zaszyt-IV, epidemiologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Czyste powietrze w salach operacyjnych
CZYSTE POWIETRZE
W SALACH OPERACYJNYCH
materiały szkoleniowe
dla pielęgniarek epidemiologicznych
ZESZYT IV
Opracował Zespół w składzie:
Dorota Gregorowicz – Warpas
Anna Pałubicka
Andrzej Wolski
Krzysztof Kaiser
Wrocław 2005
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
1
Czyste powietrze w salach operacyjnych
Autorzy opracowania, pracownicy Szpitala Specjalistycznego
w Kościerzynie, podjęli próbę przedstawienia interdyscyplinarnych
zagadnień związanych z jakością powietrza na bloku operacyjnym.
Nieunikniona i konieczna jest w tym przypadku współpraca specjali-
stów z wielu pozornie niezwiązanych ze sobą dziedzin nauki, takich
jak: technika, mikrobiologia i epidemiologia.
Dorota Gregorowicz – Warpas
– Asystent Dyrektora ds. Higieny
i Epidemiologii, specjalista z pielęgniarstwa epidemiologicznego
Anna Pałubicka
– Starszy Asystent Zakładu Diagnostyki Mikrobio-
logicznej, specjalista II
o
z mikrobiologii
Andrzej Wolski
– Kierownik Centrum Nadzoru Urządzeń i Sieci
Technologicznych, programista systemów nadzoru instalacji tech-
nologicznych szpitali
Krzysztof Kaiser
– Starszy Specjalista ds. Urządzeń i Sieci Techno-
logicznych, specjalista w zakresie eksploatacji szpitalnych instalacji
technologicznych
2
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
 Czyste powietrze w salach operacyjnych
Spis treści
1. Wstęp
2. W jaki sposób redukuje się stężenie zanieczyszczeń powietrza w salach
operacyjnych? ........................................................................................................ 1
2.1Źródła zanieczyszczeń mikrobiologicznych i sposoby ograniczenia
ich emisji ........................................................................................................... 1
2.2Środki techniczne umożliwiające redukcję stężenia zanieczyszczeń
mikrobiologicznych powietrza ......................................................................... 1
2.2.1 Doprowadzenie dużej ilości sterylnego powietrza – podstawową
metodą umożliwiającą obniżenie stężenia zanieczyszczeń
powietrza w pomieszczeniu ................................................................... 1
2.2.2 Jak system rozdziału powietrza w pomieszczeniu wpływa na
jego czystość mikrobiologiczną? ............................................................ 1
2.2.3 Dlaczego nawiew laminarny powoduje wielokrotne obniżenie
stężenia zanieczyszczeń powietrza w obszarze jego oddziaływania? .....1
2.2.4 W jaki sposób ogranicza się przenikanie zanieczyszczonego
powietrza z sąsiednich pomieszczeń do sal operacyjnych? .................... 1
2.2.5 W jaki sposób przygotowuje się sterylne powietrze dla sal bloku
operacyjnego? ........................................................................................ 1
2.2.6 Jaki jest wpływ lamp bakteriobójczych UV-C na czystość
mikrobiologiczną powietrza? ................................................................. 1
2.2.7 Zalecenia eksploatacyjne ........................................................................1
3. Klasy czystości powietrza pomieszczeń szpitalnych .............................................. 1
4. Jaki jest wpływ czystości mikrobiologicznej powietrza na ryzyko infekcji? ..........1
5. Czym można zainfekować pacjenta? ..................................................................... 1
6. Czy w salach operacyjnych można wykonać w pełni wiarygodne
pomiary czystości mikrobiologicznej powietrza? .................................................. 1
6.1Metody pomiarowe .......................................................................................... 1
6.2Procedury pomiarowe ...................................................................................... 1
6.3Błędy pomiarowe ............................................................................................. 1
6.4Parametry, które powinno się rejestrować podczas wykonywania
badań czystości mikrobiologicznej powietrza .................................................. 1
6.5Częstotliwość wykonywania pomiarów ........................................................... 1
6.6Procedury nadzoru czystości mikrobiologicznej sali operacyjnej .................... 1
6.7Od teorii do praktyki. Przykład nadzoru jakości powietrza w salach
operacyjnych w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie ............................ 1
7. Edukacja personelu technicznego i medycznego szpitali
8. „Na nic nie ma pieniędzy”
9. Literatura
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
3
Czyste powietrze w salach operacyjnych
1. Wstęp
Pierwsze wzmianki o możliwości przenoszenia zakażeń przez powietrze pojawiały
się już w czasach antycznych.
„Gdy powietrze jest zainfekowane zanieczyszczeniami wrogimi dla rasy ludzkiej,
człowiek staje się chory”. Tak pisał ojciec medycyny Hipokrates żyjący w V-IV wieku
przed Chrystusem w swoim znakomitym dziele „Corpus Hippocraticum”.
Wielkie epidemie wiązano już od niepamiętnych czasów z tzw. morowym powietrzem.
W kronikach Długosza odnajdujemy wzmianki o morowym powietrzu panującym w
Polsce w 1003 r. „Od powietrza, głodu, ognia i wojny zachowaj nas Panie”. W tym
XVII wiecznym fragmencie suplikacji odnajdujemy wielki lęk przed „czarną śmiercią”
przychodzącą z zainfekowanym powietrzem.
Świadomość przenoszenia chorób m. in. przez zainfekowane powietrze nie szła w
parze z praktyczną umiejętnością zapobiegania infekcjom. W szczególności uwidacz-
niało się to w szpitalach.
Zabiegi operacyjne przeprowadzano bez przestrzegania pod-
stawowych zasad higieny bardzo często bezpośrednio na łóżku pacjenta, ponieważ nie
wszystkie szpitale miały wydzieloną do tego celu salę - dzisiaj nazywaną operacyjną.
Rys. 1 Główna sala operacyjna, Mercy Hospital, około1915 r. [26]
Odzież ochronną, którą były fartuchy chirurdzy używali bardzo często po to, aby
osłonić swoje prywatne ubranie. Podobnie było z higieną rąk, myto je aby usunąć krew
czy inny materiał, ale nie stanowiło to wymogu przygotowania do zabiegu. Śmiertelność
pacjentów w tym czasie, a był to już XIX wiek, dochodziła do 75%. Musiały nastąpić
4
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
 Czyste powietrze w salach operacyjnych
zmiany. Jednym z pierwszych uczonych , który podjął walkę z zakażeniami był Ignaz
Philipp Semmelweis (1818 – 1865) węgierski ginekolog – położnik, który za przyczynę
zakażeń uznał powietrze szpitalne a później „jad trupi” przenoszony z prosektorium
niemytymi rękami studentów i lekarzy badających położnice [3]. Wprowadził mycie
rąk w wodzie chlorowanej przed badaniem pacjentek, przez co udało mu się zmniejszyć
niemal pięciokrotnie % śmiertelności przy ogólnym wzroście liczby porodów. Teorię I.F.
Semmelweisa kontynuował angielski chirurg Joseph Lister (1827 – 1912), który odkrył
gronkowce i paciorkowce, przypisując im przyczynę ropienia ran. Środkiem zaradczym
miało być rozpylanie kwasu karbolowego do wyjaławiania narzędzi, do dezynfekcji
skóry pacjenta przed zabiegiem i do mycia rąk. Kwas karbolowy rozpylany w sali ope-
racyjnej miał oczyścić powietrze, niestety ze względu na swoją wysoką toksyczność
stawał się coraz bardziej niebezpieczny. J. Lister stworzył podstawy działań mających
na celu walkę z zakażeniami, czyli podstawy antyseptyki, które otworzyły drogę do
rozwoju aseptyki czyli postępowania mającego na celu niedopuszczenie do zakażenia.
Dopiero niemiecki chirurg Ernst Bergmann (1836 – 1907) w praktyce zastosował zasady
aseptyki. Ze swoim uczniem Kurtem Schimmelbuschem (1860 – 1907) wprowadzili
urządzenia i opakowania (puszki) niezbędne do przeprowadzenia sterylizacji i prze-
chowywania narzędzi po wyjałowieniu. Z biegiem czasu uczeni bardziej szczegółowo
badali wpływ środowiska sali operacyjnej na ryzyko wystąpienia powikłań i doskonalili
już wprowadzone działania zapobiegawcze. Do tych znanych postaci z pewnością należy
zaliczyć Jana Mikulicza – Radeckiego (1850 - 1905), który zastosował do zabiegu
wyjałowioną odzież ochronną w postaci maski okrywającej twarz, rękawiczek baweł-
nianych i fartucha. Dwa lata później William Steward Halsted (1852 – 1922) zastosował
rękawiczki gumowe. Dopiero w 1952 r William Beck wprowadził ubranie operacyjne i
obłożenie pola operacyjnego wykonane ze ścisłej tkaniny bawełnianej.
Współczesne badania dotyczące etiologii chorób i zakażeń doprowadziły do znaczne-
go poszerzenia wiedzy o przyczynach ich powstawania, drogach rozprzestrzeniania i
sposobach zmniejszania infekcji.
Szybko rozwijająca się medycyna współczesna uwolniła nas od lęku przed „czarną śmier-
cią”. Szczególne znaczenie mają tu osiągnięcia epidemiologii i antybiotykoterapii.
Dzisiaj możliwość zakażenia nie budzi już takiej grozy chociaż nie znaczy to, że za-
grożenia odeszły w niepamięć. Ryzyko zakażenia istnieje nadal, szczególnie w oddzia-
łach zabiegowych szpitali. Mimo ciągłego doskonalenia zasad aseptyki i antyseptyki,
stanowiących o sukcesach współczesnej chirurgii, nadal występuje stare w gruncie
rzeczy zjawisko, ale w specyicznej uwspółcześnionej postaci, tzw. zakażeń szpital-
nych (wg nowej nomenklatury zakładowe) [7]. W szpitalach wprowadzono procedury
i technologie znacznie ograniczające ryzyko infekcji szczególnie w salach operacyj-
nych, gdzie ryzyko to jest największe. Jednym z istotnych czynników zwiększających
ryzyko infekcji okazało się zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza. Efektywne
ograniczenie zakażeń przez zainfekowane powietrze okazało się zadaniem trudnym
do zrealizowania z uwagi na brak skutecznych metod oczyszczania powietrza z zanie-
czyszczeń mikrobiologicznych. Wprowadzenie lamp bakteriobójczych nie umożliwiało
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]