Zamkowska Mezyk Nowoczesny transport jako element integracyjnej koncepcji rozwoju miast, Książki PDF
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Logistyka - naukaStanisława Zamkowska1Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w RadomiuAnna Mężyk2Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w RadomiuNowoczesny transportkoncepcji rozwoju miastjakoelementintegracyjnejWstępPosiadanie własnego samochodu stało się w ostatnich dekadach powszechnym zjawiskiem, takżew gospodarkach rozwijających się, do jakich należy Polska. Niewątpliwe zalety samochodu orazwycofywanie się administracji publicznej z regulowania pewnych obszarówżyciaspołecznegoi gospodarczego (np. gospodarki przestrzennej) na początku okresu transformacji przyniosły w efekciedominację transportu indywidualnego w obsłudze pasażerskich potrzeb przewozowych. Jednak procesowitemu towarzyszy także wiele negatywnych konsekwencji, szczególnie mocno odczuwalnych wśrodowiskumiejskim. Zawodny system komunikacyjny, komplikacje z parkowaniem pojazdów, niekorzystne zmianyw układzie przestrzennym, a także hałas i zanieczyszczenie powietrza to zjawiska wyraźnie obecne w wielumiastach Polski, większych i mniejszych. Jest to doświadczenie Polski, ale także innych państw, które nadrodze rozwoju gospodarczego popełniają te same błędy.Miejska polityka transportowa, skoncentrowana na dostosowaniu układu drogowego do rosnącego ruchusamochodowego, nie przynosi rozwiązania problemów miast i transportu miejskiego, mimo coraz bardziejekologicznych pojazdów. Spowodowało to rewizję przyjętych paradygmatów rozwoju transportu w miastachi zwrócenie większej uwagi na wzajemne związki między stosowanymi formami transportu a atrakcyjnościąi rozwojem obszarów miejskich. Na potrzebę rozszerzenia instrumentarium polityki transportowej dla miasti uwzględnienie wielu aspektów oraz warunków jej realizacji wskazywały także Autorki, już w połowie latdziewięćdziesiątych XX w. [7]Jednym z ważnych kierunków ogólnej polityki rozwojowej miast powinno być tworzenie warunków dlatransportu, tak, aby system transportu miejskiego był wydajny, efektywny, bezpieczny i ekologiczny. Z koleisystem transportowy powinien być podstawą kształtowania pożądanej struktury przestrzennej i funkcjonalnejmiasta, stwarzając możliwości uczestniczenia wżyciuspołecznym wszystkim grupom ludności, także tymmniej zamożnym i obciążonym niepełnosprawnością. Wymaga to uwzględnienia wielu czynników z różnychsfer, zarówno na etapie planowania, jak też eksploatacji systemu transportowego.Celem artykułu jest wskazanie na uwarunkowania realizacji postulowanych zmian jakościowych1Dr hab.S. Zamkowska , prof. UTH, Zakład Logistyki i Marketingu, Instytut Systemów Transportowych i Elektrotechniki,, Wydział Transportu i Elektrotechniki,Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu, ul. Malczewskiego 29, 26-600 Radom, 483617757, s.zamkowska@uthrad.pl2Dr hab.A. Mężyk, prof. UTH, Zakład Logistyki i Marketingu, Instytut Systemów Transportowych i Elektrotechniki,, Wydział Transportu i Elektrotechniki,Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu, ul. Malczewskiego 29, 26-600 Radom, 483617757, a.mezyk@uthrad.plLogistyka 4/20143449Logistyka - naukaw obsłudze komunikacyjnej miast, koniecznych dla trwałego i harmonijnego ich rozwoju, w poszanowaniuwymagań ekologii i z uwzględnieniem oczekiwanych standardówżycia.Wizja nowoczesnego transportu miejskiego respektująca wymagania zrównoważonego rozwojuProblematyka zrównoważonego rozwoju miast, w związku z pogłębiającymi się trudnościami ichfunkcjonowania, została w ostatnich latach dostrzeżona i uwzględniona w programach organizacjimiędzynarodowych. Na przykład ONZ, w wyniku uzgodnień podjętych podczas konferencji Rio+20w czerwcu 2012 r. zapoczątkowała opracowywanie zestawu tzw. Sustainable Development Goals (SDGs), tj.Celów Zrównoważonego Rozwoju. Cele te mają zastąpić „cele milenijne”, stanowiąc program przyszłegorozwojuświatai obszar działań ONZ. Zestaw SDG obejmuje dziewiętnaście obszarów działania - „FocusArea”, z których trzynasty dotyczy bezpośrednio miast i siedzib ludzkich. Działania wskazane w tymobszarze będą ukierunkowane na [4]:−Likwidację slumsów i zapobieganie ich powstawaniu, łącznie z zapewnieniem odpowiednichi przystępnych ekonomicznie mieszkań, infrastruktury i podstawowych usług,−Zapewnienie bezpiecznego, przystępnego, dostępnego i zrównoważonego transportu oraz poprawębezpieczeństwa ruchu drogowego i jakości powietrza w mieście,−Poprawę zarządzania odpadami iściekami,−Wzmocnienie adaptacji do zmian klimatu i katastrofżywiołowych,−Dostęp do bezpiecznej przestrzeni publicznej i bezpiecznych usług,−Podniesienie potencjału planowania miejskiego,−Wzmocnienie pozytywnych ekonomicznych i społecznych powiązań pomiędzy miastami a suburbiamii obszarami wiejskimi,−Podniesienie spójności społecznej i bezpieczeństwa osobistego,−Promocja miast dostępnych dla ludności z niepełnosprawnościami,−Ochronę i zachowanie dziedzictwa kulturowego i naturalnego, włączając stanowiska archeologiczne,kolekcje muzealne, tradycję ustną i inne formy.Pomimo,żecele SDG dotyczą przede wszystkim krajów rozwijających się, to jednak prawie wszystkiez wymienionych powyżej działań można uznać za uzasadnione i konieczne do realizacji również w wielumiastach państw wysoko rozwiniętych.Problematyka transportu miejskiego została również dowartościowana, jako samodzielny, istotny obszarpolityki transportowej w działaniach Unii Europejskiej. Najważniejszymi dokumentami dotyczącymitransportu miejskiego są Biała Księga polityki transportowej z 2011r. i opublikowany w grudniu 2013r. pakietmobilności miejskiej, Urban Mobility Package [3, 6].Koncepcja zawarta w Białej Księdze z 2011r. kładzie nacisk na zmniejszenie uciążliwości transportu dla3450Logistyka 4/2014Logistyka - naukaśrodowiskai przedstawia następujące zalecenia, prowadzące do zrównoważonego transportu miejskiego [3]:−upowszechnienie proekologicznych rozwiązań technicznych i stopniową eliminację z miast pojazdówo napędzie konwencjonalnym (do 2030 r. zmniejszenie ich liczby o połowę, do 2050 r. całkowitaeliminacja tych pojazdów z miast),−zapewnienie atrakcyjnej alternatywy mobilności transportem publicznym poprzez poprawę jego jakości,zwiększenie dostępności, niezawodności i bezpieczeństwa, a także poprzez integrację różnychśrodkówtransportu,−tworzenie sprzyjających warunków dla ruchu rowerowego i przemieszczeń pieszych,−wdrożenie instrumentów finansowych zarządzania popytem na transport (zasada użytkownik płaci) przyjednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości transportu,−ograniczenie transportu indywidualnego do ostatnich odcinków podróży.Przedstawiając pakiet mobilności miejskiej Przewodniczący Komisji Europejskiej Siim Kallas, który jestkomisarzem odpowiedzialnym za mobilność i transport, stwierdził,żerozwiązywanie problemów związanychz mobilnością w miastach jest obecnie jednym z najpoważniejszych wyzwań w dziedzinie transportu.W pakiecie podkreśla się konieczność porzucenia wyizolowanego podejścia i konieczność opracowanianowych, skutecznych strategii, mogących stanowić bodziec do przechodzenia na bardziej ekologicznei zrównoważone rodzaje transportu, takie jak przemieszczanie się pieszo, rowerem i transport publiczny, orazdo przyjmowania nowych wzorców użytkowania samochodu.Pewne rekomendacje dla zintegrowanego podejścia do polityki transportowej podaje także UITP,w dokumencie Focus Paper ze stycznia 2009 r. [1] Jest to 10 zasad, których stosowanie przyczyni się dowzmocnienia roli transportu publicznego, jako podstawowego szkieletu kształtowania miast. Są to:−uwzględnianie transportu publicznego już od początkowych faz wszelkich planów urbanistycznych,−włączenie i koordynacja wszystkich decydentów i innych interesariuszy,−żądanieod prywatnych deweloperów, aby wspierali rozwój transportu publicznego,−zapewnienie „żywotności” centrów miast, tj. zapewnienie atrakcyjności komercyjnej i aktywności dlaczasu wolnego,−lokalizacja generatorów ruchu na wierzchołkach sieci transportu publicznego,−ograniczenie dostępności dla samochodów, wdrożenie zarządzania parkowaniem,−zapewnienie bardzo dobrej jakości transportu publicznego od początku,−projektowanie urządzeń dla transportu publicznego z uwzględnieniem rozwoju miasta,−punkt ciężkości na dostępność i połączenia, nie tylko na mobilność,−tworzenie „żyjących” miejsc, nie tylko punktów sieci transportu publicznego,Jak podaje Komisja Europejska, w miastach Unii Europejskiej mieszka 70% ludności i powstaje w nichblisko 80% PKB, coświadczyo tym,żemiasta są i będą ważnymi ośrodkami aktywności gospodarczeji głównymiśrodowiskami życiadla większości Europejczyków. Zapewnienie dobrych warunków dlaLogistyka 4/20143451Logistyka - naukarealizacji tych podstawowych funkcji miast wymaga podjęcia działań w wielu obszarach, z uwzględnieniemdługoterminowej perspektywy harmonijnego rozwoju. Odpowiednie ukształtowanie systemu transportumiejskiego, skorelowanego z rozwojem miasta, wymaga uwzględnienia wielu uwarunkowań, wśród którychnależy wymienić:−czynniki demograficzne, związane z rozwojem liczebności populacji miejskiej i jej struktury,−perspektywy rozwoju produkcji i handlu w mieście,−uwarunkowania rozwoju przestrzennego, w tym lokalizacja generatorów ruchu,−wymagania w zakresie poprawy jakościśrodowiskamiejskiego,−zmiany stylużyciai struktury potrzeb przewozowych,−czynniki psychologiczne, w tym wymagania jakościowe i oczekiwania wobec różnych opcji mobilności,−przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.W Polsce również przygotowano projekt kompleksowej polityki miejskiej, zawierający zasadyzrównoważonego kształtowania miast z uwzględnieniem możliwie wszystkich uwarunkowań. Jest to KrajowaPolityka Miejska, dokument tworzony na poziomie administracji centralnej, przedstawiony do konsultacjispołecznych na wiosnę 2014 r. Formalny obowiązek opracowania KPM wynika z nowelizacji ustawyo zasadach prowadzenia polityki rozwoju, przyjętej przez Sejm 24 stycznia 2014 r. Tym samym KrajowaPolityka Miejska staje się jednym z dokumentów strategicznych; pierwszym tej rangi w Polsce, dotyczącymstrategii rozwoju miast.Wytyczne Krajowej Polityki Miejskiej w PolscePodstawowym celem Krajowej Polityki Miejskiej jest wzmocnienie zdolności miast i obszarówzurbanizowanych do kreowania zrównoważonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakościżyciamieszkańców [2]. Wszystkie miasta mają być dobrym miejscem dożycia,z dostępem do wysokiejjakości usług z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, transportu, kultury i administracji publicznej. Dotyczy towszystkich miast, niezależnie od ich wielkości czy położenia. Cel strategiczny KPM znajduje swojeodzwierciedlenie w pięciu przymiotach zrównoważonego miasta, które jest: konkurencyjne, silne, spójne,zwarte i zrównoważone, sprawne.W omawianym dokumencie wskazuje się na 10 głównych obszarów, w których podejmowane działaniamają doprowadzić do realizacji założonych celów. Są to:−kształtowanie przestrzeni;−partycypacja społeczna;−transport i mobilność miejska;−niskoemisyjność i efektywność energetyczna;−rewitalizacja;3452Logistyka 4/2014Logistyka - nauka−polityka inwestycyjna;−rozwój gospodarczy;−ochronaśrodowiskai adaptacja do zmian klimatu;−demografia;−zarządzanie obszarami miejskimi.Krajowa Polityka Miejska ma dostarczyć praktycznych wskazań, rekomendacji i przykładów „dobrychpraktyk”, służących rozwiązaniu problemów miast i zapewnieniu ich trwałego, zrównoważonego rozwoju.Do kwestii najważniejszych Autorzy dokumentu zaliczają:−przeciwdziałanieżywiołowejsuburbanizacji, czyli tzw. „rozlewaniu się miast”, poprzez promowanie ideimiasta zwartego,−zrównoważone inwestowanie w miastach, z preferencją dla wcześniej zagospodarowanych terenów i dużynacisk na potrzeby kompleksowej rewitalizacji miast, składającej się z komponentów infrastrukturalnych,społecznych, gospodarczych iśrodowiskowych;−silne akcentowanie partycypacji społecznej i udziału mieszkańców oraz innych „użytkowników” miastw planowaniu i realizacji ich rozwoju;−potrzebę odpowiedzi na problemy demograficzne;−konsekwentne dążenie do osiągnięcia zrównoważonej mobilności w obszarach miejskich;−rozwijanie wielopoziomowej współpracy w zarządzaniu obszarami miejskimi (miastami wraz z ichobszarami funkcjonalnymi);−dążenie do racjonalnego gospodarowania zasobami (ziemią, wodą,środowiskiem,energią), poprawyśrodowiskaw miastach i adaptacji do zmian klimatu, które w znacznym stopniu dotykają mieszkańcówmiast.W obszarze transportu miejskiego nadrzędnym celem działań władz samorządowych powinno byćosiągnięcie zrównoważonej mobilności w obszarze funkcjonalnym miasta, rozumianej, jako odbywaniepodróży w takiej ilości i o takiej długości, jak wynika to z zaspokajania potrzebżyciowychpodróżujących,z racjonalnym wykorzystaniem poszczególnych podsystemów transportu miejskiego. Wśród konkretnychwskazówek można znaleźć właściwie wszystkie sprawdzone rozwiązania, będące wynikiem doświadczeńi wysiłków wielu miast, usiłujących rozwiązać problemy kongestii. Jako przykłady można wymienić:−działania na rzecz zmiany zachowań komunikacyjnych, a zwłaszcza zmniejszenia uzależnienia odsamochodu osobowego przy codziennym przemieszczaniu się w obszarze miejskim, m.in. poprzezzapewnienie sprawnej obsługi obszarów zurbanizowanych systemem transportu publicznego,−planowanie przebiegu linii komunikacji zbiorowej przez miasto z lokalizacją przystanków w powiązaniuz generatorami ruchu,−zachęcanie mieszkańców do korzystania z transportu publicznego poprzez jego powiązanie z głównymiprzestrzeniami publicznymi i usługami w mieście,Logistyka 4/20143453 [ Pobierz całość w formacie PDF ]