zaszyt-V, epidemiologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Postępowanie w przypadku wystąpienia szpitalnych ognisk epidemicznych
POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU
WYSTĄPIENIA SZPITALNYCH
OGNISK EPIDEMICZNYCH
materiały szkoleniowe
dla pielęgniarek epidemiologicznych
ZESZYT V
Opracował Zespół w składzie:
Małgorzata Fleischer
Katedra i Zakład Mikrobiologii
Akademii Medycznej we Wrocławiu
Katarzyna Salik
Samodzielny Publiczny
Szpital Kliniczny Nr 1
we Wrocławiu
Wrocław 2006
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych 1
Postępowanie w przypadku wystąpienia szpitalnych ognisk epidemicznych
2
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
 Postępowanie w przypadku wystąpienia szpitalnych ognisk epidemicznych
SZPITALNYCH OGNISK EPIDEMICZNYCH
Mimo znacznych postępów w leczeniu chorych, średnio co dziesiąty pacjent szpi-
tala ulega zakażeniom związanym z hospitalizacją. Zakażenia szpitalne, określone
w ustawie jako zakładowe, są jednym z najpoważniejszych problemów współczesnej
medycyny, ponieważ dotyczą chorych osłabionych współistniejącą chorobą podstawową
a drobnoustroje odpowiedzialne za ich wystąpienie to zazwyczaj szczepy wielooporne,
wyselekcjonowane w wyniku ciągłej presji antybiotykowej.
Zakażenia szpitalne mogą występować jako pojedyncze przypadki infekcji lub
w postaci tzw. ognisk epidemicznych.
Deinicje:
Ognisko epidemiczne
– chory człowiek wraz z jego otoczeniem, w którym istnieją
warunki do przenoszenia czynnika chorobotwórczego na osoby wrażliwe.
Ognisko epidemiczne szpitalne
– wystąpienie w szpitalu co najmniej dwóch wyraźnie
powiązanych ze sobą przypadków zakażeń.
ZASADY POSTĘPOWANIA
Strukturą odpowiedzialną za nadzór nad zakażeniami szpitalnymi jest Zespół Kontroli
Zakażeń Szpitalnych, do obowiązków którego należy:
1. Identyikacja ogniska epidemicznego.
2. Powiadomienie kierownika zakładu opieki zdrowotnej oraz Komitetu Kontroli
zakażeń Zakładowych o prawdopodobnym wystąpieniu ogniska zakażeń
3. Zebranie informacji o zaistniałych przypadkach zachorowań.
4. Wprowadzenie zasad postępowania ograniczającego występowanie zakażeń (połą-
czone z edukacją personelu i pacjentów).
5. Przeprowadzenie dochodzenia epidemiologicznego.
6. Opracowanie danych i sformułowanie wniosków.
7. Monitorowanie oddziału po wygaszeniu ogniska epidemicznego
Identyikacja ogniska epidemicznego
Wystąpienie ogniska zakażeń szpitalnych wykrywane jest:
(a) Na poziomie laboratorium - analiza wyników badań mikrobiologicznych pozwala
wykrywać ogniska zakażeń wywołanych tym samym drobnoustrojem. Statystyc-
znie ten sposób identyikacji jest najczęstszy, wymaga jednak spełnienia dwóch
warunków:
- wykonywania badań mikrobiologicznych w każdym przypadku podejrzenia
infekcji;
- bardzo dobrej współpracy Laboratorium Mikrobiologicznego i Zespołu Kontroli
Zakażeń Szpitalnych opartej zwłaszcza na szybkim przepływie informacji.
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych 3
Postępowanie w przypadku wystąpienia szpitalnych ognisk epidemicznych
(b) Na poziomie oddziału – podstawą identyikacji ognisk zakażeń jest natychmiasto-
we zgłaszanie przez personel oddziału przypadków rozpoznanej lub podejrzewanej
infekcji Zespołowi Kontroli Zakażeń Szpitalnych. Bardzo dobre efekty przynosi
udział pielęgniarki epidemiologicznej lub innego członka zespołu w codziennych
wizytach na oddziale.
Zebranie informacji o zaistniałych przypadkach zachorowań.
Każde zakażenie szpitalne należy rejestrować wypełniając Kartę Rejestracji Za-
każenia. Szpital może skonstruować własną kartę odpowiadającą potrzebom danej
jednostki, ważne jedynie jest to, by rejestrowane informacje były zgodne z wymogami
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 roku
w sprawie rejestrów
zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń
(Dz. U. Nr 54, poz.
484) a także przydatne w analizie przyczyn zaistniałych zakażeń (przykładową kartę
zawiera załącznik nr1 niniejszego opracowania).
W sytuacji, kiedy istnieje podejrzenie wystąpienia ogniska epidemicznego, zgod-
nie z powyższym rozporządzeniem, Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych sporządza
i przekazuje kierownikowi zakładu opieki zdrowotnej oraz Komitetowi Kontroli Za-
każeń zakładowych raport wstępny o podejrzeniu ogniska epidemicznego
(załącznik
nr 3).
Kierownik zakładu jest zobowiązany do możliwie najszybszego przekazania
raportu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Podobna procedura obowiązuje po
wygaszeniu ogniska epidemicznego z tym, że kierownik przekazuje raport końcowy
(załącznik nr 3a)
do powiatowego inspektora sanitarnego w terminie do 30 dni od
jego otrzymania.
Pełny tekst obowiązujących aktów prawnych jest dostępny na stronie
.
Wystąpienie ogniska epidemicznego wymaga zebrania wszystkich istotnych infor-
macji:
- o zakażonych pacjentach
załącznik nr 2 i 2a
: czas pobytu na oddziale, rozpozna-
nie, czynniki ryzyka zakażenia, w tym stosowane metody inwazyjnej diagnostyki
i leczenia, wyniki badań mikrobiologicznych (drobnoustroje, ich markery epide-
miologiczne), antybiotykoterapia (istotne przy patogenach alarmowych a zwłaszcza
Clostridium dificile
);
- o ewentualnych problemach kadrowych (zbyt mało personelu), sprzętowych (niedo-
statek np.endoskopów, nieodpowiednia jakość stosowanego sprzętu), innych brakach
o istotnym znaczeniu w rozprzestrzenianiu się zakażeń;
- o ewentualnych zmianach w dotąd stosowanych procedurach, zwłaszcza takich, które
mogą mieć istotne znaczenie w przenoszeniu zakażenia (drobnoustroju) stanowiącego
aktualny problem.
Źródłem powyższych informacji powinna być dokumentacja medyczna i laborato-
ryjna, wywiad i własne obserwacje członków Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych
oraz personelu oddziału. W zebraniu potrzebnych informacji oraz w kontroli zaleceń
wprowadzonych na czas występowania ogniska pomocne są karty, których przykłady
4
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
 Postępowanie w przypadku wystąpienia szpitalnych ognisk epidemicznych
zawierają
załączniki 2 i 2a
.
Uzyskane z oddziału i laboratorium dane należy poddać analizie, której celem jest
odpowiedź na pytania:
(1) Czy wystąpiły zakażenia? Obecność szczepów patogennych bez wystąpienia ob-
jawów klinicznych może być jedynie kolonizacją a np. objawy alergiczne mogą
być mylnie rozpoznawane jako zakażenia dróg oddechowych.
(2) Czy są to zakażenia szpitalne? Należy przeprowadzić dokładną klasyikację zakażeń
opierając się na najbardziej prawdopodobnym czasie inkubacji zakażenia.
(3) Czy zakażenia te są ze sobą powiązane? Np. występują w określonym czasie,
u pacjentów z określonym czynnikiem ryzyka (zabieg operacyjny, endoskopia,
obecność cewnika moczowego, naczyniowego itp.), pacjentów kontaktujących
się ze sobą, są wywołane drobnoustrojem tego samego gatunku o identycznej lub
prawie identycznej oporności.
(4) Jakie jest prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się infekcji? Ocenę należy
przeprowadzić w oparciu o wiedzę dotyczącą charakteru patogenu (jego zakaźności,
dróg przenoszenia), warunków lokalowych i podatności osób wrażliwych na
zakażenie.
Prawidłowe rozpoznanie ogniska epidemicznego wymaga ponadto:
- zastosowania ścisłych kryteriów deiniujących przypadki zakażeń (w Polsce przyjęto
kryteria wg CDC);
- ścisłej współpracy z lekarzem prowadzącym (w celu ewentualnej weryikacji roz-
poznania zakażenia) i mikrobiologiem (wykonanie weryikujących badań laborato-
ryjnych)
W sytuacji wykluczenia ogniska epidemicznego należy powiadomić o tym osoby za-
interesowane z podaniem uzasadnienia takiej decyzji.
Wprowadzenie zasad postępowania ograniczającego występowanie zakażeń
Obowiązujące zasady postępowania w ognisku epidemicznym opracowuje i nad-
zoruje Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych. Prawidłowe przestrzeganie przyjętych
zaleceń wymaga ścisłej współpracy z personelem oddziału, innymi jednostkami or-
ganizacyjnymi (np. Laboratorium, Komitet Terapeutyczny) i dyrektorem do spraw
lecznictwa. W trudnych przypadkach zalecana jest konsultacja z Regionalnym lub
Krajowym Specjalistą w zakresie chorób zakaźnych lub mikrobiologii, Wojewódzkim
lub Głównym Inspektorem Sanitarnym.
Zasady postępowania:
(1) Zaostrzenie metod kontroli zakażeń w oddziale, w tym wprowadzenia reżimu
sanitarnego (izolacja chorych, ograniczenie przemieszczania się pacjentów i /lub
personelu, stosowanie odzieży ochronnej, leczenie osób z infekcją, eliminacja
nosicielstwa; ograniczenie a w skrajnych przypadkach okresowe wstrzymanie
przyjmowania pacjentów na oddział, dodatkowa dezynfekcja (jeżeli konieczna),
okresowe stosowanie materiałów jednorazowego użycia, środków dezynfekcyjnych
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych 5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]