Zasady powoływania rządu RP, pedagogika, eseje naworski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Anna Ptaszkiewicz, pedagogika, gr. DTemat: Zasady powoływania rządu RP.Rada Ministrów jest głównym- obok prezydenta segmentem władzywykonawczej- egzekutywy (art. 10 ust. 2 Konstytucji RP). W przeciwieństwie doPrezydenta, które w swych działaniach opiera się na stosunkowo nielicznym aparacieurzędniczym – na Kancelarii Prezydenta- o tyle rada Ministrów stanowi tylko „głowę”znacznie szerszego i bardziej skomplikowanego systemu organizacyjnego. O RadzieMinistrów, jej składzie, kompetencjach i sposobie i zakresie działania oraz tym, cojest przedmiotemrozważań tej pracy- procedurze jej powoływania stanowiKonstytucja, a zwłaszcza jej IV rozdział zatytułowany „Rada Ministrów i administracjarządowa” oraz ustawy zwykłe. Rząd jest organem posiadającym szereg kompetencji izadań określonych w art. 146 ust. 1-4 Konstytucji RP. Rada Ministrów jest powołanado prowadzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa oraz do kierowaniaadministracją rządową. Stanowi bardzo ważny człon systemu organów państwa.Warto zauważyć, że w literaturze prawa na określenie Rady Ministrów używa sięsynonimicznego określenia- rząd, określającego aparat administracji albo organsprawujący władzę wykonawczą.Skład Rady Ministrów określa art.147 Konstytucji RP. Zgodnie z nim Radę Ministrówtworzą:Prezes Rady Ministrów;wiceprezesi Rady Ministrów;ministrowie (ministrowie resortowi- kierujący resortami oraz ministrowiezadaniowi, zwani ministrami „bez teki”, powoływani do wykonywania zdańpowierzonych im przez Prezesa Rady Ministrów);przewodniczący określonych w ustawach komitetów.ProcedurapowoływaniaRadyMinistrówjestpostępowaniemorozbudowanym charakterze , ponieważ dokonywanie zmian w jej składzie i1egzekwowanie jej odpowiedzialności stanowią kościec parlamentarnego systemurządów. Istotą tego systemu jest zasada, zgodniez którą rząd pochodzi zparlamentu i ponosi przed nim polityczną odpowiedzialność. Zarazem ideaparlamentaryzmu zracjonalizowanego wymaga, aby rząd zawsze miał ze sobąpoparcie wyraźnej większości sejmowej, co chroni go przed negatywnymiwiększościami o przypadkowym charakterze.Zasadniczo Konstytucja RP wyróżniatrzy etapy powoływania Rady Ministrów:1. zasadnicza procedura- z inicjatywy Prezydenta RP (art. 154 ust. 1 i 2Konstytucji RP),2. I procedura rezerwowa (przewidziana przez art. 154 ust.3 oraz art. 155Konstytucji RP),3. II procedura rezerwowa (powoływanie Prezesa rady Ministrów i tworzeniarządu w ramach tzw. konstruktywnego wotum nieufności).PowołanieRadyMinistrówwymagawspółdziałanianajwyższychorganówpaństwowych, a mianowicie Prezydenta i Sejmu. Powołanie nowego składu RadyMinistrów musi zawsze być powiązane z zakończeniem istnienia dotychczasfunkcjonującego rządu, czyli z tzw. dymisją rządu. Dymisja Rady Ministrów tooświadczenie Prezesa rady Ministrów (premiera), dokonane w imieniu rządu,stwierdzające wolę zakończenia urzędowania i otwierające procedurę tworzenianowego rządu. Dymisja rady Ministrów następuje wskutek:ukonstytuowania się nowego Sejmu po wyborach; dymisja składana jest napierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu;nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów (art.162 ust.1pkt 1). Łączy się to z dwiema sytuacjami:1) niepowodzeniem w uzyskaniu akceptacji sejmowej dla nowo tworzonegorządu;2) niepowodzeniem już istniejącego rządu w uzyskaniu potwierdzeniasejmowego poparcia dla swojej działalności;złożenia rezygnacji przez Prezesa Rady Ministrów.O ile w dwóch pierwszych w/w przypadkach dymisji Prezydent jest zobowiązany doobligatoryjnego przyjęcia dymisji Rady Ministrów, o tyle w ostatnim fakultatywniemoże wyrazić zgodę na dymisję rządu. Specyficznym sytuacją dymisji Rady2Ministrów jest śmierć Prezesa Rady Ministrów, ponieważ może ona istnieć tylko podprzewodnictwem określonej osoby, a śmierć premiera jednocześnie unieważniaistnienie rządu.Przyjęcie dymisji otwiera proces tworzenia nowej Rady Ministrów.Procedura ta przebiega w kilku etapach, ukształtowanych w taki sposób, abyniepowodzenie jednego etapu powodowało przejście do następnego. Celem takzhierarchizowanej procedury jest doprowadzenie do powstania rządu mającegozdecydowane poparcie Sejmu.I etappowoływania rządu zostaje zainicjowany przez Prezydenta RP, którydesygnuje Prezesa rady Ministrów. W tym względzie Prezydent nie podlega żadnymwarunkom ani ograniczeniom, co do wyboru desygnowanej osoby. W praktycejednak swoboda działania Prezydenta powinna brać pod uwagę układ sił w Sejmie.Oznacza to, że jeśli w Sejmie istnieje wyraźna i stabilna koalicja, a Prezydentowizależy na powołaniu rządu w I etapie, to powinien on zwrócić się do tej koalicji ozasugerowanie kandydata i nie powinien- pomijając sytuacje szczególne – odmawiaćdesygnowania takiej osoby. Desygnowanie premiera nie powoduje skutkówprawnych dla urzędującej Rady Ministrów. Sprawuje ona obowiązki do czasupowołania nowej Rady Ministrów, co jest wyrazem zasady, w myśl, której państwonie może pozostać bez rządu. Zwyczaje polityczne nakazują jednak takiemugabinetowi zachowanie wstrzemięźliwości i ograniczenie się do bieżącego zarządusprawami państwowymi. W związku z tym rozstrzygnięcia i decyzje, które nie musząbyć podjęte natychmiast powinny zostać odłożone do czasu ukonstytuowania sięnowejRadyMinistrów.Kolejnozadaniemdesygnowanegopremierajestskompletowanie i zaproponowanie Prezydentowi składu Rady Ministrów. Prezydentpowinien powołać premiera wraz z zaproponowanym przez niego składem rządu wterminie 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu albo od przyjęcia dymisjipoprzedniej Rady Ministrów. Co ważne, Prezydentowi pozostawiony jest tylko wybórpomiędzy powołaniem, a odmową powołania proponowanego rządu. Nie może zaśpowołać rządu w innym składzie. Powołanie nowej Rady Ministrów związane jest zodebraniem przez Prezydenta przysięgi od jej członków, co pociąga za sobą kresistnienia dawnego gabinetu. W tym właśnie momencie pojawia się nowy rząd, w pełnizdolny do działania. Nie oznacza to jednak zamknięcia procedury, a jedynie przejściado kolejnej jej części, gdyż tak powstała Rada Ministrów musi jeszcze uzyskaćwotum zaufania od Sejmu. Wiąże się to z koniecznością przedstawienia Sejmowi3przez premiera, w terminie 14 dni od dnia powołania nowego rządu, programudziałania Rady Ministrów wraz z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania (art. 154ust. 2 Konstytucji RP). Premier na posiedzeniu Sejmu wygłasza przemówienie,wskazujące podstawowe zamierzenia rządu i przedstawia jego skład (jest to tzw.expose). Po expose następuje głosowanie nad wnioskiem o wotum zaufania dlanowo wybranego rządu. Jego przyjęcie wymaga bezwzględnej większości głosów,oddanych w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W przypadkuprzyjęcia wniosku o wotum zaufania postępowanie nad kreowaniem nowej radyMinistrów dobiega końca. Procedura pierwszego etapu może trwać maksymalnie 28dni.Jeżeli natomiast I etap zakończył się niepowodzeniem, tzn. nie udało nie sformowaćnowego rządu to następuje wdrożenieetapu II(I etapu rezerwowego). WówczasPrezes Rady Ministrów jest zobowiązany złożyć dymisję. Zostaje ona przyjęta przezPrezydenta, który oczywiście powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków, doczasu powołania nowego rządu. Niepowodzenie I etapu tworzenia rządu możenastąpić w dwóch przypadkach. Pierwszy- gdy Prezydent nie powołał Rady Ministrówalbo, gdy powołał, ale nie uzyskał wotum zaufania na posiedzeniu Sejmu. W tymetapie inicjatywa powołania rządu oddana jest w ręce Sejmu, który desygnuje osobęPrezesa Rady Ministrów i przyjmuje proponowanych przez niego członków RadyMinistrów, czyniąc to w terminie 14 dni od dnia bezskutecznego zamknięcia I etapu.Kandydatury na premiera w tym etapie mogą zgłaszać grupy liczące co najmniej 46posłów. Dozwolone jest przeprowadzenie kilku głosowań nad poszczególnymikandydatami, aż uda się dokonać wybory bezwzględną większością głosów.Wybrany premier przedstawia expose na posiedzeniu Sejmu. Przeprowadza sięgłosowanie i jeżeli wybór nastąpi bezwzględną większością głosów w obecności conajmniej połowy ustawowej liczby posłów dochodzi do sformowania rządu. Uchwałao wyborze nowej Rady Ministrów zostaje przekazana Prezydentowi przez MarszałkaSejmu. Prezydent z kolei powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niejprzysięgę. Istotą tego etapu procedury tworzenia rządu jest umożliwienie Sejmowistworzenia własnego rządu. Należy przyznać, że niejako z założenia będzie tonastępować wbrew woli Prezydenta, bo gdyby porozumienie z Prezydentem udałosię uzyskać to rząd zostałby powołany w I etapie. Dlatego też Prezydent w tym etapienie może odmówić powołania rządu (chyba, ze stwierdzi naruszenie terminów lub4innych elementów proceduralnych). Procedura II etapu może trwać maksymalnie 14dni.Jeżeli Sejm nie będzie w stanie sformować nowego rządu z powodu naruszeniaterminów lub braku wymaganej większości głosów w postępowanie wchodzi ostatniIII etap,tzw. II etap rezerwowy. Rząd w praktyce powinien powstawać w I lub IIetapie. Dopuszczanie do powstania III etapu proceduralnego dochodzi jedynie wprzypadku zaistnienia w państwie głębokiego kryzysu o charakterze politycznym. Wtym etapie inicjatywa do powołania rządu trafia ponownie do Prezydenta. Jest toprocedura analogiczna do schematu postępowania w etapie I. Zatem Prezydent wterminie 14 dni desygnuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałychczłonków rządu oraz odbiera od nich przysięgę. Powołanie nowej Rady Ministrówkładzie kres sprawowaniu rządów przez dotychczasowy gabinet. Nowy rząd musianalogicznie do etapu I uzyskać wotum zaufania Sejmu. Odbywa się to przezgłosowanie, mające miejsce w terminie 14 dni od złożenia przysięgi przez premiera ipozostałych członków Rady Ministrów. Jednak w tym etapie wotum zaufania jestgłosowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowejliczby posłów. Jeżeli nowy rząd uzyskał wotum zaufania to postępowanie nad jegoukończeniem uważa się za zakończone. Procedura III etapu może trwaćmaksymalnie 28 dni.Rada Ministrów wskutek przeprowadzenia wszystkich III etapów może być więcpowołana najpóźniej w terminie 72 dni. Jeżeli rząd powstały w III etapie jest rządemmniejszościowym , cieszący się poparciem mniejszości posłów to należy zwrócićuwagę, że późniejsze wyrażanie takiemu rządowi wotum nieufności wymagautworzenia się w Sejmie większości bezwzględnej, która gotowa będzie nie tylko naobalenie aktualnego gabinetu, ale i do powołania nowego premiera. Dopóki takieporozumienie nie dojdzie do skutku rząd mniejszościowy ma szanse pozostania uwładzy.W sytuacji, gdy nowy rząd, powołany w III etapie, nie otrzyma wotum zaufaniapremier zgłasza dymisję, którą Prezydent jest zobowiązany przyjąć. W świetle art.155 art. 2 Prezydent wówczas zobowiązany jest do skrócenia kadencji Sejmu izarządzenia nowych, przedterminowych wyborów. Takie posunięcie jest jakbywyrazem „ukarania” parlamentu, za to, że nie potrafił wytworzyć w swej strukturzeżadnej pozytywnej większości. Taka sytuacja wskazuje na to, że rząd powołanyprzez Prezydenta sprawuje rządy przez okres wyborów, podając się do dymisji na5 [ Pobierz całość w formacie PDF ]