Zasady, Współczesne trendy w dietetyce
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Suplement Diabetologiczny
Anna Czech, Jan Tatoń, Małgorzata Bernas
Zasady
dietetycznego
leczenia cukrzycy
Wprowadzenie metody samoobser-
wacji i samokontroli oraz intensywne
leczenie, polegaj¹ce na samodzielnym
przystosowywaniu insuliny przez oso-
bê z cukrzyc¹ lub te¿ intensywne lecze-
nie za pomoc¹ doustnych leków hipo-
glikemizuj¹cych, umo¿liwi¹ rozszerze-
nie i liberalizacjê sposobu ¿ywienia
i dostosowanie go zarówno do potrzeb
hipoglikemizuj¹cego leczenia, jak i in-
dywidualnych potrzeb i gustów pacjen-
tów. ¯ywienie dietetyczne w cukrzycy
mo¿e obecnie, tak pod wzglêdem wa-
hañ iloœciowych, jak i sk³adu iloœciowe-
go bardziej ni¿ kiedykolwiek uwzglêd-
niaæ presjê codziennego ¿ycia, potrze-
bê swobody. Mo¿e byæ bardziej
liberalne wy³¹cznie wtedy, gdy dopusz-
czalna wiêksza swoboda i zmiennoœæ
oparta jest na wiedzy pacjenta, umiejêt-
noœciach kulinarnych i jego mo¿liwo-
œciach kuchenno-technicznych. ¯ywie-
nie w cukrzycy musi bowiem byæ za-
wsze fizjologiczne i przewidywaæ
wp³yw na przemianê wêglowoda-
nów, glikemiê, lipidemiê i inne prze-
miany – tak aby mo¿na je by³o racjo-
nalnie koordynowaæ z leczeniem wysi³-
kiem fizycznym oraz farmakoterapi¹.
Leczenie dietetyczne jest integralną częścią każdego rodzaju
leczenia cukrzycy, umożliwiającą osiągnięcie dobrego wy-
równania metabolicznego. Powinno uwzględniać indywidu-
alne cele leczenia, zapotrzebowanie energetyczne chorego,
zależne m.in. od jego wieku i rodzaju wykonywanej pracy
oraz konieczne modyfikacje związane ze współistniejącymi
czynnikami ryzyka innych chorób, w tym także
niedokrwiennej choroby serca.
Do podstawowych celów leczenia
dietetycznego w cukrzycy nale¿¹:
aby zapewniæ uzyskanie i utrzyma-
nie prawid³owej masy cia³a osób
doros³ych oraz prawid³owy wzrost
i rozwój dzieci i m³odzie¿y, a tak-
¿e zapewniæ pokrycie zwiêkszone-
go zapotrzebowania energetyczne-
go kobiet w czasie ci¹¿y i laktacji,
utrzymanie stê¿enia glukozy na
poziomie zbli¿onym do wartoœci
u osób zdrowych (prawie normo-
glikemia) w po³¹czeniu z lekami
hipoglikemizuj¹cymi,
zapobieganie i leczenie ostrych po-
wik³añ, np. hipoglikemii poinsuli-
nowej, a tak¿e leczenie przewle-
k³ych powik³añ cukrzycy, np. ne-
fropatii cukrzycowej.
Zapotrzebowanie
na energię: ilość pożywienia
Wartoœæ energetyczn¹ diety ustala siê
na takim poziomie, aby uzyskaæ i utrzy-
maæ po¿¹dan¹ masê cia³a tj. BMI (Body
Mass Index – wskaŸnik masy cia³a)
w zakresie 19–25 kg/m
2
. Nale¿y podkre-
œliæ, ¿e ju¿ obni¿enie nadmiernej masy
cia³a o 10 proc. przynosi znaczne korzy-
œci terapeutyczne. Nale¿n¹ masê cia³a
oraz zapotrzebowanie energetyczne
mo¿na okreœliæ na podstawie schematów
przedstawionych w tab. 1. i 2.
Zapotrzebowanie energetyczne, a co
za tym idzie – wielkoœæ posi³ków jest in-
dywidualnie ró¿na. Ustalenie diety, ilo-
œci i rodzajów produktów powinno byæ
indywidualnie dostosowane do wieku,
p³ci, wzrostu, nale¿nej wagi cia³a, aktyw-
noœci fizycznej, a tak¿e przebiegu cu-
krzycy, rodzaju jej leczenia i innych oko-
licznoœci:
uzyskanie optymalnego stê¿enia li-
pidów krwi,
dostarczenie takiej iloœci kalorii,
Budowa cia³a
Kobiety
Mê¿czyŸni
œrednia
45 kg
48 kg
dla pierwszych 150 cm
dla pierwszych 150 cm
wysokoœci cia³a,
wysokoœci cia³a,
+ 2,5 kg dla ka¿dych
+ 3 kg dla ka¿dych
dodatkowych 2,5 cm
dodatkowych 2,5 cm
Tab.. 1..
Okrreœlleniie
nalle¿nejj
masy ciia³³a
drobna
odj¹æ 10 proc.
odj¹æ 10 proc.
masywna
dodaæ 10 proc.
dodaæ 10 proc.
Energia na funkcje podstawowe:
nale¿na masa cia³a x 20 = energia w kcal na funkcje podstawowe (kcal/24 godz.)
Energia na dodatkow¹ aktywnoœæ fizyczn¹:
siedz¹cy tryb ¿ycia
energia podstawowa + nale¿na masa cia³a x 6 (kcal/24 godz.)
umiarkowany pod wzglêdem aktywnoœci tryb ¿ycia
energia podstawowa + nale¿na masa cia³a x 10 (kcal/24 godz.)
pacjent le¿¹cy powinien otrzymaæ
20–25 kcal (84–105 kJ) na 1 kg nale¿-
nej prawid³owej wagi cia³a/dobê,
intensywny pod wzglêdem aktywnoœci fizycznej tryb ¿ycia
energia podstawowa + nale¿na masa cia³a x 20 (kcal/24 godz.)
osoba chodz¹ca, nie obci¹¿ona wysi³-
kiem 25–30 kcal (105–126 kJ), a lek-
ko pracuj¹ca 30–35 kcal (126–147 kJ)
na kg nale¿nej prawid³owej wagi cia-
³a/dobê,
W sytuacjach szczególnych – jak okres wzrostu, ci¹¿a i karmienie piersi¹:
dodaæ dziennie 300–500 kcal/24 godz.
Tab.. 2..
Okrreœlleniie
zapottrrzebowaniia
na enerrgiiê
Dla wywo³ania spadku masy cia³a (u osób oty³ych):
odj¹æ 750–1 tys. kcal/24 godz.; strata: 0,9–1,1 kg/tydz.
u osoby doros³ej wykonuj¹cej œrednio
ciê¿k¹ pracê fizyczn¹, o wadze cia³a
30
Przewodnik
Lekarza
zapewnienie prawid³owego, fizjo-
logicznego od¿ywienia chorego,
 Suplement Diabetologiczny
Leczenie doustnymi
Cele
Leczenie insulin¹
lekami hipoglikemizuj¹cymi Leczenie diet¹
normalizacja masy cia³a
utrzymanie prawid³owej masy cia³a
obni¿enie nadmiernej wagi
obni¿enie nadmiernej wagi
stê¿enie glukozy we krwi
unikanie hiperglikemii i hipoglikemii unikanie hiperglikemii
unikanie hiperglikemii
wêglowodany w po¿ywieniu:
– szybko wch³aniaj¹ce siê
ograniczenie
ograniczenie
ograniczenie
– wolno wch³aniaj¹ce siê
zwiêkszenie iloœci
zwiêkszenie iloœci
zwiêkszenie iloœci
t³uszcze – ograniczenie
ograniczenie,
ograniczenie,
ograniczenie,
w posi³kach
zaleca siê t³uszcze roœlinne
zaleca siê t³uszcze roœlinne
zaleca siê t³uszcze roœlinne
liczba posi³ków
6–7
3–5
3
w ci¹gu doby
spo¿ywanie posi³ków
bardzo wa¿ne
mniej wa¿ne
nie jest wa¿ne
Tab.. 3
Celle
diietty
w rró¿nych
grrupach
pacjjenttów
o tej samej porze
wa¿enie produktów
wa¿ne
po¿yteczne przy odt³uszczaniu po¿yteczne przy odt³uszczaniu
70 kg i wzroœcie 170 cm (bez nadwa-
gi) zapotrzebowanie energetyczne
wynosi ok. 35 kcal (147 kJ) na 1 kg
masy cia³a, a wiêc 2 450 kcal (10 258
kJ)/dobê,
wych ostrych chorób. Dzieciom i m³o-
dzie¿y podaje siê tak¿e wiêksze iloœci
bia³ka potrzebnego do budowy tkanek
(wzrostu), np. 2,0–4,0 g/kg nale¿nej ma-
sy cia³a, w zale¿noœci od wieku dziecka.
Wskazane jest, aby 60–70 proc. ca³ko-
witej iloœci sk³adnika stanowi³o bia³ko
zwierzêce. Wiêcej pe³nowartoœciowego
bia³ka powinny tak¿e spo¿ywaæ kobie-
ty z cukrzyc¹ w okresie ci¹¿y i laktacji,
tj. 1,0–2,0 g/kg nale¿nej masy cia³a.
U chorych z jawn¹ nefropati¹ nale¿y na-
tomiast zmniejszyæ iloœæ spo¿ywanego
bia³ka. Opublikowano wiele badañ prze-
prowadzonych na ma³ych grupach cho-
rych z nefropati¹ cukrzycow¹ dokumen-
tuj¹cych, ¿e ograniczenie poda¿y bia³ka
w diecie zwalnia szybkoϾ spadku filtra-
cji k³êbkowej. Nowsze badania nie po-
twierdzaj¹ tak korzystnego wp³ywu die-
ty niskobia³kowej na czynnoœæ nerek.
Obecnie zaleca siê u chorych na cukrzy-
cê z jawn¹ nefropati¹ cukrzycow¹ ogra-
niczenie bia³ka do 0,8 g/kg m.c./dobê.
W zale¿noœci od rodzaju cukrzycy,
sposobu insulinoterapii i stopnia kontro-
li leczniczej, ogranicza siê w mniejszym
lub wiêkszym stopniu produkty zawie-
raj¹ce wêglowodany proste (owoce,
miód, cukier, s³odycze, d¿emy, soki). Nie
zaleca siê spo¿ywania glukozy i cukru.
szczup³a, aktywna osoba potrzebuje
wiêcej energii ni¿ ktoœ oty³y i ma³o
aktywny,
osoby doros³e prowadz¹ce raczej sie-
dz¹cy tryb ¿ycia, mog¹ wymagaæ tyl-
ko ok. 1 500 kcal/dobê (6 280 kJ),
Tłuszcze
T³uszcze, zgodnie z zasadami die-
ty przeciwmia¿d¿ycowej, chorym na
cukrzycê powinny dostarczaæ nie wiê-
cej ni¿ 30 proc. ogólnej energii zawar-
tej w ca³odziennej racji pokarmowej.
Wskazane jest, aby t³uszcze nasycone
(t³uszcze pochodzenia zwierzêcego –
smalec, mas³o, œmietana itd.) stanowi-
³y mniej ni¿ 10 proc. ogó³u energii, na-
tomiast t³uszcze zawieraj¹ce kwasy
jednonienasycone (np. oliwa z oliwek)
– 10–15 proc. energii, a t³uszcze za-
wieraj¹ce kwasy wielonienasycone
(oleje roœlinne) poni¿ej 7 proc. energii.
T³uszcze zwierzêce – mas³o, œmie-
tana, pe³not³uste mleko, t³uste ryby
i miêso, boczek, smalec, s³onina, ¿ó³-
te sery (np. ementaler), sery kozie,
owcze – po strawieniu kwasów t³usz-
czowych i glicerolu dostarczaj¹ ener-
gii, ale przyczyniaj¹ siê te¿ do szko-
dliwego zwiêkszenia iloœci choleste-
rolu w organizmie (mia¿d¿ycy).
Jak ju¿ wspomniano wy¿ej, zaleca
siê spo¿ywanie produktów zwierzêcych
o ma³ej zawartoœci t³uszczów nasyco-
nych, jak ryby morskie, drób (bez skó-
ry) i chude miêso, odt³uszczone mleko
i jego przetwory.
O wiele lepiej ni¿ t³uszcze zwierzê-
ce nadaj¹ siê do ¿ywienia osób z cukrzy-
c¹ t³uszcze roœlinne. Do wskazanych
w diecie cukrzycowej nale¿¹: oliwa, olej
osoby aktywne lub organizmy jeszcze
rosn¹ce (np. dzieci) powinny otrzy-
mywaæ 2 500–3 tys. kcal/dobê (10
467–12 560 kJ) lub wiêcej,
osoby usi³uj¹ce schudn¹æ musz¹ sto-
sowaæ dietê poni¿ej 1 tys. kcal/dobê
(4 187 kJ) oraz jednoczeœnie du¿¹
iloœæ ruchu i wysi³ku fizycznego.
Dieta prozdrowotna musi mieæ za-
wsze charakter mieszany, sk³adaæ siê za-
równo z produktów zwierzêcych, jak
i roœlinnych, zawieraæ wszystkie sk³ad-
niki od¿ywcze w odpowiednich ilo-
œciach i proporcjach. W ¿ywieniu cho-
rych na cukrzycê konieczne s¹ jednak
niewielkie preferencje.
Węglowodany
Wêglowodany powinny pokryæ
55–60 proc. ca³kowitego zapotrzebo-
wania energetycznego. Wêglowoda-
ny z³o¿one powinny byæ dostarcza-
ne g³ównie w postaci produktów
skrobiowych: m¹ki (z niskiego prze-
mia³u), pieczywa razowego, kasz, ry-
¿u, nasion str¹czkowych, p³atków
zbo¿owych i kukurydzianych, ziem-
niaków. Powinny byæ elementem
sk³adowym ka¿dego posi³ku. Ko-
rzystne jest zwiêkszenie iloœci z³o¿o-
nych wêglowodanów znajduj¹cych
siê w naturalnych, nie oczyszcza-
nych przemys³owo produktach, ³¹cz-
nie z w³óknem pokarmowym.
Składniki diety pacjenta
z cukrzycą
Białko
Iloœæ bia³ka, któr¹ nale¿y uwzglêd-
niæ w diecie cukrzycowej osoby doro-
s³ej jest podobna jak u osób zdrowych.
Oznacza to, ¿e bia³ko powinno pokryæ
10–20 proc. dobowego zapotrzebowa-
nia energetycznego. Nale¿y podawaæ
bia³ko pochodzenia zwierzêcego i ro-
œlinnego. Nieco wiêksz¹ iloœæ bia³ka
mo¿na podawaæ w okresach dodatko-
Lekarza
31
Przewodnik
Suplement Diabetologiczny
1. jeœæ mieszane po¿ywienie, z³o¿one z wielu produktów,
u¿ywaæ wiêcej ni¿ 10–15 tabl. dziennie,
tj. do 2,5 mg/kg m.c. (maksymalna
iloœæ, jak¹ mo¿na spo¿yæ w ci¹gu dnia
wynosi 200 mg). Nie mo¿na jej stoso-
waæ w okresie ci¹¿y i karmienia, nadal
jednak jest bardzo przydatna w ¿ywie-
niu osób z cukrzyc¹.
2. utrzymywaæ prawid³ow¹ masê cia³a,
3. ograniczyæ t³uszcze, zw³aszcza zwierzêce oraz cholesterol w diecie,
4. spo¿ywaæ odpowiednie iloœci skrobi oraz b³onnika (warzywa),
5. unikaæ cukru,
Tab.. 4..
Zasady
zdrrowejj diietty
6. unikaæ nadmiaru soli,
Włókno pokarmowe
W³ókno pokarmowe jest szczególnie
zalecanym sk³adnikiem diety: jego obec-
noœæ zwalnia tempo trawienia i wch³a-
niania wêglowodanów z przewodu po-
karmowego. Ten nie trawi¹cy siê i nie-
wch³anialny sk³adnik diety stanowi¹:
g³ównie b³onnik (celuloza), a tak¿e he-
miceluloza, ligniny, pektyny, ¿ywice ro-
œlinne, np. guar, agary. Sk³adniki te znaj-
duj¹ siê w bulwach ³odyg i liœciach ro-
œlin (jarzyny, owoce), w ³uskach ziaren,
a wiêc w ciemnej m¹ce lub w otrêbach,
a tak¿e w roœlinach str¹czkowych i ³upi-
nach. Doœæ du¿e iloœci w³ókna pokarmo-
wego znajduj¹ siê w chlebie razowym.
Zwiêkszenie iloœci rozpuszczalnego
w³ókna pokarmowego w diecie chorych
na cukrzycê umiarkowanie obni¿a gli-
kemiê, a tak¿e poprawia profil lipidów.
W ¿ywieniu zdrowych osób doros³ych
zawartoœæ w³ókna pokarmowego w die-
cie nie przekracza na ogó³ 10 g/1 tys.
kcal. S¹dzi siê, ¿e doroœli chorzy na cu-
krzycê powinni spo¿ywaæ to w³ókno
w iloœci ok. 15 g/1 tys. kcal. Jest to
znaczna ró¿nica. U dzieci do spo¿ywa-
nia wiêkszych iloœci w³ókna pokarmo-
wego nale¿y dochodziæ stopniowo, po-
niewa¿ jego tolerancja nie zawsze jest
dobra.
Efekty lecznicze zwiêkszenia iloœci
w³ókna pokarmowego pojawiaj¹ siê
wtedy, gdy udzia³ skrobi w codziennej
diecie przekracza 50 proc. pokrycia
energetycznego. Tak wiêc zaleca siê
zwiêkszenie iloœci produktów bogat-
szych w rozpuszczalne w³ókno pokar-
mowe, jak jarzyny (liœcie, ³odygi, ko-
rzenie, bulwy), razowa m¹ka (pszen-
na), p³atki owsiane, ry¿, kasze oraz
owoce. Jarzyny i owoce nale¿y spo¿y-
waæ na surowo, wtedy w³ókna jest naj-
wiêcej.
7. zrezygnowaæ z napojów alkoholowych.
energia: utrzymywanie BMI <25
wêglowodany: skrobia = 55–60 proc. energii
Wskazane przepisywanie diety w uk³adzie wymienników wêglowodanowych
(1 WW = 10 g wêglowodanów), liczba posi³ków w ci¹gu dnia zawsze wiêksza o 5
sacharoza:
mniej ni¿ 30 g/24 godz. jako cukier sto³owy
t³uszcze:
ogólna iloœæ <30 proc. energii, w tym:
t³uszcze nasycone <10 proc.
jednonienasycone – 10–15 proc.
wielonienasycone <10 proc.
bia³ko:
ogólna iloœæ do 20 proc. energii.
w³ókna pokarmowe: zwiêkszenie iloœci rozpuszczalnego w³ókna, np. suchego
grochu, bobu, p³atków zbo¿owych, razowej m¹ki, zielonych
liœci, jarzyn korzeniowych, kaszy jêczmiennej, soczewicy
sód:
<6 g/24 godz.,
przy nadciœnieniu têtniczym <3 g/24 godz.
Tab.. 5..
Rekomendacjje
w zakrresiie
¿ywiieniia
osób z cukrrzyc¹
alkohol:
odrzuciæ lub zredukowaæ do symbolicznych iloœci szczególnie
w hipertriglicerydemii, nadwadze i nadciœnieniu têtniczym
(<15 g/24 godz.)
s³onecznikowy i sojowy, produkty bêd¹-
ce mieszanin¹ mas³a i nieutwardzonych
(p³ynnych) olejów roœlinnych, ze
zmniejszon¹ zawartoœci¹ t³uszczu i cho-
lesterolu, czyli tzw. mixy, a tak¿e spe-
cjalne margaryny, tzw. miêkkie, zawie-
raj¹ce nie zmienione oleje roœlinne i ze
zmniejszon¹ zawartoœci¹ t³uszczu, bo-
gate w wielonienasycone kwasy t³usz-
czowe (nie wolno ich podgrzewaæ po-
wy¿ej 100°C, a wiêc nale¿y je podawaæ
do potraw ju¿ przyrz¹dzonych).
Trzeba natomiast pamiêtaæ, ¿e mar-
garyny wytwarzane z olejów roœlinnych
za pomoc¹ starej technologii, tzn. pod-
dawane procesowi utwardzania nie s¹
produktem wartoœciowym. Nie zawie-
raj¹ bowiem ju¿ naturalnych olejów ro-
œlinnych, ale ich zmienion¹ postaæ, któ-
ra nadaje im cechy t³uszczu zwierzêce-
go. Nie maj¹ wiêc wartoœci
przypisywanej olejom roœlinnym. Czê-
sto zawieraj¹ domieszki metali (chrom),
które mog¹ byæ szkodliwe. Nale¿y tak¿e
pamiêtaæ, ¿e mas³o ulega rozk³adowi
w znacznie ni¿szej temperaturze ani¿eli
inne t³uszcze, nie nadaje siê wiêc do
sma¿enia. W diecie nale¿y znacznie
ograniczyæ produkty o zwiêkszonej za-
wartoœci cholesterolu (najlepiej spo¿y-
waæ poni¿ej 300 mg/dobê). Z tego
wzglêdu nie powinno siê jeœæ podrobów
(w¹troby, mózgu, nerek, ozora) i ogra-
niczyæ ¿ó³tka jaj do 2–3/tydz. Stê¿enie
cholesterolu we krwi u chorych na cu-
krzycê powinno byæ mniejsze ni¿ 5,0
mmol/l (185 mg/dl). U osób z podwy¿-
szon¹ frakcj¹ LDL-cholesterolu nale¿y
zmniejszyæ spo¿ycie cholesterolu do
200 mg/dobê lub mniej.
Sztuczne środki słodzące
Z diety chorego na cukrzycê w za-
sadzie usuwa siê cukier, jednak wiele
osób nie mo¿e siê obyæ bez s³odyczy.
Mo¿na wtedy u¿ywaæ sztucznego œrod-
ka s³odz¹cego, tzw. aspartamianu. Ma
on smak naturalnej s³odyczy, któr¹ traci
w temp. 200°C i dlatego nie nadaje siê
do pieczenia ciasta. Nie mo¿na go sto-
sowaæ u osób z fenyloketonuri¹. Do
przyrz¹dzania potraw w wysokiej tem-
peraturze nadaje siê acesulfam K. Zna-
nym od dawna, lecz coraz rzadziej sto-
sowanym, sztucznym œrodkiem s³odz¹-
cym jest sacharyna. Nie powinno siê jej
Brak d³ugookresowych badañ nad
wp³ywem zwiêkszenia iloœci rozpusz-
czalnego w³ókna w ¿ywieniu chorych na
cukrzycê na przyswajanie innych sk³ad-
ników. Wprowadzaj¹c do diety zwiêk-
szone iloœci w³ókna pokarmowego (tak-
¿e preparaty pektyn), zazwyczaj nale¿y
zmniejszyæ dawkê insuliny lub pochod-
nych sulfonylomocznika.
32
Przewodnik
Lekarza
Suplement Diabetologiczny
Warzywa i owoce
Zawartoœæ bia³ka w warzywach jest
bardzo ma³a i waha siê w granicach
1,0–4,4 proc. wagi. Zawartoœæ t³uszczu
jest jeszcze mniejsza i waha siê
0,1–0,8 proc. Mo¿na zatem w oblicze-
niach pomin¹æ tê iloœæ bia³ka i t³usz-
czu, natomiast zawartoœæ wêglowoda-
nów jest w nich ró¿na, a w niektórych
stosunkowo du¿a.
Imiê i nazwisko
Liczba posi³ków
/24 godz. WartoϾ energetyczna diety
kcal/24 godz.
sztuczny œrodek s³odz¹cy
posi³ki spo¿ywane w ci¹gu dnia powinny zawieraæ:
wêglowodany w gramach =
w wymiennikach wêglowodanowych
55–60 proc.
wêglowodanowe
uwagi
energii dobowej
Bior¹c za podstawê zawartoœæ wê-
glowodanów, mo¿na warzywa podzie-
liæ na 4 grupy:
A. warzywa o zawartoœci 3 proc. wê-
glowodanów:
– cykoria, grzyby œwie¿e, endywia,
ogórki, rabarbar, rzodkiewka, sa-
³ata, szczypiorek, szparagi, szpi-
nak,
B. warzywa o zawartoœci 6 proc. wê-
glowodanów:
– botwina, broku³y, cebula, kaba-
czek, kalafior, kalarepa, papryka,
pomidory, szczaw,
C. warzywa o zawartoœci 6–10 proc.
wêglowodanów:
– brukiew, brukselka, buraki, dynia,
fasolka (str¹czki), jarmu¿, kapusta
bia³a, czerwona, w³oska, marchew,
pietruszka naæ, pory, rzepa, w³osz-
czyzna z kapust¹.
D. warzywa o zawartoœci 11 proc. (i
wiêcej) wêglowodanów:
– bób, chrzan, groszek zielony, gro-
szek konserwowy bez zalewy,
pietruszka korzeñ, salsefia, seler,
skorzonera, ziemniaki.
pierwsze œniadanie
drugie œniadanie
obiad
podwieczorek
pierwsza kolacja
druga kolacja
posi³ek przed snem
dodatkowy posi³ek
t³uszcz w gramach: zwierzêcy (zawieraj¹cy kwasy t³uszczowe nasycone)
/24 godz.
25–30 proc.
oleje roœlinne (zawieraj¹ce kwasy t³uszczowe wielonienasycone) /24 godz.
energii dobowej
ryby i oliwa z oliwek (zawieraj¹cy kwasy t³uszczowe
jednonienasycone)
/24 godz.
bia³ko w gramach:
na 1 kg masy nale¿nej
/24 godz.
jeden wymiennik wêglowodanowy odpowiada 20–25 g zwyk³ego chleba bia³ego
(po³owa ma³ej kromki) oraz 10 g skrobi. Jest to 40 kcal.
1 g t³uszczu daje 9 kcal,
1 g bia³ka 4 kcal. Patrz listy wymienników i sk³adu produktów ¿ywnoœciowych.
jarzyny (jakie, ile, kiedy):
(w³ókno roœlinne co najmniej 30 g)
owoce (jakie, ile, kiedy):
Warzywa nale¿¹ce do grupy A i B
mo¿na stosowaæ bez ograniczeñ. Pie-
truszkê (naæ) lub koper zielony oraz
chrzan mo¿na podawaæ jako przypra-
wy. Warzywa nale¿¹ce do grupy C i D
nale¿y stosowaæ w diecie zgodnie
z wyznaczon¹ liczb¹ wymienników
warzywnych.
Owoce s¹ cennym i sta³ym sk³adni-
kiem diety. Ich iloœæ ze wzglêdu na war-
toœci energetyczne wyznacza siê w prze-
pisie. Zawieraj¹ 7–20 proc. cukrów,
g³ównie szybko wch³aniaj¹cych siê, jak
fruktoza, glukoza i inne – iloœæ owoców
powinna wiêc byæ ograniczana stosow-
nie do przepisu dietetycznego.
sól kuchenna
nie wiêcej ni¿ 5 g/24 godz.
masa rzeczywista cia³a wzrost BMI*
cholesterol ca³kowity w surowicy na czczo
trójglicerydy w surowicy na czczo
wstrzykniêcie insuliny lub przyjêcie doustnego leku hipoglikemizuj¹cego winno
nast¹piæ na 30–40 min przed posi³kiem
data:
HbA
lc
:
data:
Fruktozamina
uwagi:
Witaminy i sole mineralne
IloϾ witamin i soli mineralnych
w diecie cukrzycowej powinna byæ
taka sama jak u osób zdrowych.
Osoby o zwiêkszonym ryzyku po-
wstania niedoborów pokarmowych
(np. kobiety po menopauzie, osoby
podpis lekarza
dodatkowe zalecenia (p³yny, kawa, herbata, preferencje smakowe)
Tab.. 6..
Pllan ¿ywiieniia
– prrzepiis
dlla pacjjenttów
* prawid³owy BMI: od 22 do 26
Przewodnik
Lekarza
33
Pieczywo
Owoce
Soki owocowe naturalne
pszenne:
bagietki francuskie
23 g
agrest
140 g
1,5 szklanki
grejpfrutowy
120 g
bu³ki i rogale
22 g
jab³kowy
110 g
Iloœæ gramów poszczególnych
produktów zawiera 10 g wêglowo-
danów, a wiêc odpowiada 1 wy-
miennikowi wêglowodanowemu.
bu³ki wyborowe, kajzerki
22 g
ananas (bez skórki)
100 g
pomarañczowy
110 g
cha³ki ozdobne
21 g
arbuzy
400 g
porzeczkowy
100 g
chleb graham
28 g
banany (bez skórki)
50 g
winogronowy
50 g
ze skórk¹
70 g
chleb pszenny
23 g
pomidorowy
300 g
mieszane: chleb mieszany
25 g
brzoskwinie
100 g
(1 œredniej wielkoœci)
Warzywa
groszek zielony konserwowy bez zalewy
chleb zakopiañski
23 g
chleb zwyk³y
24 g
cytryny
170 g
150 g
¿ytnie:
chleb razowy
28 g
czarne jagody
100 g
kukurydza (± 0,5 kolby)
100 g
(2/3 szklanki)
czereœnie
chleb razowy na miodzie
(wileñski)
100 g
(± 20 sztuk)
skorzonera
50 g
28 g
ziemniaki
25 g
chleb pe³noziarnisty
30–35 g
puree ziemniaczane w proszku
15 g
daktyle suszone
15 g
pumpernikiel
23 g
figi suszone
20 g
chipsy ziemniaczane
25 g
inne:
bu³ka tarta
– 1 p³aska ³y¿ka sto³owa
granaty
17 g
14 g
frytki
35 g
grejpfruty – bez skórki –
200 g
herbatniki (œrednio)
14 g
suszony groch, fasola
20 g
– ze skórk¹ –
240 g
± 1 du¿y)
krakersy (s³one)
15 g
Produkty mleczne
jogurt naturalny 170 g
(2/3 szklanki)
kefir 250 g
(1 szklanka)
maœlanka 250 g
(1 szklanka)
mleko 250 g
(1 szklanka)
mleko w proszku 22 g
(1,5 p³askiej ³y¿ki sto³owej)
mleko zagêszczone (nies³odzone) 110 g
(4,5 ³y¿ki sto³owej)
mleko zagêszczone (s³odzone) 18 g
(3/4 ³y¿ki sto³owej)
substancje s³odz¹ce
paluszki (s³one)
15 g
gruszki
100 g
(± 1 ma³a)
pieczywo chrupkie
– 1,5 kawa³ka
16 g
jab³ka
100 g
(± 1 œredniej wielkoœci)
tosty (chleb tostowy)
20 g
wafle tortowe
20 g
je¿yny
150 g
(2/3 szklanki)
Produkty zbo¿owe
kiwi
120 g
(1,5 sztuki)
kasze:
jêczmienna, gryczana
i manna
(1 p³aska ³y¿ka sto³owa)
15 g
maliny
150 g
(1 szklanka)
per³owa
– 1 p³aska ³y¿ka sto³owa
mandarynki
170 g
20 g
melon
300 g
makaron: gotowany
45 g
morele
80 g
suchy
15 g
nektarynki
100 g
m¹ka:
wszystkie rodzaje
(1,5 p³askiej ³y¿eczki sto³owej) 15 g
pigwy
80 g
pomarañcze – bez skórki –
100 g
p³atki:
kukurydziane
(4 p³askie ³y¿ki sto³owe)
– ze skórk¹ –
140 g)
15 g
porzeczki: bia³e, czarne
100 g
(2/3 szklanki)
cukier
10 g
owsiane
(2 p³askie ³y¿ki sto³owe)
20 g
czerwone
140 g
(1 szklanka)
glukoza
10 g
proszek budyniowy i kisielowy (bez cukru)
1,5 p³askiej ³y¿ki sto³owej
fruktoza
10 g
Stosowane miary kuchenne:
1 p³aska ³y¿eczka do herbaty
5 ml (ok. 5 g)
1 p³aska ³y¿ka sto³owa
15 ml (ok. 15 g)
15 g
poziomki
150 g
sorbit
10 g
ry¿:
gotowany
50 g
rodzynki
15 g
ksylit
10 g
surowy
15 g
œliwki
80 g
(6–7 sztuk)
orzechy
niewskazane dla osób z nadwag¹,
zawieraj¹ bardzo du¿o t³uszczu
dmuchany
15 g
inne:
otrêby pszenne 50 g
popcorn
(kukurydza pra¿ona)
truskawki
150 g
(± 16 sztuk)
25 g
winogrona
70 g
(10 du¿ych sztuk)
kokosowe
120 g
1 szklanka
250 ml
Notatki
inne
80 g
wiœnie
100 g
(± 25 sztuk)
¿urawiny
170 g
owoce suszone
15 g
[ Pobierz całość w formacie PDF ]