Zagr Chemiczne-Spaliny diesla, Ocena Ryzyka-mat. pomocnicze, Zagrożenia w pracy-PDF
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2001
dr MA£GORZATA PONIAK
mgr IVAN MAKHNIASHVILI
mgr EWA KOZIE£
mgr JOANNA KOWALSKA
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Spaliny silników Diesla
zagro¿enie dla zdrowia pracowników
paliny silnika Diesla s¹ to wielo-
sk³adnikowe mieszaniny zwi¹z-
ków chemicznych powstaj¹ce w
wyniku niedoskona³ego spalania oleju na-
pêdowego i silnikowego, a tak¿e zawar-
tych w nich dodatków i zanieczyszczeñ.
Wydzielaj¹ siê do atmosfery w postaci ga-
zów, jak równie¿ w postaci cz¹stek sta-
³ych. W sk³ad fazy gazowej wchodz¹ wê-
glowodory alifatyczne i ich nitrowe po-
chodne, wêglowodory aromatyczne, a tak-
¿e tlenki azotu, siarki oraz wêgla. Wêgiel
pierwiastkowy jest g³ównym sk³adnikiem
cz¹stek sta³ych, na powierzchni których
s¹ zaadsorbowane zwi¹zki organiczne.
Emisja cz¹stek sta³ych o ró¿nych wymia-
rach i kszta³cie jest zjawiskiem charakte-
rystycznym dla silników Diesla [1,46].
Wêglowodory parafinowe, wêglowo-
dory aromatyczne, w tym wielopiercie-
niowe wêglowodory aromatyczne
(WWA), aldehydy, pochodne fenolu, ami-
ny aromatyczne, estry i alkohole wcho-
dz¹ w sk³ad frakcji rozpuszczalnej cz¹-
stek sta³ych. Zwi¹zki te stanowi¹ oko³o
1545% ich masy [4].
Natomiast organiczna frakcja nieroz-
puszczalna zawiera sadzê oraz zwi¹zki
siarki i metale pochodz¹ce g³ównie z pro-
duktów cierania elementów silników.
Frakcja ta zawiera równie¿ wodê zwi¹-
zan¹ z siarczanami.
Wielkoæ emisji cz¹stek sta³ych z sil-
ników wysokoprê¿nych Diesla zale¿y od
wielu czynników, m.in. od zawartoci siar-
ki w paliwie. Obni¿enie zawartoci siarki
w paliwie o ok. 0,05% przyczynia siê do
zmniejszenia zawartoci ditlenku siarki w
spalinach, a jednoczenie redukuje emi-
sjê cz¹stek sta³ych o 818%, w zale¿no-
ci od typu silnika.
Równie¿ wzrost liczby cetanowej
wielkoci charakteryzuj¹cej w³asnoci
zap³onowe paliw powoduje zmniejsze-
nie wielkoci emisji cz¹stek sta³ych w
spalinach.
Podstawowa w³aciwoæ oleju napê-
dowego gêstoæ wp³ywa na emisjê cz¹-
stek. Zmniejszenie gêstoci od wartoci
845 do 825 kg/m
3
powoduje spadek emi-
sji o ok. 510% [4].
Praca wykonana w ramach Programu
Wieloletniego (b. SPR-1) pn. Bezpieczeñ-
stwo i ochrona zdrowia cz³owieka w ro-
dowisku pracy dofinansowanego przez
Komitet Badañ Naukowych
Szkodliwe dzia³anie
spalin silników Diesla
Spaliny silników Diesla w warunkach
nara¿enia zawodowego wch³aniane s¹ do
organizmu przez uk³ad oddechowy. Za-
warte w nich cz¹stki sta³e ³atwo wch³a-
niaj¹ siê w pêcherzykach p³ucnych i ku-
muluj¹ siê. Mog¹ one powodowaæ chro-
niczne zaburzenia w uk³adzie oddecho-
wym, wykazuj¹ tak¿e dzia³anie rakotwór-
cze. W warunkach ostrej ekspozycji dzia-
³aj¹ dra¿ni¹co na b³ony luzowe oczu i
dróg oddechowych oraz mog¹ byæ przy-
czyn¹ bólu i zawrotów g³owy oraz zmê-
czenia [4, 7].
W badaniach dowiadczalnych na
zwierzêtach wykazano dzia³anie muta-
genne i genotoksyczne organicznych eks-
traktów cz¹stek sta³ych spalin pochodz¹-
cych z silników wysokoprê¿nych. Stwier-
dzono, ¿e cz¹stki sta³e zawarte w spali-
nach by³y przyczyn¹ nowotworów p³uc u
szczurów. Zmiany nowotworowe obser-
wowano po 2-letnim nara¿eniu na stê¿e-
nia cz¹stek sta³ych spalin na poziomie 4
mg/m
3
.
Dotychczasowe wyniki badañ epide-
miologicznych, które szczegó³owo omó-
wiono w Wytycznych Szacowania Ryzy-
ka Zawodowego dla Czynników Rako-
twórczych [3], nie potwierdzaj¹ jedno-
znacznie nara¿enia zawodowego na spa-
liny silników Diesla i jego wp³ywu na
zwiêkszone ryzyko wyst¹pienia nowo-
tworów p³uc i pêcherza moczowego.
Utrudniona jest interpretacja wyników
badañ epidemiologicznych, m.in. ze
wzglêdu na brak szczegó³owych badañ
dotycz¹cych ilociowej oceny nara¿enia
na substancje chemiczne wchodz¹ce w
sk³ad tych spalin. Miêdzynarodowa Or-
ganizacja Badañ nad Rakiem (IARC)
uzna³a, ¿e istniej¹ wystarczaj¹ce dowody
rakotwórczego dzia³ania cz¹stek sta³ych
spalin silników Diesla, natomiast dowo-
dy dzia³ania u ludzi s¹ ograniczone. Spa-
liny te zosta³y uznane jako czynnik praw-
dopodobnie rakotwórczy dla ludzi gru-
pa 2A [3] oraz wprowadzone do wykazu
czynników prawdopodobnie rakotwór-
czych dla ludzi w rozporz¹dzaniu mini-
stra zdrowia i opieki spo³ecznej z dnia 11
wrzenia 1996 r. [14].
Wielopiercieniowe wêglowodory aro-
matyczne, wchodz¹ce w sk³ad spalin sil-
ników Diesla, stanowi¹ liczn¹ grupê
zwi¹zków (ponad 100), wród których
wystêpuj¹ zwi¹zki o udowodnionym i
prawdopodobnym dzia³aniu rakotwór-
czym dla ludzi.
Liczne badania toksykologiczne i epi-
demiologiczne wskazuj¹ na wyran¹ za-
le¿noæ miêdzy nara¿eniem na te zwi¹z-
ki a wzrostem ryzyka powstawania no-
wotworów. Wielopiercieniowe wêglo-
wodory aromatyczne wykazuj¹ toksycz-
noæ uk³adow¹, powoduj¹c uszkodzenie
nadnerczy, uk³adu ch³onnego, krwiotwór-
czego i oddechowego [3].
Przedstawione dane wskazuj¹, ¿e spa-
liny wydzielaj¹ce siê z silników Diesla
mog¹ stanowiæ zwiêkszone ryzyko zawo-
dowe w zwi¹zku z prawdopodobieñ-
stwem nara¿enia na zwi¹zki rakotwórcze.
Z tego wzglêdu i zgodnie z sugestiami
Zespo³u Ekspertów ds. Aktualizacji Wy-
kazu Czynników Rakotwórczych jest ko-
nieczne prowadzenie badañ identyfikacyj-
nych oraz przeprowadzanie pomiarów
stê¿eñ niebezpiecznych substancji che-
micznych, na które s¹ nara¿eni pracow-
nicy zatrudnieni przy obs³udze i konser-
wacji urz¹dzeñ z silnikami wysokoprê¿-
nymi Diesla. Szczególnie istotna jest oce-
11
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2001
na nara¿enia zawodowego zwi¹zanego z
wystêpowaniem zwi¹zków o dzia³aniu
rakotwórczym i prawdopodobnie rako-
twórczym dla ludzi, a przede wszystkim
wielopiercieniowych wêglowodorów
aromatycznych która powinna dotyczyæ
benzo[a]pirenu oraz omiu pozosta³ych
WWA, dla których zosta³a ustalona w
przepisach krajowych wartoæ NDS na
poziomie 0,002 mg/m
3
[13] jako suma ilo-
czynów stê¿eñ 9 rakotwórczych WWA i
odpowiednich wspó³czynników rako-
twórczoci (tabela 1).
operatorzy dwigów, wózków wid³owych
i podnoników oraz stra¿acy.
Ze wzglêdu na rakotwórcze dzia³anie
spalin emitowanych z silników Diesla s¹
one przedmiotem badañ wielu naukow-
ców zagranicznych placówek naukowo-
-badawczych. Prace badawcze dotycz¹
analizy ich sk³adu, poziomu nara¿enia
ró¿nych grup zawodowych, a tak¿e za-
nieczyszczenia powietrza atmosferycznego.
Analiza chemicznych i py³owych za-
nieczyszczeñ powietrza wystêpuj¹cych w
rodowisku pracy kierowców by³a przed-
miotem prac wielu autorów [35, 7, 8].
Badano zale¿noæ stê¿enia lotnych sk³ad-
ników spalin od konstrukcji kabiny kie-
rowcy, szczelnoci okien i drzwi, a tak¿e
stanu technicznego pojazdów przede
wszystkim od szczelnoci uk³adu wyde-
chowego. Najwy¿sze stê¿enia niebez-
piecznych dla zdrowia i rodowiska na-
turalnego gazów: tlenku wêgla, tlenku
azotu i ditlenku azotu wystêpowa³y na
biegu ja³owym i wynosi³y odpowiednio:
34 mg/m
3
, 2,5 mg/m
3
, 6 mg/m
3
. Ocenia-
no równie¿ nara¿enie kierowców na spa-
liny na podstawie pomiarów stê¿eñ cz¹-
stek sta³ych. rednie stê¿enie tych cz¹stek
w strefie oddychania kierowców pracu-
j¹cych na d³ugich trasach wynosi³o
0,038 mg/m
3
[4].
Dane dotycz¹ce zawodowego nara¿e-
nia na spaliny Diesla pracowników ob-
s³uguj¹cych wózki wid³owe w zak³adach
przemys³owych przedstawione w mono-
grafii Miêdzynarodowej Organizacji Ba-
dañ nad Rakiem wskazuj¹, ¿e stê¿enia
wielopiercieniowych wêglowodorów
aromatycznych, ditlenku wêgla i tlenku
wêgla by³y poni¿ej poziomu wykrywal-
noci stosowanych metod. Natomiast stê-
¿enie tlenku azotu by³o w zakresie 1,6
13,6 mg/m
3
, ditlenku azotu 0,22,5 mg/
m
3
, tlenku wêgla 1,43,8 mg/m
3
, cz¹stek
sta³ych 0,015,0 mg/m
3
. Stê¿enia che-
micznych zanieczyszczeñ powietrza by³y
uzale¿nione od pory roku; wyrany wzrost
stê¿eñ substancji chemicznych i py³ów
stwierdzano latem [3, 4].
Na szkodliwe dzia³anie spalin silników
Diesla nara¿eni s¹ równie¿ pracownicy
zajezdni autobusowych oraz samochodo-
wych warsztatów naprawczych. Prace
badawcze wykonywane w wielu placów-
kach naukowo-badawczych USA, Nie-
miec i Anglii dotycz¹ oceny nara¿enia na
niektóre sk³adniki spalin w³anie tej gru-
py zawodowej. Poziom stê¿eñ cz¹stek sta-
³ych pochodz¹cych ze spalin w gara¿ach
samochodowych by³ w zakresie 0,011,2
mg/m
3
. Stê¿enia oznaczanych substancji
wchodz¹cych w sk³ad spalin oznaczane
w zajezdniach autobusowych przedsta-
wiono w tabeli 2.
Stra¿acy nale¿¹ do licznej grupy za-
wodowej, która jest nara¿ona przede
wszystkim na bardzo toksyczne produk-
ty spalania powstaj¹ce w warunkach po-
¿arów, równie¿ na spaliny silników Die-
sla, g³ównie podczas wyjazdów z jedno-
stek do akcji ganiczo-ratownicznych oraz
w pomieszczeniach gara¿owania wozów
stra¿ackich. Dotychczasowe badania che-
micznych i py³owych zanieczyszczeñ
powietrza podczas przebywania stra¿a-
ków na terenie jednostek ogranicza³y siê
do pomiarów cz¹stek sta³ych, które by³y
na poziomie 0,10,7 mg/m
3
[3, 4].
Wielopiercieniowe wêglowodory aro-
matyczne (WWA) s¹ jednymi ze sk³adni-
ków spalin silników Diesla, które mog¹
byæ przyczyn¹ chorób nowotworowych.
Badania wykaza³y, ¿e dwukrotny wzrost
zu¿ycia oleju silnikowego powoduje
wzrost emisji WWA od 11 do 24%. Naj-
wiêkszy wzrost stwierdzono dla ben-
zo[a]pirenu oraz dla benzofluorantenów
i benzo[e]pirenu. Obecnoæ sadzy w ko-
morze spalania, która pe³ni rolê g³ówne-
go adsorbenta i stabilizatora, ma wp³yw
na zwiêkszon¹ emisjê WWA. Wielkoæ
emisji tych zwi¹zków jest zale¿na rów-
nie¿ od rodzaju oleju silnikowego.
Ró¿nice w masach cz¹steczkowych
WWA oraz w podstawowych w³asno-
ciach tej grupy zwi¹zków powoduj¹, ¿e
zwi¹zki te pochodz¹ce ze spalin Diesla
mog¹ wystêpowaæ w powietrzu rodowi-
ska pracy w fazie gazowej, jak równie¿ w
postaci cz¹stek sta³ych. WWA o niskim
ciê¿arze cz¹steczkowym 152178 g/mol,
takie jak: acenaften, acenaftylen, antracen,
fluoren i fenantren wystêpuj¹ najczêciej
w powietrzu w fazie gazowej. Natomiast
zwi¹zki o rednim ciê¿arze cz¹steczko-
wym na poziomie 200 g/mol fluoranten
i piren, wystêpuj¹ jednoczenie w fazie
gazowej oraz sta³ej, a o wysokim ciê¿a-
rze cz¹steczkowym 228-278 g/mol
benz[a]antracen, benzo[a]piren, ben-
zo[e]piren, benzo[b]fluoranten, ben-
zo[j]fluoranten, benzo[k]fluoranten, ben-
Tabela 1
WZGLÊDNY WSPÓ£CZYNNIK RAKOTWÓRCZOCI
(WWK) POSZCZEGÓLNYCH WWA
Nara¿enie zawodowe na spaliny
Zawodowe nara¿enie pracowników na
spaliny silników Diesla wystêpuje wród
obs³uguj¹cych lub konserwuj¹cych sprzêt
wyposa¿ony w silniki wysokoprê¿ne. S¹
to przede wszystkim kierowcy, pracow-
nicy zajezdni, pracownicy kolei, górnicy,
Tabela 2
SZKODLIWE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAJEZD-
NIACH AUTOBUSOWYCH [4]
12
 BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2001
zo[g,h,i]perylen, chryzen, dibenz[a,h]an-
tracen i indeno[1,2,3-c,d]piren, wystêpu-
j¹ w postaci zaadsorbowanej na cz¹stecz-
kach py³u [7, 8].
Nieliczne dane z pimiennictwa doty-
cz¹ oceny nara¿enia zawodowego na
WWA pracowników zatrudnionych przy
obs³udze pojazdów i urz¹dzeñ z silnika-
mi Diesla. Badania porównawcze [10, 11]
stê¿eñ tych zwi¹zków w kanadyjskich
kopalniach soli kamiennej i niklu oraz w
powietrzu atmosferycznym miasta Sud-
bury wykaza³y kilkakrotnie wiêksze stê-
¿enia tych zwi¹zków w kopalniach (ta-
bela 3).
Westerholm i Hang [9] badali zawar-
toæ WWA w spalinach pochodz¹cych z
15. ró¿nych paliw. Najczêciej oznaczali
fenantren, 1-metylofenantren, 3-metylo-
fenantren, 2-metyloantracen, zwi¹zki, któ-
re równie¿ wykrywali w paliwach. Bada-
nia ich wykaza³y, ¿e jest mo¿liwe obni-
¿enie zawartoci tych zwi¹zków w spali-
nach stosuj¹c paliwa o mniejszej zawar-
toci tych zwi¹zków poni¿ej 4 mg/l.
Przeprowadzone rozpoznanie w kra-
jowych przedsiêbiorstwach wskazuje, ¿e
dotychczas w celu oceny nara¿enia zawo-
dowego, zwi¹zanego z emisj¹ spalin sil-
ników Diesla s¹ wykonywane jedynie
pomiary tlenku wêgla, tlenków azotu i
wêglowodorów aromatycznych, a na wie-
lu stanowiskach badania chemicznych
zanieczyszczeñ powietrza w ogóle nie s¹
wykonywane.
Jest to niezgodne z obowi¹zuj¹cymi w
tym zakresie przepisami. Zgodnie bo-
wiem z zaleceniami rozporz¹dzenia mi-
nistra zdrowia i opieki spo³ecznej [14] pra-
cownicy nara¿eni na dzia³anie substancji
o dzia³aniu rakotwórczym i prawdopo-
dobnie rakotwórczym powinni byæ objê-
ci specjaln¹ opiek¹. Istotnym elementem
dzia³añ profilaktycznych pracodawców
jest przeprowadzanie systematycznych
pomiarów stê¿eñ tych substancji chemicz-
nych i dokonywanie oceny nara¿enia za-
wodowego.
W Centralnym Instytucie Ochrony Pra-
cy jest realizowana praca badawcza, któ-
rej g³ównym celem jest ustalenie sk³adu
mieszanin substancji chemicznych wystê-
puj¹cych w powietrzu na stanowiskach
obs³ugi urz¹dzeñ i pojazdów z silnikami
wysokoprê¿nymi Diesla oraz wskazanie
substancji niebezpiecznych dla zdrowia,
a tak¿e ustalenie metodyki ich pomiarów
w powietrzu. Wyniki tego zadania u³atwi¹
pracodawcom i pracownikom zarz¹dza-
j¹cym bezpieczeñstwem i higien¹ pracy
wywi¹zywanie siê z obowi¹zku systema-
tycznego dokonywania oceny nara¿enia
zawodowego oraz ryzyka, zwi¹zanego z
rakotwórczym dzia³aniem spalin silników
Diesla.
z nich s¹ to wêglowodory alifatyczne i
cykliczne nasycone i nienasycone, za-
wieraj¹ce od 6 do 19 atomów wêgla w
cz¹steczce, dla których w wiêkszoci nie
ma ustalonych wartoci normatywów hi-
gienicznych w przepisach krajowych i
zagranicznych. Wród tych substancji
chemicznych stwierdzono obecnoæ wê-
glowodorów aromatycznych benzenu,
toluenu, ksylenów, etylobenzenu, izome-
rów trimetylobenzenu oraz aldehydów
formaldehydu, acetaldehydu, akroleiny
substancji toksycznych z wykazu NDS
rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki
spo³ecznej [12, 13].
W próbkach powietrza pobranych w
kabinie kierowcy (rys. 2) na filtry z w³ók-
na szklanego po³¹czone z rurkami poch³a-
niaj¹cymi wype³nionymi ORBO-43 wy-
kryto piêtnacie zwi¹zków z grupy WWA
naftalen, acenaften, fluoren, fenantren,
antracen, fluoranten, piren, benzo[a]antra-
cen, chryzen, benzo[b]fluoranten, ben-
zo[k]fluoranten, benzo[a]piren, diben-
zo[a,h]antracen, benzo[g,h,i]perylen, in-
deno[1,2,3,-c,d]piren.
Uzyskane w niniejszej pracy wyniki
badañ identyfikacyjnych mieszanin sub-
stancji szkodliwych, wchodz¹cych w
sk³ad tych spalin wykaza³y, ¿e w atmos-
ferze stanowisk pracy mog¹ byæ obecne
wielosk³adnikowe mieszaniny wêglowo-
dorów alifatycznych i aromatycznych,
zwi¹zków karbonylowych oraz wielopier-
cieniowe wêglowodory aromatyczne, w
tym 9 WWA, dla których zosta³a ustalo-
na wartoæ NDS.
Wykonywanie rutynowych pomiarów
stê¿eñ wszystkich zidentyfikowanych
sk³adników (ponad 140 substancji che-
micznych) mieszanin emitowanych jest
bardzo trudne, a ocena uzyskanych wy-
ników dla wielu substancji chemicznych
jest niemo¿liwa ze wzglêdu na brak w
przepisach polskich jak równie¿ zagra-
nicznych, ustalonych wartoci dopusz-
czalnych stê¿eñ. Wytypowano sporód
nich substancje, które powinny byæ ozna-
czane w powietrzu na stanowiskach pra-
cy podczas rutynowej oceny warunków
pracy kierowców, pracowników zajezdni
autobusowych i warsztatów samochodo-
wych, stra¿aków, górników, pracowników
obs³uguj¹cych spalinowe wózki wid³owe
oraz inne maszyny i urz¹dzenia z silnika-
mi Diesla. W tabeli 4 podano te substan-
Identyfikacja substancji chemicznych
w spalinach silników Diesla
Przeprowadzone badania identyfika-
cyjne z zastosowaniem chromatografii
gazowej z detektorem masowym gazów
spalinowych samochodu marki Mercedes
z silnikiem Diesla wykaza³y obecnoæ w
próbkach pobranych na wêgiel aktywny
ponad 140 zwi¹zków (rys. 1). Wiêkszoæ
WIELOPIERCIENIOWE WÊGLOWODORY AROMATYCZNE W KOPALNIACH
Tabela 3
13
 BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2001
Rys. 1. Chromatogram substancji chemicznych emitowanych z rury wydechowej samochodu marki Mer-
cedes: kolumna HP5MS; temp. kol. 40300
o
C; detektor MSD
[4] Leberchert G., Czerczak S.: Spaliny silni-
ka Diesla. Wytyczne szacowania ryzyka zdro-
wotnego dla czynników rakotwórczych. IMP,
£ód 1997, 6 42-84
[5] Mar L.C., Kirchstetter T.W., Harley R.A.,
Miguel A.H., Hering S.V., Hammond S.K.:
Characterization of Polycyclic Aromatic Hy-
drocarbons in Motor Vehicle Fuels and Exhaust
Emissions. Environ. Sci Technol. 1999, 33,
3091-3099
[6] Schilhabel J., Levsen K.: Identification of
Nitrated Polycyclic Hydrocarbons in Diesel
Particulate extracts by Negative Ion Chemical
Ionization and Tandem Mass Spectrometry.
Fresenius Z. Anal. Chem. 1989, 333, 800-805
[7] Tan Y.L.: Analysis of Polynuclear Aroma-
tic Hydrocarbons in Shale Oil and Diesel Par-
ticulates. Anal. Lett., 1988, 21 (4), 553-562
[8] Tancell P.J., Rhead M.M., Pemberton R.D.,
Braven J.: Survival of Polycyclic Aromatic
Hydrocarbons during Diesel Combustion.
Environ. Sci Technol. 1995, 29, 2871-2876
[9] Westerholm R., Hang L.: A multivariate
Statistical Analysis of Fuel-Related polycyc-
lic Aromatic Hydrocarbons Emission from
Heavy-Duty Vehicles. Environ. Sci. Technol.
1994, 28, 965-972
[10] Westaway K.C., Faulds A.J.: Diesel PAH
Levels in Underground Mines. In: Health Issu-
es Related to Metal and Nonmetallic Mining
Eds. Butterworth Co., Boston, MA 1983, 355-
378
[11] Westaway K.C.: Polunuclear aromatic
hydrocarbons and Mutagens in the Mine Envi-
ronment. In: Workshop on Research Needs in
Toxicology, Pub. No. AECL-9718, Canada
1988, 160-199
[12] Rozporz¹dzenie ministra pracy i polityki
socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie
najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ
czynników szkodliwych dla zdrowia w rodo-
wisku pracy (Dz.U. nr 513, poz. 79)
[13] Rozporz¹dzenie ministra pracy i polityki
spo³ecznej z dnia 2 stycznia 2001 r. zmieniaj¹-
ce rozporz¹dzenie w sprawie najwy¿szych do-
puszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szko-
dliwych dla zdrowia w rodowisku pracy
(Dz.U. nr 4, poz. 36)
[14] Rozporz¹dzenie ministra zdrowia i opie-
ki spo³ecznej z dnia 11 wrzenia1996 r. w spra-
wie czynników rakotwórczych w rodowisku
pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pra-
cowników zawodowo nara¿onych na te czyn-
niki (Dz.U. 121, nr, poz. 571)
*
*
*
Rys. 2. Chromatogram substancji chemicznych w kabinie kierowcy: kolumna SUPELCOSIL LC-PAH;
faza ruchoma acetonitryl/woda; detektor fluorescencyjny
Tabela 4
SUBSTANCJE CHEMICZNE WRAZ Z WARTOCIAMI
NAJWY¯SZYCH DOPUSZCZALNYCH STʯEÑ (NDS,
NDSCh) OBOWI¥ZUJ¥CYMI W KRAJU
cje chemiczne wraz z wartociami naj-
wy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ (NDS,
NDSCh) obowi¹zuj¹cymi w kraju.
Ocena ryzyka pracowników zawodo-
wo nara¿onych na spaliny silników wy-
sokoprê¿nych zostanie dokonana w trak-
cie realizacji drugiego etapu zadania ba-
dawczego.
PIMIENNICTWO
[1] Cantrell B. K., Watts W. F.: Diesel Exhaust
Aerosol: Review of Occupational Exposure
Appl. Occup. Environ. Hyg. 1997,1019-1027
[2] Dridi S., Driss M.R., Sabbah S., Bouguerra
M.L.: Determination of Aromatic Hydrocar-
bons in Airborne Diesel Exhaust Particulates
by HPLC with UV Detection and Wavelenght
Programming. J. Liq. Chrom.& Rel. Technol.,
1998, 21 (4), 475-489
[3] IARC Monographs on the evaluation of
carcinogenic risks to humans, Lyon 1989, 46,
41-185
14
[ Pobierz całość w formacie PDF ]