Zapobieganie agroterroryzmowi(1), IV rok, Artykuły zwierzęta gospodarskie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
A
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
RTYKUŁ KONGRESOWY
dr n. wet. Krzysztof Anusz
Katedra Higieny Żywności i Ochrony Zdrowia Publicznego Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW, Warszawa
Szkodliwe działanie broni biologicznej kojarzone jest z wystąpieniem zachorowań
wśród ludzi. Broń biologiczna może być również użyta przeciwko celom rolniczym,
przede wszystkim jako strategiczna broń ekonomiczna. Trzeba przy tym pamiętać, że
przeciętny mieszkaniec Unii Europejskiej z 1 dolara dochodu 50-60 centów przeznacza
na żywność.
Zapobieganie
agroterroryzmowi
Następstwem intencjonalnego wpro-
wadzania patogenów – grzybów, bak-
terii, wirusów, insektów – do populacji
zwierząt gospodarskich czy też do upraw
będą wybuchy chorób, które spowodują
podwyższenie cen produktów zwierzę-
cych, roślinnych, nałożenie restrykcji
eksportowych, a także straty wynikające
z przeznaczenia dużych środków finan-
sowych na koszty ubezpieczeń.
Zagrożenie atakiem agroterrorystycz-
nym powinno być określane na pozio-
mie organizmu, gospodarstwa, całego
sektora rolno-spożywczego i kraju. Na
poziomie organizmu polega to na kontroli
odporności zwierząt i roślin na choroby.
W gospodarstwie ocenie podlegają tech-
niki zarządzania warunkami bytowymi
zwierząt, których celem jest zapobiega-
nie wprowadzeniu i rozprzestrzenieniu
chorób. W sektorze rolno-spożywczym
monitorowaniu podlega skuteczność sys-
temów wykrywania chorób oraz gotowość
do natychmiastowej odpowiedzi na ich
wystąpienie. Na tym poziomie powinny
być podejmowane decyzje dotyczące
między innymi intensywnego szkolenia
lekarzy weterynarii w zakresie chorób
egzotycznych (FAD
s
), inwestowania w roz-
wój diagnostyki laboratoryjnej, w tym
w rozwijanie szybkich metod diagnostycz-
nych FAD
s
, tworzenia laboratoriów BL-4
o najwyższym stopniu biobezpieczeństwa
czy też tworzenia wspólnych baz danych
„zwierzęta – ludzie” na temat zakażeń, za-
chorowań i objawów klinicznych, których
analiza pozwoli na szybkie zlokalizowanie
wybuchu choroby odzwierzęcej. Zada-
niem państwa jest prowadzenie takiej
polityki, która w przypadku wystąpienia
katastroficznych wybuchów chorób wśród
zwierząt gospodarskich zmniejszałaby ich
ekonomiczne następstwa oraz łagodziła
napięcia socjalne i społeczne. Strategia
analizy i kontroli zagrożenia agroterro-
ryzmem zawsze powinna brać pod uwagę
wszystkie wymienione powyżej poziomy.
Retrospektywna analiza naturalnych
wybuchów chorób zwierząt pokazuje
destrukcyjny potencjał ewentualnego
ataku agroterrorystycznego. Szczególnie
kosztowne jest zwalczanie pryszczycy.
Wpływają na to zarówno zjadliwość wi-
rusa pryszczycy, jak i natychmiastowe
nakładanie restrykcji eksportowych.
Koszty bezpośredniej likwidacji 2000 krów
na terenie Kanady w latach 1951-1953
wyniosły 2 miliony dolarów, ale całkowita
ekonomiczna strata, związana przede
wszystkim z międzynarodowym embar-
giem, przekroczyła 2 miliardy dolarów. We
Włoszech w 1993 r. bezpośrednie koszty
zwalczania pryszczycy wyniosły 11,5 mi-
liona dolarów, podczas gdy straty rynkowe
były już 10-krotnie większe i przekroczyły
120 milionów dolarów. Wybuch pryszczycy
świń na Tajwanie w 1996 r. spowodował
konieczność likwidacji prawie 4 milionów
zwierząt, a całkowite, długoterminowe
straty związane z „biznesem świńskim”
osiągnęły kwotę 7 miliardów dolarów.
Inny przykład to wybuch wysoce pato-
gennej influenzy ptaków (HPAI
– highly
pathogenic avian influenza
) na terenie USA
w Pensylwanii w 1983 r., kiedy zlikwido-
wano 17 milionów brojlerów. Bezpośrednie
koszty likwidacji zwierząt i zwalczania cho-
roby wyniosły 86 milionów dolarów. Kon-
sekwencją wybuchu choroby był wzrost
cen drobiu, co kosztowało konsumentów
dalsze 548 milionów dolarów.
Szacunkowe dane odnoszące się do
zwalczania BSE także wskazują na olbrzy-
mie koszty tego procesu. W świecie z powo-
du BSE zlikwidowano już około 1,5 miliona
zakażonych krów, co kosztowało około
5 miliardów dolarów. Retrospektywna
analiza szeroko rozumianego procesu
zwalczania BSE jest szczególnie cenna
dla kształtowania skutecznych metod
odbudowywania społecznego zaufania do
rodzimych produktów pochodzenia zwie-
rzęcego oraz do instytucji państwowych
zapewniających biobezpieczeństwo konsu-
mentów, również w przypadku możliwego
intencjonalnego wprowadzenia groźnych
patogenów do gospodarstw hodowlanych
czy też do produktów spożywczych po-
chodzenia zwierzęcego. W marcu 1996 r.
pojawiły się pierwsze doniesienia o praw-
dopodobnym związku pomiędzy konsump-
cją mięsa krów z BSE a występowaniem
nowego wariantu choroby Creutzfeldta-Ja-
koba u ludzi. Załamaniu uległo zaufanie
do brytyjskiej wołowiny. Dział gospodarki
Wielkiej Brytanii wart 880 milionów dola-
rów na rok stał się bezwartościowy. Już
jednak 2 lata później w 1998 r. sprzedaż
brytyjskiej wołowiny wzrosła do 93% jej
wartości sprzed 1996 r. Stało się tak dzięki
szerokiej kampanii PR (
public relations
),
prowadzonej przez Brytyjską Komisję Pro-
ducentów Mięsa i Inwentarza (MLC –
Meat
and Livestock Commission
), z udziałem
agencji PR i reklamowych. W kampanii
szczególnie akcentowano postępującą po-
prawę higieny i standardów jakościowych
w przemyśle mięsnym i aktywną rolę rządu
w zwalczaniu BSE.
Specyfika agroterroryzmu polega na
tym, że nawet pojedynczy, odizolowany
akt sabotażu może wywołać międzyna-
rodowe sankcje, a wśród nich restrykcje
eksportowe. Ponadto niektóre z wirusów
atakujących zwierzęta gospodarskie i drób
mogą samodzielnie przenosić się na duże
odległości drogą powietrzną. Są to przede
wszystkim wirusy wywołujące pryszczycę,
wysoce patogenną influenzę ptaków oraz
chorobę Newcastle. Choroby te szerzą się
również poprzez kontakt bezpośredni.
Przestępca nie potrzebuje do ich roz-
przestrzeniania jakichkolwiek urządzeń
technicznych. Dysponując podstawową
wiedzą mikrobiologiczną, może znaleźć
44
MONOGRAFIA „CHOROBY ZAKAŹNE PRZEŻUWACZY”
 A
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
RTYKUŁ KONGRESOWY
się na terenach, gdzie dana choroba, np. pryszczyca, występuje
naturalnie, uzyskać zakażone tkanki, wyhodować wirusa, a na-
stępnie dokonywać intencjonalnych zakażeń – bez zagrożenia
dla siebie samego, bowiem patogeny zwierząt i roślin zwykle nie
atakują ludzi. Pryszczyca, choroba Newcastle czy pęcherzykowe
zapalenie jamy ustnej świń mogą co prawda być przenoszone na
ludzi, ale ich przebieg jest wtedy łagodny i nie stanowi zagrożenia
dla życia.
Trzeba jednocześnie pamiętać, że cele rolnicze to tak zwane
„miękkie cele”, o niskim stopniu zabezpieczenia. Tak więc
techniczne ograniczenia agroterroryzmu są znacznie mniejsze
niż odnoszące się do bioterroryzmu skierowanego bezpośred-
nio przeciwko zdrowiu ludzi. Działania agroterrorystyczne
ułatwia brak bariery psychologicznej, powstrzymującej przed
powodowaniem wielu ofiar wśród ludzi. Zabijanie zwierząt
i niszczenie roślin nie jest generalnie odbierane jako etycznie
nieprzyzwolone, tak jak zabijanie ludzi.
Tendencja do bardziej intensywnego gospodarowania za-
równo w odniesieniu do hodowli, jak i produkcji roślinnej
wprawdzie utrzymuje ceny na niskim poziomie, ale jednocze-
śnie zwiększa ryzyko wystąpienia epidemii. W USA w 1987 r.
około 50% brojlerów pochodziło z dużych ferm, w 1997 r. – już
75%. Obecnie 59% całej produkcji brojlerów w USA pocho-
dzi z dziewięciu ferm. Zwiększa się również udział w rynku
dużych gospodarstw produkujących wołowinę i mleko. Ob-
niżenie ryzyka epidemiologicznego w takich gospodarstwach
uzależnione jest od zwiększenia środków poprawiających
biobezpieczeństwo, np. od ścisłego przestrzegania kwaran-
tanny dla zwierząt wprowadzanych do gospodarstwa. Obecnie
większość chorób bydła jest wprowadzana poprzez zakup
zakażonych zwierząt. Nie należy też dopuszczać pojazdów
i ludzi nie należących do bezpośredniej obsługi zwierząt do
budynków inwentarskich, ponieważ mogą wprowadzić lub
przenieść tam chorobę. Oczywiście, wysoki stopień biobez-
pieczeństwa nie tylko zmniejszy ryzyko wprowadzenia przez
terrorystów choroby do gospodarstwa, ale również – a może
przede wszystkim – będzie zapobiegał rozprzestrzenianiu
naturalnie występujących chorób.
Możliwość podjęcia intencjonalnych działań terrorystycznych
z użyciem czynników biologicznych sprawia, że niezwykle
ważne staje się zabezpieczenie linii produkcyjnych, laborato-
riów, systemu dystrybucji i magazynowania przedsiębiorstw
przemysłu spożywczego. Należy również zaostrzyć kryteria
naboru personelu do tych przedsiębiorstw. Działaniom za-
bezpieczającym z całą pewnością pomoże system ostrzegania
RASFF, stworzony przez Komisję Europejską w celu szybkiego
informowania państw członkowskich o ryzyku, jakie stwarzają
produkty żywnościowe i środki żywienia zwierząt, które nie
spełniają wymagań bezpieczeństwa lub są nieprawidłowo
oznakowane i stwarzają ryzyko dla konsumentów.
Piśmiennictwo
1. Anusz K.:
Identification of possible intentional proteic contaminations of
feeding stuff by PCR-RFLP
. Proceedings of the International Conference
„Protection against bioterrorism”. Puławy, 8-9 lipca 2004, s. 44.
2. Kaczura R., Kaznowski A.:
Potential impact of using biological weapons
against livestock and crops
. Proceedings of the International Conference
„Protection against bioterrorism”. Puławy, 8-9 June 2004, s. 23.
3. Kohnen A.:
Responding to the Threat of Agroterrorism: Specific Recom-
mendations for the United States Department of Agriculture
. BCSIA Di-
scussion Paper 2000-29, ESDP Discussion Paper ESDP-2000-04, John
F. Kennedy School of Government, Harvard University, October 2000.
4. Mekouchinov K.:
Some reasons for application of prions as biological
weapon
. Proceedings of the International Conference „Protection
against bioterrorism”. Puławy, 8-9 lipca 2004, s. 38.
46
MONOGRAFIA „CHOROBY ZAKAŹNE PRZEŻUWACZY”
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]