Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym, Medycyna ratunkowa, Medycyna rodzinna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego
oraz Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce
Zespół redagujący: Tomasz Grodzicki, Barbara Gryglewska, Tomasz Tomasik, Adam Windak
Konsultanci: Zbigniew Gaciong, Kalina Kawecka-Jaszcz, Alicja Krzyżaniak, Witold Lukas,
Maciej Małecki, Krzysztof Narkiewicz
Zespół ekspertów: Krzysztof Buczkowski, Krystyna Chudziak, Sławomir Czachowski,
Danuta Czarnecka, Grzegorz Dzida, Wiesława Fabian, Edward Franek, Zbigniew Gaciong,
Jerzy Gąsowski, Maciej Godycki-Ćwirko, Władysław Grzeszczak, Andrzej Januszewicz,
Rafał Kacorzyk, Kalina Kawecka-Jaszcz, Lidia Klichowicz, Tomasz Korman, Janusz Krzysztoń,
Jacek Lewandowski, Jolanta Małyszko, Jacek Manitius, Krzysztof Narkiewicz, Joanna Niegowska,
Teresa Nieszporek, Małgorzata Palka, Anna Posadzy-Małaczyńska, Marta Sitnik, Tomasz Sobalski,
Anna Szymańska-Chabowska, Elżbieta Tomiak, Andrzej Tykarski, Krystyna Widecka, Tomasz Zdrojewski
Wprowadzenie
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Nadciś-
nienia Tętniczego (PTNT) oraz Prezydium Kolegium
Lekarzy Rodzinnych w Polsce oddają w Państwa ręce
uaktualnione wytyczne dotyczące zasad postępowania
w nadciśnieniu tętniczym. Jak wykazały wyniki niedawno
przeprowadzonych badań, wciąż istnieje potrzeba pod-
noszenia wśród lekarzy wiedzy na temat rozpoznawania
i leczenia tej niezwykle ważnej z punktu widzenia zdro-
wia publicznego patologii. Niniejszy dokument bazuje
w głównej mierze na Zaleceniach Europejskiego Towarzy-
stwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzy-
stwa Kardiologicznego (
European Society of Hypertension/
/European Society of Cardiology
) z 2007 roku. Po części
uwzględniono w nim również zalecenia Kanadyjskiego
Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz wytyczne
National
Institute for Health and Clinical Excellence
(NICE). Modyfikacja wyżej wymienionych rekomenda-
cji miała na celu ich dostosowanie do sytuacji epidemio-
logicznej, systemu opieki zdrowotnej oraz możliwości
lekarza, pielęgniarki i pacjenta w Polsce.
Przedstawione rekomendacje zostały opracowane
metodą Delphi, która jest najlepiej znaną, pośrednią,
ustrukturalizowaną metodą wypracowywania opinii
ekspertów. Na podstawie wyżej wymienionych opra-
cowań zespół redakcyjny przygotował kwestionariusz
zawierający pytania dotyczące zasad postępowania
w nadciśnieniu tętniczym. Jednocześnie przygotowa-
no program komputerowy, który za pośrednictwem in-
ternetu umożliwiał udzielanie odpowiedzi na pytania
oraz wypowiadanie opinii. Do współpracy zostali za-
proszeni eksperci — uznane autorytety z zakresu nad-
ciśnienia tętniczego oraz praktykujący lekarze rodzin-
ni. I rundę metody Delphi przeprowadzono w kwiet-
niu 2008 roku. Udzielone odpowiedzi i przedstawione
stanowiska stały się podstawą do przygotowania kwe-
stionariusza rundy II, dotyczącego wyłącznie proble-
mów, w których eksperci nie uzgodnili stanowiska
w rundzie I. Przedstawiono w nim także przytoczone
wcześniej przez respondentów argumenty, komenta-
rze i opinie. Drugą rundę metody Delphi przeprowa-
dzono w maju br. Uzgodnione stanowiska stały się pod-
stawą przygotowania ostatecznej wersji wytycznych.
Opracowanie zostało zaakceptowane przez Zarząd
Główny Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętni-
czego oraz Zarząd Główny Kolegium Lekarzy Ro-
dzinnych w Polsce, a także przez konsultantów krajo-
wych w zakresie hipertensjologii, medycyny rodzin-
nej, chorób wewnętrznych, kardiologii i geriatrii.
I. Rozpowszechnienie i znaczenie
nadciśnienia tętniczego
Nadciśnienie tętnicze stanowi jeden z głównych, obok
hipercholesterolemii i palenia tytoniu, modyfikowalnych
czynników ryzyka miażdżycy i jest jedną z naj-
częstszych przyczyn chorobowości i śmiertelności
sercowo-naczyniowej.
Wyniki badań NATPOL-PLUS
(Nadciśnienie tętnicze w Polsce) (2002 r.), Pol-Monica
Bis (2002 r.) i WOBASZ (Wieloośrodkowe Ogólnopol-
skie Badanie Stanu Zdrowia Ludności) (2005 r.) wska-
zują na znaczne rozpowszechnienie nadciśnienia i znacz-
ny odsetek osób zagrożonych jego rozwojem w populacji
polskiej (tab. I). W badaniach tych wykazano także znacz-
ne rozpowszechnienie wśród badanych innych czynni-
ków ryzyka, które działają synergistycznie z nadciśnie-
niem, przyspieszając rozwój miażdżycy i jej powikłań na-
rządowych. Niestety okazało się również, że skuteczność
postępowania przeciwnadciśnieniowego jest w Polsce nie-
wystarczająca (odsetek kontroli wynosi od 2 do 17%).
www.nt.viamedica.pl
317
nadciśnienie tętnicze
rok 2008, tom 12, nr 5
Tabela I.
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego, skuteczność leczenia, występowanie innych czynników ryzyka
miażdżycy w badaniach: NATPOL-PLUS, Pol-Monica Bis i WOBASZ
NATPOL-PLUS
Pol-Monica Bis
Pol-Monica Bis
WOBASZ
Warszawa
(tarnobrzeskie)
Liczebność badanej
3 051
1742
1370
13 408
populacji
M — 1387
M — 852
M — 679
M — 6320
K — 1664
K — 890
K — 691
K — 7088
Wiek badanych (lata)
18–94
20–74
20–74
20–74
Nadciśnienie tętnicze (%)
29
34 43 bd
M
—
30
M
—
42,1
K
—
25
K
—
32,9
Ciśnienie wysokie prawidłowe (%)
30
14
11
M — 27
K—16
Skuteczność leczenia (%)
M
—
10
M
—
8
M
—
2
M
—
10
K
—
14
K
—
17
K
—
4
K
—
16
Stężenie cholesterolu > 200 mg/dl (%)
M — 59,5
M —70
M — 64
M —69
K — 61,8
K — 67
K— 63
K —74
Nadwaga + otyłość (%)
M — 58,0
70
bd
M — 61,6
K — 47,8
K — 50,3
Palenie tytoniu (%)
M — 42,3
M — 47,2
54
M — 42
K — 25,5
K — 32,9
K — 25
M — mężczyźni; K — kobiety; bd — brak danych
II. Prewencja nadciśnienia tętniczego
Rozwojowi nadciśnienia tętniczego można zapo-
biegać przede wszystkim poprzez wpływ na uwarun-
kowania środowiskowe, a zwłaszcza styl życia pacjen-
ta. Działania zapobiegawcze powinny być ukierunko-
wane zarówno na osoby, u których jeszcze nie doszło
do rozwoju choroby (prewencja pierwotna), jak i te,
u których nadciśnienie tętnicze już istnieje (prewencja
wtórna). Działania z zakresu prewencji wtórnej wczes-
nej (drugorzędowej) zmierzają do zwiększenia wy-
krywalności nadciśnienia tętniczego. Ich istota polega
przede wszystkim na możliwie wczesnym zdiagnozo-
waniu choroby w jej bezobjawowym okresie, w któ-
rym związane z nią szkody są jeszcze ograniczone.
Ze względu na niską wykrywalność nadciśnienia
tętniczego w Polsce zaleca się, aby przesiewowymi
pomiarami ciśnienia tętniczego objąć wszystkie oso-
by dorosłe, u których pomiary ciśnienia tętniczego
(BP, blood pressure) powinny być wykonywane
przynajmniej raz w roku niezależnie od wcześniej-
szych wartości ciśnienia.
Mianem prewencji wtórnej późnej (trzeciorzędo-
wej) określa się działania podejmowane wobec osób
z rozpoznaną chorobą, których celem jest zapobie-
żenie lub przynajmniej odsunięcie w czasie jej nie-
korzystnych następstw.
Prewencję pierwotną można podzielić na prewencję
populacyjną, ukierunkowaną na ogół osób zagrożonych
chorobą, oraz prewencję celowaną, dotyczącą pacjentów
zagrożonych w stopniu większym niż ogół populacji.
Działania z zakresu pierwotnej prewencji celo-
wanej nadciśnienia tętniczego powinny być skoncen-
trowane na następujących grupach osób:
1. Pacjenci z rodzinnym obciążeniem chorobami
układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, nie-
wydolność serca) — kobiety przed 65. rż., męż-
czyźni przed 55. rż.
2. Osoby z cukrzycą lub współistniejącą chorobą nerek.
3. Chorzy z przynajmniej dwoma klasycznymi czyn-
nikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
4. Osoby z BP
≥
130/85 mm Hg.
III. Rozpoznanie i klasyfikacja
Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego
jest prawidłowo wykonany pośredni pomiar BP (Za-
łącznik nr 1).
Nadciśnienie tętnicze można rozpoznać, jeśli:
1. Średnie wartości BP (wyliczone co najmniej
z dwóch pomiarów dokonanych podczas
co naj-
mniej dwóch
różnych wizyt), są równe lub wyż-
sze niż
140 mm Hg
dla ciśnienia skurczowego
(SBP,
systolic blood pressure
) i/lub
90 mm Hg
dla
rozkurczowego (DBP,
diastolic blood pressure
).
2. Średnie wartości BP (wyliczone z dwóch pomiarów
dokonanych podczas
jednej wizyty
), są równe lub
318
www.nt.viamedica.pl
Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — wytyczne PTNT oraz KLR w Polsce
Tabela II.
Klasyfikacja ciśnienia prawidłowego i nadciś-
nienia tętniczego
ewego, badań laboratoryjnych i innych badań dia-
gnostycznych (zależnie od potrzeby).
Kategoria
SBP
DBP
Badanie podmiotowe
W badaniu podmiotowym należy szczególnie
zwrócić uwagę na uzyskanie informacji dotyczących
czasu trwania nadciśnienia, stwierdzanych wcześniej
wartości BP oraz stosowanego leczenia, danych wska-
zujących na charakter objawowy nadciśnienia, obec-
ność czynników ryzyka, objawów powikłań narządo-
wych, innych chorób i zaburzeń oraz ustalenie czyn-
ników osobistych, rodzinnych i środowiskowych, ma-
jących znaczenie w wyborze postępowania (tab. III).
Optymalne
< 120
i
< 80
Prawidłowe
120–129 i/lub 80–84
Wysokie prawidłowe
130–139 i/lub 85–89
Nadciśnienie tętnicze 1. stopnia
140–159 i/lub 90–99
Nadciśnienie tętnicze 2. stopnia
160–179 i/lub 100–109
Nadciśnienie tętnicze 3. stopnia
≥
180 i/lub
≥
110
Izolowane nadciśnienie tętnicze skurczowe*
≥
140
i
< 90
*Stopnie 1, 2, 3 w zależności od wartości SBP
wyższe niż
180 mm Hg
dla ciśnienia skurczowego
i/lub
110 mm Hg
dla rozkurczowego, po wyklucze-
niu czynników podwyższających wartości ciśnie-
nia np.: lęk, ból, spożycie alkoholu.
3. Na podstawie wiarygodnych danych z wywiadów
lub dokumentacji pacjenta (wartości BP lub fakt
zażywania leków hipotensyjnych).
W wytycznych z 2008 roku utrzymana zostaje kla-
syfikacja nadciśnienia z podziałem na trzy stopnie
i wyróżnieniem podtypu izolowanego nadciśnienia
skurczowego (ISH,
isolated systolic hypertension
).
W klasyfikacji utrzymano też podział prawidłowych
wartości BP na optymalne, prawidłowe i wysokie
prawidłowe.
Wysokość BP ma podstawowe znaczenie przy
stratyfikacji ryzyka u chorego. Pozostałe elementy
niezbędne do tej oceny lekarz musi uzyskać na pod-
stawie wywiadów, badania przedmiotowego i badań
dodatkowych.
Szczegółową klasyfikację nadciśnienia tętniczego
przedstawia tabela II.
Badanie przedmiotowe
U każdego pacjenta należy przeprowadzić pełne
badanie przedmiotowe ze szczególnym zwróceniem
uwagi na wykrywanie patologii wskazujących na nad-
ciśnienie wtórne oraz obecność powikłań narządowych
(tab. IV).
Ważne jest udokumentowanie obecności nadwa-
gi i otyłości, a zwłaszcza otyłości brzusznej.
Jako kry-
terium otyłości brzusznej przyjęto zwiększony ob-
wód pasa (w pozycji stojącej) przekraczający u męż-
czyzn 102 cm, a u kobiet 88 cm.
Nadwagę rozpoznaje się, gdy wyliczony na pod-
stawie masy ciała i wzrostu wskaźnik masy ciała: BMI
(
body mass index
) = masa ciała [kg]/(wzrost [m])
2
wynosi
≥
25 kg/m
2
, a otyłość, gdy jest
≥
30 kg/m
2
.
Badania dodatkowe
Wśród badań dodatkowych należy wyróżnić
ba-
dania podstawowe
, konieczne do wykonania u każ-
dego chorego z nadciśnieniem,
badania rozszerzo-
ne,
wykonywane u niektórych chorych oraz
specjali-
styczne
, związane z pogłębioną diagnostyką w ośrod-
kach referencyjnych.
Do
badań podstawowych
zostały zaliczone:
• glukoza na czczo,
• stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji HDL
i LDL oraz trójglicerydów,
• stężenie potasu,
• stężenie kreatyniny,
• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu
• elektrokardiogram.
Badania rozszerzone
wykonywane są u chorych,
których elementy wywiadów, badania przedmiotowego
lub badań podstawowych, wskazują na konieczność po-
szerzenia diagnostyki. Obejmują one: echokardiogra-
ficzne badanie serca, USG tętnic szyjnych, ocenę mi-
kroalbuminurii i w przypadku dodatniego wyniku ba-
danie ilościowe białka w moczu, badanie wskaźnika
kostka–ramię, ocenę dna oka, wykonanie doustnego
IV. Badanie chorego
Ocena kliniczna chorych, u których stwierdzono
nadciśnienie tętnicze, powinna dotyczyć trzech za-
gadnień:
1. Określenia przyczyny podwyższonego BP (nadciś-
nienie pierwotne czy wtórne).
2. Wykrycia ewentualnych powikłań narządo-
wych i innych chorób, w tym układu sercowo-
-naczyniowego, a także stopnia ich zaawanso-
wania.
3. Wykrycia innych czynników ryzyka sercowo-na-
czyniowego.
Dane do takiej oceny powinny pochodzić z do-
kładnie zebranych wywiadów, badania przedmioto-
www.nt.viamedica.pl
319
nadciśnienie tętnicze
rok 2008, tom 12, nr 5
Tabela III.
Kluczowe elementy wywiadów u pacjenta z nadciśnieniem tętniczym
1. Czas utrzymywania się podwyższonego ciśnienia tętniczego, stwierdzane wcześniej wartości
2. Dane wskazujące na wtórne nadciśnienie tętnicze:
— choroby nerek w wywiadzie rodzinnym (wielotorbielowatość nerek)
— choroby nerek, zakażenia dróg moczowych, krwiomocz, nadużywanie leków przeciwbólowych
— przyjmowanie leków/innych substancji: doustne środki antykoncepcyjne, efedryna lub pseudoefedryna, kokaina, amfetamina, steroidy,
niesteroidowe leki przeciwzapalne, erytropoetyna, cyklosporyna
— epizody osłabienia mięśni i kurczów mięśniowych (hiperaldosteronizm)
— epizody wzmożonej potliwości, bólu głowy, niepokoju, kołatania serca (guz chromochłonny)
3. Czynniki ryzyka:
— nadciśnienie tętnicze i choroby układu sercowo-naczyniowego w wywiadach osobistym i rodzinnym
— zaburzenia lipidowe w wywiadach osobistym i rodzinnym
— cukrzyca w wywiadach osobistym i rodzinnym
— palenie tytoniu
— nawyki żywieniowe i nałogi
— otyłość, zmiany masy ciała (szczególnie od okresu młodzieńczego)
— aktywność fizyczna
— chrapanie, bezdech senny (informacje także od partnera pacjenta)
4. Objawy powikłań narządowych:
— mózg i oczy: bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, przemijający napad niedokrwienny, deficyt czuciowy lub ruchowy
— serce: kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, duszność, obrzęki okolicy podudzi
— nerki: wzmożone pragnienie, poliuria, nykturia, krwiomocz
— tętnice obwodowe: zimne kończyny, chromanie przestankowe
5. Wcześniejsze leczenie hipotensyjne:
stosowane leki, ich skuteczność i działania niepożądane
6. Inne choroby i zaburzenia:
astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, dna moczanowa, choroby prostaty, dysfunkcja seksualna
7. Uwarunkowania rodzinno-środowiskowe
Tabela IV.
Kluczowe elementy badania przedmiotowego u pacjenta z nadciśnieniem tętniczym
Objawy przedmiotowe wskazujące na wtórne nadciśnienie tętnicze:
— otyłość centralna, hirsutyzm, zmiany skórne z wybroczynami i rozstępami, osłabieniem siły mięśniowej (zespół Cushinga)
— skórne objawy nerwiakowłókniakowatości (guz chromochłonny)
— powiększone nerki w badaniu palpacyjnym (wielotorbielowatość nerek)
— szmery podczas osłuchiwania jamy brzusznej (nadciśnienie naczyniowo-nerkowe)
— szmery w okolicy przedsercowej lub innych okolicach klatki piersiowej (koarktacja aorty lub inne choroby aorty)
— osłabione i opóźnione tętno na tętnicach udowych oraz obniżone ciśnienie w tętnicy udowej (koarktacja aorty, inne choroby aorty)
Objawy przedmiotowe powikłań narządowych:
— mózg: deficyt ruchowy lub czuciowy
— narząd wzroku: zaburzenia widzenia
— serce: umiejscowienie i charakterystyka uderzenia koniuszkowego, zaburzenia rytmu, cwał komorowy, trzeszczenia nad polami płucnymi,
obrzęki obwodowe, poszerzenie żył szyjnych
— tętnice obwodowe: brak, osłabienie lub asymetria tętna, zimne kończyny, sinica
— tętnice szyjne: szmery skurczowe
320
www.nt.viamedica.pl
Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — wytyczne PTNT oraz KLR w Polsce
testu obciążenia glukozą, 24-godzinnej rejestracji BP
(ABPM,
ambulatory blood pressure monitoring
) oraz
oszacowanie klirensu kreatyniny.
Badania specjalistyczne
obejmują wszelkie inne
niż podstawowe i rozszerzone badania dodatkowe.
prawy współpracy i efektywności leczenia poprzez zaan-
gażowanie chorego w proces terapeutyczny. Warunkiem
jest dokładne nauczenie pacjenta techniki pomiaru oraz
stosowanie atestowanego aparatu. Trudność może sta-
nowić fakt, że jedynie nieliczne aparaty spełniają kryteria
jakości (Załącznik nr 3).
Automatyczna rejestracja ciśnienia tętniczego (ABPM)
Całodobowe monitorowanie ciśnienia wykazuje
przewagę w stosunku do pomiarów tradycyjnych
w zakresie zarówno rozpoznawania nadciśnienia,
jak i przewidywania przyszłych epizodów sercowo-
-naczyniowych. Pomimo niewątpliwej przydatności
klinicznej, ABPM ma również pewne ograniczenia,
m.in. wysoki koszt badania i niepewną powtarzalność
wyników (choć większą niż w pomiarach tradycyj-
nych). W rezultacie stosowanie ABPM powinno być
ograniczone do następujących sytuacji klinicznych:
• znaczne wahania BP w pomiarach gabinetowych
(> 20 mm Hg) lub różnice pomiędzy pomiarami
domowymi a gabinetowymi;
• nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie (brak
normalizacji BP przy stosowaniu trzech leków
w pełnych dawkach, w tym diuretyku);
• ocena objawów sugerujących hipotonię lub dys-
funkcję układu autonomicznego (zawroty głowy,
upadki, zasłabnięcia, utraty przytomności);
• nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży;
• cukrzyca, szczególnie typu 1 oraz wikłająca ciążę
(przedciążowa i ciężarnych).
W celu uzyskania wiarygodnych wyników konieczne
jest korzystanie z aparatów mających walidację oraz
prawidłowe założenie aparatu (Załącznik nr 2 i 3).
Za prawidłowe BP oznaczone za pomocą ABPM
należy uznać wartości średnie poniżej 135/85 mm Hg
w ciągu dnia i 120/70 mm Hg w nocy oraz poniżej
130/80 mm Hg w ciągu doby.
Stratyfikacja ryzyka
Postępowanie diagnostyczne podjęte u chorego z nad-
ciśnieniem tętniczym ma na celu oszacowanie ryzyka
sercowo-naczyniowego na podstawie: stopnia nadciśnie-
nia tętniczego, obecności innych czynników ryzyka, sub-
klinicznych uszkodzeń narządowych i chorób współist-
niejących. Pozwala to ocenić ryzyko dodane jako niskie,
umiarkowane, wysokie i bardzo wysokie.
Ocena ryzyka
jest podstawą wyboru najlepszej strategii leczenia pa-
cjenta i/lub innego postępowania.
U młodszych osób
decyzje dotyczące leczenia powinno się opierać na okre-
śleniu ryzyka względnego, czyli podwyższenia ryzyka
w stosunku do przeciętnego ryzyka w populacji.
Uwzględniane w ocenie ryzyka wystąpienia epizodu
sercowo-naczyniowego czynniki ryzyka, subkliniczne
uszkodzenia narządowe oraz choroby układu serco-
wo-naczyniowego lub nerek zestawiono w tabeli V.
Tabela VI przedstawia stratyfikację ryzyka dokonaną
na podstawie powyższych czynników.
Interpretacja poziomu ryzyka (niskie, umiarkowa-
ne, wysokie lub bardzo wysokie) według modelu Fra-
mingham oznacza, że 10-letnie, absolutne ryzyko wy-
stąpienia chorób sercowo-naczyniowych wynosi od-
powiednio: poniżej 15%, 15–20%, 20–30% i powyżej
30%. Natomiast według europejskiej skali SCORE
(
Systematic Coronary Risk Evaluation
) 10-letnie, absolut-
ne ryzyko chorób sercowo-naczyniowych zakończonych
zgonem wynosi przy poszczególnych poziomach ryzyka
odpowiednio: poniżej 4%, 4–5%, 5–8% i powyżej 8%.
Oszacowanie poziomu ryzyka jest podstawą wdrażania
i intensywności postępowania terapeutycznego.
Pomiary domowe ciśnienia tętniczego
Pomiar BP w warunkach domowych nie tylko
zmniejsza ryzyko wystąpienia reakcji białego fartucha,
obserwowanej często podczas pomiaru w gabinecie le-
karskim, ale także wykazuje dużą zgodność z wynika-
mi obserwowanymi w ciągu dnia w ABPM. Wartości
BP rejestrowane w domu wykazują również lepszą ko-
relację z ryzykiem sercowo-naczyniowym niż obserwo-
wane w gabinecie lekarskim.
Za nieprawidłowe BP
w pomiarach domowych przyjmuje się średnią war-
tość z kilku pomiarów przekraczającą lub równą 135/
/85 mm Hg.
Codzienne pomiary domowe powinny być szcze-
gólnie zalecane w tygodniu bezpośrednio poprzedza-
jącym wizytę kontrolną.
Samodzielny pomiar BP jest stosunkowo łatwy do
wykonania przez pacjenta i może przyczynić się do po-
V. Postępowanie terapeutyczne
Ogólne zasady leczenia
Leczenie nadciśnienia tętniczego powinno pro-
wadzić do obniżenia BP do wartości prawidłowych
lub, jeśli to niemożliwe, do wartości najbardziej do
nich zbliżonych. Wynika to z licznych obserwacji
wskazujących, że skuteczne obniżenie BP zmniej-
sza ryzyko powikłań w układzie sercowo-naczynio-
wym, zwłaszcza udaru mózgu oraz ostrych incy-
dentów wieńcowych.
Podstawowym elementem
strategii leczenia pacjenta z nadciśnieniem jest
skorygowanie wszystkich modyfikowalnych czyn-
ników ryzyka.
www.nt.viamedica.pl
321
[ Pobierz całość w formacie PDF ]