Zarządzanie podstawy zarządzania, I semestr- studia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PODSTAWY ZARZĄDZANIA
Prof. nadzw. UŁ dr hab. Bogusław Kaczmarek
WYKŁAD 1
(09.10.2003)
INSTYTUCJA
- zespół ludzi, mających wspólny cel wraz z zasobami używanymi w działaniu. Instytucje pojawiły się
wówczas, gdy zaczęły powstawać pierwsze formy zbiorowego organizowania się ludzi, aby zaspokoić elementarne
potrzeby, takie jak m.in. zdobywanie pożywienia, budowa pomieszczeń chroniących przed chłodem i wilgocią,
obroną przed skutkami klęsk żywiołowych lub przed agresja innych ludzi.
INSTYTUCJONALIZACJA
życia społecznego uległa znacznemu przyspieszeniu z chwilą powstania pierwszych form
państwa i konieczności administrowania nimi. Jest około 2,6 - 2,7 mln przedsiębiorstw, w których tworzone są
pieniądze. Wszystkie wydatki przedsiębiorstw pokrywamy z przychodów uzyskiwanych podczas sprzedaży
wytwarzanych towarów, elementów i usług. Sens wyodrębnienia podstawowych nurtów badawczych polegał na tym,
że te szkoły w różny sposób widzenia, próbują analizować, w jaki sposób powinna wyglądać wewnętrzna sytuacja
przedsiębiorstwa na tym rynku.
PODSTAWY ZARZĄDZANIA
- nauka bardzo młoda, powstała na przełomie XIX - XX w., kiedy były ośrodki
badawcze i funkcjonowały szkoły. Ten okres miał dwie cechy:
➢
Następował burzliwy rozwój przemysłu. Z działalności manufakturowej zaczęły się tworzyć podmioty
gospodarcze.
➢
Spółki akcyjne i cywilne (jawne), miejskie, samorządowe, regionalne itd.
Zarządzanie powstało z potrzeby praktyki. Pierwszym kierunkiem badawczym była
KLASYCZNA SZKOLA
ZARZĄDZANIA
.
F.W. TAYLOR
- był twórcą badawczego nurtu klasycznego. Był inżynierem, praktykiem, który na zarządzanie
spojrzał w naukowy sposób. Sformułował koncepcje, pomysły (pozostało to do dnia dzisiejszego). Swoją „filozofię
zarządzania” przedstawił w dwóch książkach: „Shop Management” („Zarządzanie warsztatem wytwórczym”) oraz
„The Principles of Scientific Management” („Zasady naukowego zarządzania”). Jego książka rozpowszechniła się na
całym świecie. Taylor twierdził, że dla niego zarządzanie polega na tym, że starał się organizować pracę ludzi.
Interesował się przede wszystkim indywidualną pracą pracowników, robotników na tych stanowiskach. Wg Taylora:
➢
Kierownik - mistrz, który funkcjonuje w zakładach produkcyjnych.
➢
Pracownik - jego zadaniem jest jak najlepiej i najszybciej wykonać powierzone mu zadania.
Kierownik powinien kontrolować pracownika. Taylor opracował pomysł pt: „ONE BEST WAY” - jeden najlepszy
sposób, tzn. Taylor poszukiwał pracowników, z całego zespołu. Ten najlepszy pracownik stanowił dla
niego ............................
Taylor wprowadził normy czasowe i ilościowe, czyli inaczej mówiąc stawki pieniężne za pracę w ciągu dnia czy za
ilość wykonywanej pracy. Wprowadził zasadę: „Nie każdy pracownik, człowiek, nadaje się do każdej pracy. Trzeba
1
mieć umiejętności, predyspozycje, które sprawdza się za pomocą różnych testów czy badań” (zostało to nie
przyjęte przez związki zawodowe).
FORD
wprowadził półtaśmę magnetyczna do samochodu. To spowodowało wzrost wydajności pracy, gdyż ludzie
chcieli jak najwięcej zarobić. Początek klasy średniej (przeciętny pracownik mógł sobie kupić za pensję samochód).
Taylor wprowadził klasyczną zasadę organizacji, kapitalistyczna, podziały pracy (po raz pierwszy). Zespół trzeba
rozłożyć na elementy składowe, czyli na części i te części podzielić do wykonania poszczególnym pracownikom,
które są do tego przygotowane (działa to do dzisiaj) najlepiej, merytorycznie. Jest to ważne gdyż: z punktu
widzenia ekonomicznego, podział pracy oznacza specjalizację ludzi indywidualnych + specjalizacje instytucji oraz
podział pracy -> wzrost specjalizacji, co powoduje wzrost wydajności pracy -> wzrost specjalizacji + wzrost
wydajności pracy -> obniżka kosztów jednostkowych -> zmniejsza się cena jego (towaru) sprzedaży ->
zwiększa się liczba kupujących -> rośnie potrzeba na powiększenie produkcji -> firma ma pieniądze na
inwestycje, płace, na wszystko.
ZASADY PODZIAŁU PRACY
: Każdy pracownik na swoim stanowisku pracy ma precyzyjne trzy rzeczy:
➢
Zakres zadań, czynności, prac, które ma do wykonania w ramach umowy o pracę na tym stanowisku.
➢
Zakres kompetencji, uprawnień związanych z zadaniami do podejmowania decyzji.
➢
Zakres odpowiedzialności, co wykonuje pracownik na danym stanowisku pracy.
Zatem tworzony jest porządek organizacyjny.
KLASYCZNA ORGANIZACJA PRACY: H. FAYOL
- zajął się kadrą kierowniczą. Wyodrębniono, opisano, że
przedsiębiorstwa klasyczne realizuje 6 funkcji:
➢
Techniczne
- polegają na wytwarzaniu, wydobywaniu, przetwarzaniu. Typowa produkcja, przygotowanie
produkcji w określonym miejscu i czasie.
➢
Handlowe
- sprzedaż, analiza rynku, badanie rynku, usytuowanie sieci sklepów na danym rynku, szukanie
niżu na rynku, badanie potrzeb konsumentów, ich gustów (przyczyniają się do zdobycia na rynku dobrej
pozycji).
➢
Finansowe
- jest to pomysł na to, w jaki najlepszy sposób lokować zasoby finansowe firmy i w co najlepiej
je lokować.
➢
Ochronne
- ochrona majątku, mienia firmy jako organizacji i instytucji; zabezpieczenie pracownika na
przyszłość. Inwestowanie w pracownika na przyszłość, różnego typu pożyczki. Pracownicy muszą być
ubezpieczeni.
➢
Rachunko(wo)ściowe
- prowadzenie dokumentacji finansowo - księgowej, rozliczanie jej. Na podstawie
tej dokumentacji i ubiegłych okresów czasu określa się, jakie są centra kosztów i centra zysków (gdzie
tworzą się największe koszty i dlaczego, jak można je zmniejszyć?). Najważniejsze w każdej firmie jest:

Klienci, czyli rynek,

Pracownicy,

Pieniądze.
➢
Kierownicze
- jest to proces rozłożony w czasie, który składa się z kilku następujących po sobie
elementów:

PLANOWANIE - polega na umiejętności wyobrażenia sobie, jak będzie wyglądała nasza organizacja,
firma, miasto, nasze społeczeństwo czy państwo.

ORGANIZOWANIE - tworzenie warunków technicznych, produkcyjnych, finansowych, sprzętowych.
2

ROZKAZYWANIE - różne sposoby motywowania - stosowania ważnego typu bodźców, kar, zachęt.

KOORDYNOWANIE - wszystkie elementy ogniwa muszą działać tak jak trzeba.

KONTROLOWANIE - analiza, ocena tego, co zostało wykonane, na odpowiedzeniu sobie, czy to jest
zgodne z naszym planem, czy idzie w dobrym kierunku; dlaczego cos zostało niewykonane, co
trzeba zrobić, aby następnym razem taka sytuacja się nie powtórzyła.
WYKŁAD 2
(23.10.2003)
H. FAYOL
opracował
14 ZASAD ZARZĄDZANIA I ORGANIZACJI PRACY
w przedsiębiorstwach, instytucjach,
firmach:
1)
Zasada podziału pracy
- jest zasadą uniwersalną, dotyczy każdej pracy, każdego działania,
funkcjonowania. Ta zasada pracy polega na tym, że całość pracy do wykonania, jest, musi być podzielone
na części, na operacje, na fragmenty. Te części powinny zostać podzielone poszczególnym pracownikom do
wykonania, aby w ten sposób można było uzyskać efekt wynikający ze specjalizacji. Zasada ta zawiera w
sobie specjalizacje pracowników, ludzi, przedsiębiorstw, firm, organizacji. A specjalizacja jest
podstawowym, elementem, czynnikiem, który prowadzi bezpośrednio do wzrostu wydajności pracy.
Wydajność jest to ilość rzeczy wytworzonych, wyprodukowanych wy produkowanych jednostce czasu.
Wydajność ma bezpośredni wpływ na koszty, pracy, na koszty wytworzenia. Te z kolei mają bezpośredni
wpływ na cenę towarów, wyrobów, usług. Te z kolei mają wpływ na sprzedaż, na powiększenie produkcji
albo i nie, umocnienie pozycji na rynku. Zasada ta jest ważna, ponieważ w każdym zadaniu, w każdej
pracy, każdej czynności zespołowej czy indywidualnej trzeba tę klasyczną zasadę stosować.
2)
Zasada autorytetu
- zasada ta składa się z 2 podstawowych części. Przede wszystkim mówi się o tym, że
każdy kierownik, który kieruje pracą zespołu ludzi powinien wśród tych ludzi mieć tak zwany autorytet
formalny, autorytet rzeczywisty. Autorytet formalny jest przypisany do stanowiska pracy, które piastuje
kierownik, wynika on zadań uprawnień, kompetencji, odpowiedzialności, które do danego stanowiska
kierowniczego w ramach wewnętrznego podziału pracy w przedsiębiorstwach, firmach są przypisane.
Autorytet rzeczywisty to są pozytywnie oceniane przez pracowników takie cechy kierownika jak intelekt,
osobowość, umysł, przedsiębiorczość, odpowiedzialność, inicjatywa, umiejętność rozwiązywania spraw
trudnych złożonych, konfliktowych umiejętności komunikacji z pracownikami. I ten autorytet jest
najważniejszy dla każdego kierownika, ponieważ jeżeli pracownicy pozytywnie oceniają jego kwalifikacje,
umiejętności, osobowość, sposób postępowania, sposób radzenia sobie w trudnych sytuacjach, to wtedy
wyrabia się u nich przekonanie, wiara, że jest to dobry szef, który w każdej sytuacji potrafi znaleźć dobre
wyjście, natomiast, jeżeli pracownicy nie dostrzegają tego typu cechy u swojego bezpośredniego szefa, to
rodzi się sytuacja, że właściwie są oni w sposób formalny zmuszeni, do podporządkowania się jemu, ale ich
zdanie na temat tej osoby, która pełni funkcje kierownicze jest słabe.
3)
Zasada dyscypliny
- dyscyplina jest zasadą, która polega na tym, że każdy z pracowników, każdy z
członków przedsiębiorstwa, organizacji powinien przestrzegać reguł, zasad wewnętrznych, które w tej
organizacji obowiązują, każdy pracownik musi dostosowywać się do obowiązujących zasad, do regulaminu
wewnętrznego tej firmy, ponieważ niedostosowanie się powoduje kary aż do zwolnienia z pracy np.
notorycznie się spóźnia, nie przychodzi do pracy.
4)
Zasada jedności rozkazodawstwa
- jedność rozkazodawstwa polega na tym, że pracownik powinien
mieć tylko jednego bezpośredniego przełożonego, jednego szefa, i tylko od niego ma prawo otrzymywać
zadania, pracę do wykonania, i tylko ten jeden przełożony ma prawo oceniać te zlecone zadania. Pracownik
3
może być tylko podporządkowany jednemu kierownikowi.
5)
Zasada jedności kierownictwa
polega na tym, że te polecenia, te zlecenia, które kierownik przekazuje
pracownikowi do wykonania powinny być sformułowane w taki sposób, aby jednoznacznie motywowały
pracownika do wykonania powierzonych mu zadań (sformułowane w sposób jasny, precyzyjny).
6)
Zasada podporządkowania interesu osobistego
, interesowi ogółu. Przez interes ogółu trzeba rozumieć,
interes firmy, przedsiębiorstwa instytucji, organizacji, w której jesteśmy zatrudnieni. Te zasadę trzeba
rozumieć w taki sposób, że w zarządzaniu praktycznym, istnieje taka reguła, która nazywa się regułą
równowagi organizacyjnej. Ta reguła mówi o tym, że pracownik przychodząc do firmy, przedsiębiorstwa,
organizacji, podejmują pracę wnosi ze sobą pewne rzeczy (wkład): umiejętności, kwalifikacje, inicjatywę,
energię, przedsiębiorczość - inaczej pracownik sprzedaje samego siebie w taki sposób, że sprzedaję swoje
umiejętności, kwalifikację, dyspozycyjność. Firma, instytucja kupuje to zobowiązuję się do zapłaty
określonego wynagrodzenia, zabezpieczenia pracownikowi określonego wynagrodzenia, zabezpieczenia
pracownikowi określonego stanowiska, na którym ma on szansę rozwijać się. Między tymi dwiema rzeczami
musi nastąpić równowaga organizacyjna. I wtedy, kiedy jest ta równowaga, możemy mówić, że pracownik
jest w stanie swoje interesy podporządkować na rzecz przedsiębiorstwa, organizacji, w której podjął pracę.
7)
Zasada wynagrodzenia
- wynagrodzenie formułowane jest w taki sposób, że za pracę otrzymuje
pracownik pieniądze, tzw. „płacę podstawową” czy „zasadniczą” i „dopłaty”: premie, nagrody pieniężne, i
inne formy gratyfikacji, bądź innego typu możliwości, np. kursy, wyjazdy służbowe, samochód służbowy.
Wynagrodzenie jest rozpatrywane z dwóch punktów widzenia:
a) Punkt widzenia pracownika: pracownik patrzy, czy to wynagrodzenie za pracę jest dla niego
satysfakcjonujące, czy też nie.
b) Punkt widzenia przedsiębiorstwa, inaczej mówiąc kierownictwa, bezpośredniego przełożonego, bo to
on ocenia, analizuje, wnioskuje, że trzeba płacić tyle, czy więcej, więcej tylko ten punkt widzenia
przedsiębiorstwa ma znaczenie decydujące. Ważne jest to, że wysokość płac zależy od sytuacji
ekonomiczno - finansowej, w jakiej znajduje się firma, czyli od pozycji przedsiębiorstwa na rynku.
8)
Zasada centralizacji, decentralizacji
- centralizacja jest to przesuwanie uprawnień do podejmowania
decyzji kierowniczych na najwyższe szczeble władzy w przedsiębiorstwie. Inaczej to kumulowanie władzy,
że wszystkie wątki władzy, czyli uprawnień do podejmowania decyzji skupione są na najwyższych organach
w przedsiębiorstwie. Czymś przeciwnym jest decentralizacja - polega na tym, że tą władzą trzeba się
podzielić, że te uprawnienia do podejmowania decyzji kierowniczych przemieszczane są, przesuwane są,
delegowane są na najniższe stanowiska kierownicze, na najniższe ogniwa władzy. Decentralizacja jest
wyrazem demokratyzacji. Te elementy są ze sobą ściśle połączone, ponieważ decentralizacja ma pomysł w
sobie na to, żeby więcej ludzi: pracowników, kadry kierowniczej włączyć w proces podejmowania decyzji
kierowniczych. Problem w zarządzaniu polega na tym: ile centralizacji i ile decentralizacji. Nie ma na to
dokładnej odpowiedzi. Jest wiele elementów, które w danej sytuacji przedsiębiorstwa wskazują na
centralizację a w innej na decentralizację.
9)
Zasada hierarchii organizacyjnej
(inaczej zasada drogi służbowej) - hierarchia ta polega na tym, że
władza w przedsiębiorstwach podzielona jest na takie poziomy, szczeble organizacyjne, np. w każdym
przedsiębiorstwie jest prezes lub dyrektor naczelny, zastępca prezesa lub dyrektora, kierownicy zakładów,
kierownicy wydziałów, kierownicy oddziałów, kierownicy komórek działów, kierownicy sekcji i na końcu
pracownicy. Ten podział władzy na poziomy powoduje, że istnieje hierarchia organizacyjna, która polega na
tym, że każde stanowisko jest na jakimś, na którymś tam poziomie umieszczony. Im wyższy poziom, tym
do tego poziomu przypisane są wyższe uprawnienia, zadania, czyli większa władza i wyższa płaca. Ta
hierarchia zobowiązuje, że awans w firmach na ogół jest tylko awansem pionowym, czyli przechodzi się
tylko na wyższy szczebel.
4
10)
Zasada ładu organizacyjnego
- ład organizacyjny w firmach polega na tym, że każdy z pracowników
obojętnie czy pełni funkcję kierownicze czy wykonawcze powinien robić swoje, powinien robić to, co według
wewnętrznego podziału pracy zostało mu przekazane do wykonania. Nie robić nic innego. Nie wchodzić w
zdania innych, ponieważ każdy z nas robi coś innego, i za to ponosi odpowiedzialność, I za to dostaje
pieniądze.
11)
Zasada ludzkiego traktowania pracowników
- zadaniem podstawowym, każdego kierownika jest
sprawiedliwa, sumienna ocena pracy każdego z nas.
12)
Zasada stabilizacji personelu
polega na tym, że najlepsze wyniki ekonomiczne, zawodowe,
merytoryczne osiąga się z zespołem, który jest stabilny i w którym nie ma nagłych, szybkich zmian. Jeżeli w
zespole są duże nagłe, szybkie ruchy to ten zespół nigdy nie osiągnie dobrych wyników ekonomicznych.
Przykładem może być Rząd gdzie ciągle zmieniają się ministrowie, to nie ma żadnych szans, by ten rząd
będzie tworzył zespół, który chce w określonym czasie coś zrealizować.
13)
Zasada inicjatywy
polega na tym, że od każdego pracownika na każdym stanowisku wymaga się
kreatywności, przedsiębiorczości, myślenia. Natomiast nie jest doceniana bierność. Pracownik nie może być
bierny, nie może traktować pracy jak czegoś obcego, jak czegoś, co zostało na niego narzucone, i on to
niestety musi robić. Powinien być w pracy z inicjatywą, energią, otwarty na wszelkie sprawy, z których ta
dana praca się składa.
14)
Zasada ducha zespołu „Esprit de cors”
polega na tym, że ludzie pracują nie tylko jako ciało, ale także
jako umysł. Powinniśmy być psychicznie z pracą zharmonizowani, nie być w pracy tylko ciałem, ale i
duchem (umysłem) i sercem.
Te zasady są nazywane zasadami klasycznymi, są obowiązujące do dnia dzisiejszego. One decydują o poziomie
pracy, atmosferze pracy, o wynikach, o sposobie funkcjonowania kierownika, o relacjach między pracownikiem a
kierownikiem.
SZKOŁA SYSTEMOWA
- Zadaniem tej szkoły jest twierdzenie, teza, że organizacja to jest system, czyli całość,
która składa się z różnego typu podsystemów, których cechą jest to, że podsystem powinien funkcjonować w taki
sposób, aby każdy z nich przyczyniał się we właściwy dla siebie sposób do realizacji zadania przedsiębiorstwa jako
całości.
PRZEDSIĘBIORSTWO
- system, zbiór współzależnych części, który to system składa się z czterech podstawowych
podsystemów:
➢
Technicznego

Organizacja procesu produkcji, czy organizacja procesu wytwarzania, produkowania, przetwarzania,
czyli inaczej to, co nazywamy technologicznym podziałem pracy.

Zagadnienia organizacji pracy pracowników na konkretnych stanowiskach pracy.

Jakość, nowoczesność tego sprzętu, maszyn, urządzeń i dostosowanie tych środków technicznych
do specyfiki zadań, wyrobu towarów, usług.
➢
Ekonomicznego - koszty, płace, ceny, wydajność, wynik ekonomiczny, sprzedaż, rynek, marketing,
promocja, reklama, bilans (czy to, co robimy, ile to kosztuje, jaki jest nakład finansowy i jakie są korzyści z
tych wydatkowanych pieniędzy).
➢
Socjologicznego

Funkcjonowanie zespołów pracowniczych.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]