. Misja „Gen.
K. Puławskiego” potrwa pięć miesięcy. Mimo że ten zespół NATO
funkcjonuje nieprzerwanie do kilku lat, to jego obecna misja zy-
skała szeroki rozgłos. Zgodnie z planem okręty w sierpniu 2008 r.
przeszły przez cieśniny Dardanele i Bosfor, kierując się na Morze
Czarne. Rosja potraktowała ich obecność na tym akwenie jako
„wrogie posunięcie” i próbę zaognienia konliktu gruzińsko-ro-
syjskiego. Sojusz Północnoatlantycki odpowiedział, że manewry
były od dawna zaplanowane i nie mają żadnego związku z wojną
na Kaukazie
.
Misje Unii eUrope jskie j
B o ś n i a i H e r c e g o W i n a
W 2005 r. UE przejęła od NATO odpowiedzialność za misję
pokojową w Bośni i Hercegowinie (operacja
Althea
). W Wielo-
narodowym Batalionie Manewrowym w Sarajewie pełni służbę
ok. 20 polskich żołnierzy
7
. Najważniejszym zadaniem batalionu
jest zapewnienie stabilizacji po podpisaniu porozumienia poko-
jowego w Dayton kończącego długotrwałą wojnę domową na
Bałkanach. Sytuacja w Bośni i Hercegowinie jest na tyle stabilna,
że UE rozważa stopniową redukcję swoich oddziałów
8
.
c z a d
Operacja w Czadzie jest najważniejszą operacją wojskową Unii
Europejskiej. Misja ta jest swoistym „testem” dla budowanych
mozolnie od lat wojskowych struktur UE. Decyzja o utworzeniu
kontyngentu wojskowego UE i wysłaniu go do zachodniego
Czadu zapadła ze względu na dramatyczną sytuację humanitar-
ną panującą w tym rejonie. Jest to skutek konliktu w Darfurze,
który zmusił setki tysięcy uchodźców z zachodniego Sudanu do
znalezienia schronienia w obozach w sąsiadującym Czadzie. Tam
jednak stali się oni obiektem ataków muzułmańskich bojówek
i zwykłych bandytów. Istotnym problemem w obozach w Cza-
dzie było również zapewnienie wody, żywności i lekarstw.
W reakcji na zaistniałą sytuację 25 września 2007 r. Rada Bezpie-
czeństwa ONZ podjęła rezolucję (778/2007), dotyczącą powo-
łania misji Narodów Zjednoczonych w Republice Środkowoafry-
kańskiej i Czadzie. Rada upoważniła ponadto UE do skierowania
w ten rejon swoich wojsk w celu ochrony misji ONZ na rok od
daty osiągnięcia wstępnej gotowości operacyjnej. Do Czadu zo-
stały wysłane siły UE liczące ponad 3700 żołnierzy. Państwem za-
pewniającym największą ilość sił i środków (200 żołnierzy) oraz
przewodzącym operacji jest Francja. Polska stanowi drugi kraj
pod względem liczebności kontyngentu (400 żołnierzy).
Do najważniejszych zadań polskich żołnierzy należy ochrona
obozów uchodźców oraz zapewnienie bezpieczeństwa pra-
cownikom ONZ. Misja polskich żołnierzy potrwa do 5 marca
2009 r.
a f g a n i s t a n
Zaangażowanie Polski w działania wojskowe na terytorium
Afganistanu rozpoczęło się w marcu 2002 r., kiedy jako jeden
z 34 krajów koalicji wzięliśmy udział w operacji „Trwała Wolność”
(
Enduring Freedom
). Była ona skierowana przeciwko talibom jako
reakcja na zamachy z września 200 r. Po wygranej kampa-
nii wojennej zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ
nr 386/200 na terytorium Afganistanu zostały ustanowione
Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa
–
ISAF (
Interna-
tional Security Assistance Forces
), nad którymi w sierpniu 2003 r.
dowództwo przejęło NATO.
Polska początkowo wysłała do ISAF kontyngent 20 żołnie-
rzy. Wiosną 2007 r. zwiększyła swój udział w tej operacji do 200
żołnierzy, kierując ich na niebezpieczne pograniczne afgańsko-
-pakistańskie (prowincja Ghazni i Paktika). Co istotne, tak znaczą-
co wzmocniony kontyngent Wojska Polskiego zyskał charakter
ściśle bojowy
2
. Do listopada 2008 r. liczebność wojsk polskich
w Afganistanie zwiększy się do 600, a jednocześnie nastąpi ich
skupienie w prowincji Ghazni. Zdaniem MON dotychczasowe
rozproszenie polskiego kontyngentu obniżało jego efektywność.
Osiągnięto porozumienie z dowództwem ISAF oraz stroną ame-
rykańską, aby to WP przejęło odpowiedzialność za prowincję
Ghazni.
Dokonując analizy warunków, w jakich nasi żołnierze pełnią
służbę w tej części świata, należy zauważyć, że bojowa misja w Af-
ganistanie odbywa się kilka lat po rozpoczęciu operacji w Iraku.
Dzięki temu żołnierze są bardziej doświadczeni, lepiej wyszkoleni
i mają większą świadomość tego, co czeka ich podczas służby.
Poprawiło się także wyposażenie jednostek, zwłaszcza w sprzęt
opancerzony. Polskie kołowe transportery opancerzone – roso-
mak – znakomicie spisują się w afgańskich warunkach. Mimo że
talibowie wielokrotnie zastawiali na nie pułapki, to ani razu nie
udało im się zniszczyć rosomaka
3
. Jednak w czasie sierpniowej
wizyty premiera D. Tuska polscy żołnierze zgłaszali uwagi doty-
czące zbyt małej liczby tych pojazdów. W związku z tym MON
Misje nato
k o s o W o
Na terenie Kosowa 300 polskich żołnierzy razem z żołnierza-
mi ukraińskimi tworzy wspólny batalion POLUKRBAT, należący
do Wielonarodowej Grupy Zadaniowej „Wschód”. Do zadań ba-
talionu w tym regionie należy przeciwdziałanie zorganizowanej
przestępczości, przemytowi, korupcji oraz wspieranie władz lo-
kalnych w utrzymywaniu porządku i bezpieczeństwa. Najważ-
niejszym wyzwaniem jest ciągle napięta sytuacja pomiędzy
zamieszkującymi ten teren Albańczykami i Serbami. Uległa ona
diametralnemu pogorszeniu 8 lutego 2008 r., kiedy Kosowo
oicjalnie proklamowało swoją niepodległość. Ten fakt polityczny
nie zmienił jednak statusu i zadań międzynarodowych sił poko-
jowych KFOR (
Kosovo Force
).
9
Przekazana polskiej marynarce przez USA w 2000 r.
0
www.pulaski.mw.mil.pl [dostęp: 25 września 2008 r.].
www.wiadomosci.onet.pl/809782,2,,,item.html
[dostęp: 25 września 2008 r.].
2
Niektóre rządy, wysyłając swoje kontyngenty, ograniczyły ich za-
kres; i tak np. dosyć silne jednostki niemieckie (ok. 3000 żołnierzy) nie
mogą być użyte w żadnych działaniach zaczepnych przeciwko talibom.
3
Podczas jednej zasadzki rosomak został traiony dwukrotnie z ręcz-
nego granatnika przeciwpancernego (tzw. RPG), lecz nie odniósł żadnych
poważniejszych uszkodzeń i jego załoga mogła kontynuować ostrzał.
7
Cały batalion liczy 526 żołnierzy; kontrybutorami oprócz Polski są
Hiszpania, Węgry i Turcja. Jest to najważniejsza jednostka UE w ramach
misji EUFOR.
8
www.msz.gov.pl, www.do.wp.mil.pl [dostęp: 25 września 2008 r.].
3
podjęło decyzję o dosłaniu jesienią 2008 r. dodatkowych maszyn.
Pod koniec października dotrą także pierwsze 30 z 40 wypoży-
czonych od rządu USA pojazdów MRAP, które charakteryzują
się wysoką odpornością przed improwizowanymi ładunkami
wybuchowymi. Ważnym elementem siły naszych żołnierzy jest
również wprowadzenie do użycia własnych śmigłowców. Na po-
czątku sierpnia przetransportowano do Afganistanu cztery śmi-
głowce transportowe Mi-7 i cztery szturmowe Mi-24W.
Udział w misji w Iraku udowodnił, że do żołnierza współczesne-
go pola walki trzeba podchodzić w sposób w pełni komplekso-
wy, czyli należy zapewnić mu nie tylko odpowiednie uzbrojenie,
wyszkolenie, ale również wygodny mundur i buty, które nie będą
się rozklejać na piaskach pustyni. Dodatkowo należy pamiętać
o całym systemie prawno-socjalnym, koniecznym dla skutecz-
nego funkcjonowania żołnierzy oraz zapewnienia ich wysokiego
morale. Znamiennym przykładem jest tu wciąż niewystarczające
wsparcie zarówno psychologiczne, jak i materialne dla rannych
żołnierzy wracających do kraju.
i r a k
Zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP z 2 grudnia 2007 r.
misja w Iraku zakończy się 3 października 2008 r. Po tym ter-
minie pozostanie tam tylko grupa kilkunastu polskich doradców
wojskowych, którzy będą prowadzić szkolenia dla nowej armii
irackiej (w ramach misji NATO – NMTI). 6 lipca 2008 r. ostatni
dowódca Wielonarodowej Dywizji Centrum-Południe (
Mutlti-
national Division Central-South)
gen. dyw. Andrzej Malinowski
przekazał oicjalnie rządowi irackiemu pełną odpowiedzialność
za prowincję Kadisija, gdzie WP przez blisko pięć ostatnich lat
pełniło służbę.
Misje w Iraku i w Afganistanie postawiły polskich żołnierzy
w sytuacji prawdziwej wojny, a nie tylko operacji stabilizacyjnej
czy pokojowej. Wiązało się to z udziałem w regularnej walce
i śmiercią żołnierzy. Tylko w Iraku od 2003 r. do września 2008 r.
poległo 22 żołnierzy WP, dwóch polskich dziennikarzy, dwóch
polskich pracowników irm ochroniarskich i funkcjonariusz BOR.
W operacji w Afganistanie zginęło dotąd 8 żołnierzy.
Obecnie uwaga świata, również polskiej opinii publicznej,
przeniosła się z Iraku do Afganistanu. To właśnie tam wojska
NATO zaangażowały się w najbardziej zacięte walki. Nie należy
oczekiwać, że będą one omijać Polaków. Śmierć trzech naszych
żołnierzy w sierpniu 2008 r. oraz otwarta bitwa z talibami we
wrześniu 2008 r., kiedy to Polacy zabili 8 bojowników, pokazały,
że przed naszym wojskiem stanęło trudne zadanie. Dodatko-
wym obciążeniem jest tzw. syndrom Nanger Khel, powstrzymu-
jący żołnierzy przed użyciem broni w obawie przed późniejszymi
zarzutami. Konieczne jest jak najszybsze wyjaśnienie tej sprawy
przed sądem.
Można oczekiwać, że zagraniczne operacje wojskowe wobec
narastającej liczby konliktów lokalnych będą zyskiwać na zna-
czeniu. Rola poszczególnych państw w polityce międzynarodo-
wej w istotnej mierze nadal ma zależeć od ich aktywności na tym
polu. Nie można uczestniczyć w zagranicznych operacjach woj-
skowych nie posiadając nowoczesnej armii. Polska w ostatnich
latach znacząco zmniejszyła dystans dzielący ją od zachodnich
sojuszników, ale pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Funda-
mentalne znaczenie ma to, w jaki sposób zostanie spożytkowa-
ne dotychczasowe „misyjne” doświadczenie WP. Jeżeli uda się je
włączyć na szeroką skalę w proces modernizacji naszych sił zbroj-
nych, to zyskają one dużą szansę rozwoju. Jeśli nie, to polscy żoł-
nierze pozostaną daleko w tyle za swoimi europejskimi kolegami
pod względem wyszkolenia, organizacji oraz wyposażenia.
podsUMoWanie
Polska od ponad 30 lat konsekwentnie wysyła swoich żołnierzy
do najbardziej zapalnych punktów świata. Dzięki temu nasz kraj
zyskuje istotny argument w prowadzeniu polityki zagranicznej.
Jest to szczególnie widoczne w ostatnich latach, gdy zarówno
NATO, jak i UE mają poważne trudności z zebraniem wystarczają-
cej liczby żołnierzy do prowadzonych przez siebie operacji (Czad
i Afganistan). Polska jest tu wyjątkiem i jej wkład w obie te opera-
cje wydaje się bardzo istotny i dostrzegalny.
Dokonując analizy udziału Wojska Polskiego w zagranicznych
operacjach wojskowych, należy w pierwszej kolejności zauwa-
żyć, że punktem zwrotnym w ich historii okazała się operacja
stabilizacyjna w Iraku rozpoczęta w 2003 r. Był to pierwszy tak
poważny test dla naszych żołnierzy po wejściu Polski do NATO
w 999 r. Dzisiaj po prawie pięciu latach możemy powiedzieć, iż
zdali oni egzamin. Można także stwierdzić, że to dzięki udziałowi
w operacji w Iraku blisko 4,5 tys. polskich żołnierzy Wojsko Pol-
skie zyskało ogromne doświadczenie, które stało się impulsem
do modernizacji, zmiany sposobów szkolenia, a przede wszyst-
kim wprowadzenia armii zawodowej. Z drugiej jednak strony,
operacja ta pokazała jak daleko polskiej armii w zakresie wyszko-
lenia, wyposażenia, a przede wszystkim mentalności do jej zagra-
nicznych sojuszników (USA, Wielka Brytanii).
Bartosz Bieszyński
– mgr nauk politycznych, były współpracownik BAS, specjalizuje się w tematyce bezpieczeństwa i obronności.
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu służy eksperckim wsparciem posłom i organom Sejmu.
Wydaje m.in.: „Infos”, „Studia BAS”, „Zeszyty Prawnicze”, „Przed pierwszym czytaniem”.
„Infos” – w zwięzłej formie podejmuje aktualne zagadnienia istotne dla polskiego społeczeństwa i gospodarki.
Wydawca:
Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych
ul. Zagórna 3, 00-44 Warszawa, tel. 022 694 7 27, faks 022 694 0 05, www.bas.sejm.gov.pl
Projekt graiczny:
Bogdan Żukowski
Redakcja:
Jolanta Adamiec, Dorota Grodzka (sekretarz redakcji), Ewa Karpowicz (redaktor naczelna), Jan Lipski, Teresa Muś,
Justyna Osiecka-Chojnacka, Mirosław Sobolewski
Kontakt:
tel. 022 694 8 66, 022 694 7 53, e-mail: dorota.grodzka@sejm.gov.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]