Zagrożenia czynnikami chemicznymi w miejscu pracy, BHP, materiały PIP-u
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Tomasz W. Grausz
Zagrożenia
czynnikami
chemicznymi
w miejscu pracy
Warszawa 2009
Projekt okładki
Dorota Zając
Opracowanie redakcyjne
Izabella Skrzecz
Opracowanie typograficzne i łamanie
Barbara Charewicz
Copyright © Główny Inspektorat Pracy 2009
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY
Warszawa 2009
www.pip.gov.pl
Podstawy oceny ryzyka chemicznego
Jak powiedział Paracelsus – ojciec toksykologii – „Cóż jest trucizną?
Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że da-
na substancja nie jest trucizną”. Te słowa są przydatne podczas dokony-
wania oceny ryzyka zawodnego.
Obecność czynników chemicznych, ich wykorzystanie, a zatem zwią-
zane z tym ryzyko, według powszechnego przekonania, ogranicza się
do przemysłu, w tym chemicznego i pokrewnego, czyli branż, w których
wytwarza się takie materiały. Jest to przekonanie błędne, powodujące nie-
jednokrotnie ignorowanie poważnych zagrożeń mogących mieć wpływ
na zdrowie pracowników a nawet ich życie. Ryzyko związane z niebez-
piecznym czynnikiem chemicznym powstaje, gdy ten czynnik ma bezpo-
średni kontakt z organizmem człowieka lub w przypadku jego uwolnienia
się w sposób niekontrolowany powoduje również takie oddziaływanie.
Przykładem działalności nie mającej charakteru „chemicznego”, a gdzie
wzrasta zużycie czynników chemicznych, w tym tych zaliczonych do nie-
bezpiecznych, mogą być:
profesjonalne sprzątanie,
szpitale i laboratoria,
warsztaty samochodowe i mechaniczne,
zakłady drukarskie,
konserwacja dzieł sztuki itd.
Czynniki chemiczne, z którymi mamy codziennie kontakt zostały po-
dzielone, według przepisów, na dwie grupy: niebezpieczne substancje
ipreparaty chemiczne oraz pozostałe. Oczywiście ze środkami chemiczny-
mi nic nie jest oczywiste. Kiedy środek chemiczny staje się niebezpieczny
i wzrasta ryzyko związane z narażeniem na niebezpieczne czynniki che-
miczne? Należy pamiętać, że wpływają na to różne czynniki i parametry,
m.in.: własności danej substancji, stan skupienia, stężenie, czas ekspozy-
3
budownictwo i branże pokrewne,
cji, sposób przedostawania się do organizmu człowieka.
Właściwość nie-
bezpieczna czynnika chemicznego to potencjalna możliwość wy-
rządzenia szkody w zdrowiu człowieka.
Ale tak jest, gdy mamy
do czynienia z jedną substancją, która działa na organizm człowieka.
Narażenie na środki chemiczne to sytuacja w miejscu pracy,
w której obecny jest środek chemiczny mogący przenikać do orga-
nizmu pracownika, zazwyczaj przez drogi oddechowe lub przez
skórę.
Wdychanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest najczęstszym
narażeniem w warunkach zawodowych. Przez układ oddechowy dostają
się gazy, pary, jak również mgły, dymy i pyły powstające w prowadzonych
w zakładach procesach pracy. Nawet proste operacje mogą być źródłem
poważnych zagrożeń. Działanie toksyczne substancji na organizm zależy
od specyficznych własności danej substancji i dawki wprowadzonej do or-
ganizmu. Narażenie inhalacyjne zależy od: stężenia substancji w powie-
trzu, czasu narażenia, poziomu wentylacji płuc.
D = F (c x t x W)
gdzie:
D – dawka substancji w mg
c – stężenie substancji we wdychanym powietrzu w mg/m
3
t – czas narażenia w godzinach
W – wentylacja płuc w m
3
/godzinę.
Poziom wentylacji zależy od wysiłku fizycznego, mikroklimatu i wyno-
si od 5 do 40 m
3
powietrza w ciągu 8 godzin. W trakcie dokonywania oce-
ny ryzyka zawodowego przeważnie nie bierze się tego parametru
pod uwagę. Im cięższa praca, tym większa wentylacja płuc, a przez to
większe ryzyko niepożądanych skutków działania czynnika chemicznego
na organizm pracownika.
Środowisko pracy większości stanowisk pracy, związanych z występo-
waniem czynników chemicznych, powoduje narażenie pracownika nie
na jeden czynnik chemiczny, lecz na kilka równocześnie. Przy ich różno-
4
rodności mogą występować interakcje powodujące wzmocnienie lub osła-
bienie ich działania. Przykładem wzmocnienia działania może być wpływ
alkoholu etylowego na działanie węglowodorów zawartych w rozpusz-
czalnikach, powodujący zwiększenie szybkości wchłaniania oraz zmiany
wreakcji organizmu na te związki.
Niezmiernie często spotykaną sytuacją jest kontakt pracownika z tymi
samymi czynnikami chemicznymi w życiu prywatnym oraz zawodowym.
Jednak życie prywatne różni się od zawodowego między innymi przepisa-
mi. Artykułem 226 Kodeksu pracy ustawodawca nałożył na pracodawcę
obowiązek za określenia ryzyka zawodowego, jakie wiąże się z pracą
na danym stanowisku. Przy pracach związanych z obecnością w środowi-
sku pracy niebezpiecznych czynników chemicznych pracodawca ma obo-
wiązek dokonać również oceny ryzyka zawodowego związanego z tymi
czynnikami. Jak tego dokonać? Do 31 stycznia 2005 r. brak było wytycz-
nych, jakie elementy muszą być uwzględnione w dokumentach potwier-
dzających dokonanie takiej oceny ryzyka zawodowego. Aby zapewnić
prawidłową ocenę ryzyka zawodowego należy zadbać, aby dokonał jej ze-
spół, w skład którego wejdą osoby posiadające niezbędną wiedzę tak teo-
retyczną, jak i praktyczną. Należy pamiętać, że ocena ryzyka zawodowego
związanego z występowaniem czynników chemicznych na stanowisku pra-
cy stanowi nierozerwalną część stanowiskowej oceny ryzyka zawodowe-
go związanego ze wszystkimi zagrożeniami. Nie należy traktować tych
ocen jako dwóch różnych.
Co ważne – należy brać pod uwagę wszystkie występujące czynniki
chemiczne przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.
Celem procesu jest doprowadzenie ryzyka związanego z używaniem
czynników chemicznych do poziomu dopuszczalnego, poprzez zastąpie-
nie niebezpiecznych czynników bezpieczniejszymi, zmniejszenie liczby pra-
cowników narażonych na te czynniki, zmniejszenie czasu ekspozycji,
automatyzację i hermetyzację procesu. Zastosowanie tych środków musi
być uzależnione od poziomu ryzyka.
Definicje pojęć oraz elementy, które należy uwzględnić w ocenie ryzy-
ka zawodowego związanego z obecnością niebezpiecznych substancji
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]