Zagr Krzemionka, Ocena Ryzyka-mat. pomocnicze, Zagrożenia w pracy-PDF
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Krzemionka
Dokument ten został przetłumaczony i zaadoptowany za zgodą Health and Safety Executive (HSE), z oryginału
opublikowanego przez ww. instytucję i dostępnego na stronie internetowej:
.
Tłumaczenia dokonano uwzględniając uwarunkowania krajowe, należy się jednak upewnić, czy odpowiednie
polskie prawodawstwo, normy i wymagania zostały w pełni uwzględnione.
Przytaczanie informacji zawartych w dokumencie jest dozwolone pod warunkiem powołania się na tłumaczenie
i oryginał.
Autorzy zarówno oryginalnego dokumentu, jak i tłumaczenia, nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie
informacji w nim zawartych.
Wprowadzenie
Krzemionka występuje jako naturalny składnik wielu materiałów używanych lub spotyka-
nych podczas prac budowlanych. Niniejsza informacja dotyczy krzemionki krystalicznej,
która może powodować choroby płuc.
Krzemionka krystaliczna jest obecna w dużych ilościach w piasku, piaskowcu i granicie,
często też jest znaczącym składnikiem gliny, łupków i łupkowych płytek dachowych. Wy-
stępuje także w kredzie, wapieniach, innych skałach i glebie, chociaż rzadko. Produkty,
takie jak beton i zaprawa murarska, również zawierają krystaliczną krzemionkę.
Narażenie na krzemionkę
Zagrożenia zdrowotne spowodowane krzemionką wynikają z wdychania jej pyłów. Źró-
dłem narażenia pracowników i osób postronnych na pył krzemionkowy mogą być nastę-
pujące rodzaje prac:
•
roboty murarskie z wykorzystaniem kamieni budowlanych
•
renowacja elewacji budynków
•
czyszczenie budynków metodą strumieniowo-ścierną, szczególnie z wykorzystaniem
piasku
•
wiele prac rozbiórkowych
•
ciosanie, cięcie lub wiercenie betonu
•
budowa tuneli.
Stosowanie urządzeń elektrycznych do cięcia lub ciosania kamieni powoduje duże nara-
żenie na pył krzemionki w trakcie całego czasu pracy. W przypadku innych robót stopień
narażenia zależy często od przestrzeni w miejscu ich wykonywania, obecności lub braku
wentylacji oraz od odległości między strefą oddychania pracownika a źródłem pyłu. Żło-
bienie tuneli przez suche skały zawierające krzemionkę zawsze powoduje znaczne nara-
żenie osób pracujących przy czole przodka lub w jego pobliżu.
1
Skutki zdrowotne
Wdychanie bardzo drobnego pyłu krzemionki krystalicznej może prowadzić do rozwoju
pylicy krzemowej. Schorzenie to powoduje powstawanie blizn na tkance płucnej i może
prowadzić do trudności w oddychaniu. Narażenie na bardzo duże stężenia przez stosun-
kowo krótki okres może powodować ostrą pylicę krzemową, prowadzącą do szybko po-
stępującego bezdechu i zgonu w ciągu kilku miesięcy od pojawienia się pierwszych symp-
tomów choroby. Podobnie, narażeniu na bardzo duże stężenia krzemionki występujące
podczas piaskowania przypisywano rozwój przyspieszonej pylicy krzemowej, która może
spowodować śmierć w ciągu 10 dni od zachorowania.
Częściej notowanym schorzeniem jest krzemica postępująca, spowodowana zwykle nara-
żeniem przez dłuższy czas. Powoduje ona zwłóknienie tkanki płucnej (jej utwardzenie lub
powstawanie blizn), a w dalszej kolejności obniżenie wydolności płuc. Chorzy mogą od-
czuwać ostre objawy tej choroby w postaci krótkiego oddechu, co utrudnia im lub wręcz
uniemożliwia chodzenie nawet na krótkie odległości czy po schodach. Symptomy choro-
bowe rozwijają się nawet po ustaniu narażenia i są nieodwracalne. Chorzy stają się nie-
zdolni do opuszczania domu lub są nawet zmuszeni leżeć w łóżku i często umierają
przedwcześnie z powodu zaburzeń pracy serca.
Z krzemicą może się też wiązać rak płuc. Jeżeli tak jest, nowotwór pojawia się najpraw-
dopodobniej jako kolejny etap po zwłóknieniu tkanki płucnej. Dlatego środki ostrożności
podejmowane w celu ograniczenia ryzyka zwłóknienia płuc będą służyć także ogranicze-
niu ryzyka nowotworu płuc.
Wymagania prawne
Najwyższe dopuszczalne stężenie w powietrzu na stanowiskach pracy dla pyłów zawiera-
jących powyżej 50% wolnej krystalicznej krzemionki zostało ustanowione na poziomie 2
mg/m
P
3
P
– pył całkowity i 0,3 mg/m
P
3
P
– pył repirabilny, średnio w przeliczeniu na 8-
godzinny dzień pracy. Dla pyłów zawierających od 2 do 50% wolnej krystalicznej krze-
mionki wartość ta wynosi, odpowiednio, 4 mg/m
P
3
P
– pył całkowity i 1 mg/m
P
3
P
–
P
P
pył respi-
rabilny. Oznacza to, że narażenie na krzemionkę krystaliczną unoszącą się w powietrzu
należy ograniczać w jak największym stopniu, a w każdym przypadku do poziomu poniżej
najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS).
2
Środki ostrożności
Ocena
Prace mogące powodować narażenie pracowników na krzemionkę podlegają przepisom
rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bhp oraz rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 1996 r. w sprawie badań i
pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Przepisy te nakładają
wymóg przeprowadzenia oceny zagrożeń zdrowotnych, a następnie ich prewencji lub
ograniczenia. W większości przypadków, kiedy można spodziewać się znacznego poziomu
zapylenia, należy rozważyć konieczność zbadania próbek pyłów, w tym pyłu krzemionki,
unoszących się w atmosferze w miejscu pracy.
Według ogólnie przyjętych zasad, za znaczne należy uważać zapylenie powyżej
0,1 mg/m
P
3
P
pyłów respirabilnych. W razie wątpliwości należy przyjąć, że zapylenie będzie
duże, chyba że z badania próbek pobranych przy podobnym rodzaju prac wynika inaczej.
Wyniki badania próbek mogą być potrzebne do znalezienia środków ograniczenia naraże-
nia, odpowiednich do określonego rodzaju robót. Oprócz oceny ryzyka i przedstawienia
środków ostrożności, ocena wstępna powinna zawierać szczegółowy opis, w jaki sposób
środki ograniczania narażenia będą monitorowane, nadzorowane i przestrzegane.
Prewencja i ograniczanie narażenia
Eliminacja i zastępowanie
Przede wszystkim należy postarać się o usunięcie pyłu krzemionki z miejsca pracy. Cza-
sami jest to możliwe dzięki zastąpieniu krzemionki innymi materiałami, np. stosując do
piaskowania grys bez zawartości krzemionki. Zgodnie z przepisami Prawa budowlanego,
dotyczącego prac budowlanych (projektowania i zarządzania), osoby dokonujące selekcji
materiałów mają obowiązek unikać materiałów i procesów niebezpiecznych. Jeżeli jest to
niemożliwe, powinny one dobierać produkty jak najmniej niebezpieczne, spełniające jed-
nak określone wymagania jakościowe. Dzięki właściwemu zaplanowaniu robót możliwe
jest także uniknięcie obróbki, cięcia lub wiercenia betonu.
Ograniczanie zapylenia
Jeśli nie można uniknąć pyłu krzemionki, należy zadbać o ograniczenie narażenia pra-
cowników. Najczęściej możliwe jest ograniczenie ilości pyłu unoszącego się w powietrzu
poprzez zastosowanie technik tłumienia zapylenia lub zastosowanie systemu miejscowej
wentylacji wywiewnej. Powszechnie dostępne są narzędzia z wentylacją wywiewną, które
usuwają pył u źródła jego powstawania, oraz narzędzia wyposażone w zraszacze do tłu-
mienia powstającego pyłu. Wychwytywanie lub ograniczanie ilości pyłu u źródła jego po-
3
wstawania jest prawie zawsze lepsze niż próby ograniczenia narażenia poprzez stosowa-
nie wentylacji w całym obszarze pracy.
Środki ochrony indywidualnej
Opisane wcześniej techniki kontroli zagrożeń nie zawsze są odpowiednie lub mogą nie
wystarczyć do zredukowania narażenia, dlatego często konieczne jest również zapewnie-
nie ochron układu oddechowego. Dobór ochron układu oddechowego musi być przepro-
wadzony bardzo uważnie, ponieważ mogą występować znaczne różnice w poziomie
ochrony zapewnianej przez różnego rodzaju sprzęt. Aby zapewnić właściwy dobór ochron,
zwykle konieczne są badania poziomu zapylenia oraz ilości pyłu respirabilnego krzemionki
w powietrzu na stanowiskach pracy. Podczas prac powodujących największe zapylenie
konieczne może być używanie przez pracowników maski z butlą tlenową lub z doprowa-
dzeniem świeżego powietrza. Należy pamiętać, że półmaski z filtrami lub półmaski jedno-
razowe zapewniają znikomą ochronę mężczyznom noszącym brodę i że nawet niewielki,
kilkudniowy zarost może poważnie zmniejszyć skuteczność środków ochrony indywidual-
nej. Szczegółowe informacje można uzyskać od producentów sprzętu ochronnego, którzy
są obowiązani udzielać informacji na temat dopuszczenia sprzętu do obrotu i jego wła-
ściwego stosowania. Należy pamiętać, że konieczne jest odpowiednie przeszkolenie pra-
cowników w zakresie używania środków ochrony indywidualnej oraz że potrzebny jest
również wysoki poziom sprawowanego nadzoru, kontroli i przestrzegania procedur. Aby
zapobiec skażeniu własnych ubrań pracowników, należy zapewnić odpowiednią odzież
ochronną.
Osoby zmuszone do stosowania środków ochrony indywidualnej powinny być przeszkolo-
ne odnośnie do ich właściwego używania oraz poinformowane o ograniczeniach stosowa-
nia sprzętu ochronnego. Sprzęt należy składować w czystym, suchym miejscu, z dala od
substancji chemicznych, np. w szafkach. Sprzęt ochrony indywidualnej należy konserwo-
wać, utrzymywać w czystości, gotowy do wykorzystania.
W miejscu pracy powinny być zapewnione pomieszczenia i warunki do mycia i zmiany
odzieży. Pracownicy powinni myć ręce przed posiłkami, piciem, paleniem oraz korzysta-
niem z ubikacji. Posiłki, picie i palenie powinny odbywać się poza stanowiskiem pracy.
Opieka zdrowotna
Jeżeli pracownicy są regularnie narażeni na unoszący się w powietrzu respirabilny pył
krzemionki krystalicznej o stężeniu powyżej 0,1 mg/m
P
3
P
w przeliczeniu średnio na 8-
godzinny tydzień pracy, należy zapewnić im opiekę zdrowotną, obejmującą sprawdzenie
sprawności oddechowej za pomocą zestawu pytań, badanie wydolności płuc oraz prze-
świetlenie klatki piersiowej.
4
Przykłady typowych poziomów narażenia na krzemionkę w trakcie wybranych,
często wykonywanych robót budowlanych
Rodzaj pracy Środki zapobiegawcze
Narażenie
Wymagane
ulepszenia*
Wiercenie w słabo
wentylowanych kryp-
tach i sklepieniach
podziemnych
•
brak tłumienia pyłów
•
brak stosowania wy-
ciągu
•
brak wymuszonej
wentylacji
•
niedostateczne ochro-
ny układu oddechowe-
go
WYSOKIE –
300-krotność
NDS
•
sprzęt do wier-
cenia wyposażyć
w zraszacz lub
wyciąg do usu-
wania pyłów
•
zapewnić odpo-
wiednie ochrony
układu odde-
chowego
•
dopilnować ich
właściwego sto-
sowania
Wiercenie w murach z
cegły pod stropem,
zamkniętym z jednej
strony
•
prymitywne usuwanie
pyłów za pomocą wor-
ka pochłaniającego i
wentylatora
•
noszenie półmaski
ochronnej jednorazo-
wego użytku
WYSOKIE –
5-krotność NDS
•
sprzęt do wier-
cenia wyposażyć
w zraszacz lub
wyciąg do usu-
wania pyłów
•
zapewnić odpo-
wiednie ochrony
układu odde-
chowego
•
dopilnować ich
właściwego sto-
sowania
Kruszenie betonu
udarową wiertarką
pneumatyczną w du-
żych, otwartych po-
mieszczeniach
•
ograniczona wentyla-
cja
•
brak tłumienia pyłów
•
brak miejscowej wen-
tylacji wywiewnej
•
nieużywanie ochron
układu oddechowego
ŚREDNIE –
w granicach NDS,
ale 2 razy wyższe
niż 0,1 mg/m
P
3
P
•
zraszać beton
i gruz
Odkuwanie betonu
przy pęknięciach w
•
ochrony układu odde-
chowego zapewnione,
WYSOKIE –
6-krotność NDS
•
zamontować
przy szlifierce
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]