ZasadyUstrojuPolitycznegoPanstwa, Administracja, Semestr 7, Zasady ustroju politycznego państwa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PA
Ń
STWA
Konstytucja okre
ś
la system
ź
ródeł prawa i swoj
ą
pozycj
ę
w ramach prawa jako akt najwy
ż
szy i bezpo
ś
rednio
stosowany.
Nr 1 Konstytucja jako akt reguluj
ą
cy zasady ustrojowe
Konstytucja:
-
to akt prawa powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego
art. 87 konstytucji -
Ź
ródłami powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego prawa RP s
ą
: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane
umowy mi
ę
dzynarodowe oraz rozporz
ą
dzenia.
Ź
ródłami powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego prawa RP s
ą
na obszarze
działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
- jej postanowienie stosuje si
ę
bezpo
ś
rednio
-
reguluje prawo wyborcze
(czynne i bierne )
art. 62 konstytucji – Obywatel polski ma prawo do udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP,
posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorz
ą
du terytorialnego, je
ż
eli najpó
ź
niej w dniu głosowania
ko
ń
czy 18 lat. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które
prawomocnym orzeczeniem s
ą
dowym s
ą
ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo
wyborczych. – artykuł ten nie odnosi si
ę
do instytucji unijnych.
- Art. 16 konstytucji – Ogół mieszka
ń
ców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa
wspólnot
ę
samorz
ą
dow
ą
.
Samorz
ą
d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej
.
Przysługuj
ą
c
ą
mu w ramach ustaw istotn
ą
cz
ęść
zada
ń
publicznych samorz
ą
d wykonuje w imieniu własnym i na
własn
ą
odpowiedzialno
ść
. Art. ten powi
ą
zany za art. 62 – w kontek
ś
cie prawa udziału w wyborach lokalnych
obywateli UE.
Nr 2 Definicja Konstytucji
Konstytucja
- akt prawny, o najwy
ż
szej mocy prawnej w pa
ń
stwie, co wyra
ż
a si
ę
w szczególnym trybie jej
uchwalania i zmiany oraz w nazwie,
okre
ś
laj
ą
cy zasady ustroju pa
ń
stwa, suwerena i sposoby wykonywania przeze
ń
władzy, podstawowe prawa,
wolno
ś
ci i obowi
ą
zki jednostki oraz zawieraj
ą
cy postanowienia dotycz
ą
ce trybu zmiany swoich norm. (ta
definicja konstytucji eliminuje konstytucje niepełne i elastyczne)
Wyró
ż
nia si
ę
:
1. Konstytucja w sensie materialnym - obejmuje normy prawne (tak
ż
e prawa zwyczajowego) dotycz
ą
ce zasad
ustroju pa
ń
stwa, organizacji i funkcjonowania pa
ń
stwa i okre
ś
laj
ą
ce status jednostki w pa
ń
stwie (definicja ta
pokrywa si
ę
z poj
ę
ciem prawa konstytucyjnego) np. w Wlk. Brytanii.
2. Konstytucja w sensie formalnym - normy prawne przyj
ę
te w szczególnym · post
ę
powaniu i zawarte w akcie
prawnym o szczególnej nazwie.
Podział na:
1. Konstytucja pisana - równoznaczna w zasadzie konstytucji w sensie formalnym, mo
ż
e obejmowa
ć
1 akt
prawny lub kilka aktów o tej samej, najwy
ż
szej mocy prawnej (np. RP w latach 92-97).
2. Konstytucja niepisana - równoznaczna konstytucji materialnej. Wyst
ę
puje w pa
ń
stwie, w którym brak jest 1
aktu prawnego najwy
ż
szej mocy (lub kilku) reguluj
ą
cego zasady ustroju tego pa
ń
stwa.
Podział ze wzgl
ę
du na zakres regulacji:
1. Konstytucje pełne - reguluj
ą
zasady ustroju pa
ń
stwa, okre
ś
laj
ą
suwerena i sposoby wykonywania przeze
ń
władzy, podstawowe prawa, wolno
ś
ci i obowi
ą
zki jednostki oraz zawieraj
ą
tryb zmian swoich norm.
2. Konstytucje niepełne (MAŁE) - nie obejmuj
ą
sw
ą
regulacj
ą
powy
ż
szych materii.
1
2
Podział ze wzgl
ę
du na tryb zmian:
1. Konstytucje sztywne.
2. Konstytucje elastyczne (gi
ę
tkie) - mog
ą
by
ć
zmieniane w trybie analogicznym do ustaw zwykłych, maj
ą
moc
prawn
ą
równ
ą
ustawom zwykłym.
Nr 3 Tre
ść
Konstytucji
Tre
ść
dotyczy zakresu regulacji gdzie:
- konstytucja okre
ś
la sposób regulacji i kwestie ustrojowe
- konstytucja okre
ś
la podstawy cało
ś
ci ustroju
- tre
ść
szczególna dotyczy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego.
Standard regulacji konstytucji:
1.
Władztwo pa
ń
stwowe i zasada jego sprawowania
2.
System prawa i okre
ś
lenie konstytucji w jego ramach
3.
Status prawny jednostki
4.
Stosunki własno
ś
ciowe
5.
Organizacja aparatu pa
ń
stwowego
6.
Zagadnienia zewn
ą
trzpa
ń
stwowe
7.
Zmiana konstytucji.
Nr 4 Zasada stabilno
ś
ci konstytucji
Kolejna z wymienionych w doktrynie funkcji konstytucji, funkcja stabilizuj
ą
ca (petryfikuj
ą
ca) wynika z zasady
stabilno
ś
ci samej konstytucji
i polega na tym,
ż
e zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa
wyznaczaj
ą
ce ramy i kierunek działalno
ś
ci prawotwórczej oraz determinuje sposób jego tworzenia. Dzi
ę
ki temu
jest w stanie pełni
ć
rol
ę
gwaranta pokoju społecznego. Gwarancj
ą
tej stabilizacji s
ą
specjalne procedury
tworzenia, uchwalania i zmiany konstytucji
. Je
ś
li konstytucja ma wła
ś
ciwie wypełnia
ć
t
ę
funkcj
ę
, to jej
postanowienia dotycz
ą
ce tych materii powinny by
ć
konkretne, wystarczaj
ą
co szczegółowe i jednoznaczne.
Nr 5 rodzaje norm Konstytucji
NORMY KONSTYTUCJI:
1. Zasady konstytucyjne.
2. Normy kompetencyjne
– kierowane do organów pa
ń
stwa i obywateli. Upowa
ż
niaj
ą
i zarazem zobowi
ą
zuj
ą
do okre
ś
lonego zachowania.
3. Normy organizacyjne
– b
ę
d
ą
dot. struktury, np. organizacji Sejmu i senatu.
4. Normy proceduralne
– dot. np. prawa wyborczego czy procedury ustawodawczej. S
ą
bardziej
skonkretyzowane ni
ż
zasady.
5. Normy programowe
– normy kierunkowe, celowe. Okre
ś
laj
ą
pewien poziom i ustalaj
ą
,
ż
e mo
ż
na zrobi
ć
co
ś
wi
ę
cej, ale nie mo
ż
na mniej.
Normy konstytucyjne to normy bezsankcyjne.
Normy sankcjonuj
ą
ce i sankcjonowane. Przepisy Konstytucji s
ą
sankcjonowane (działalno
ść
TK, niezgodne z
Konstytucj
ą
akty prawne podlegaj
ą
uchwaleniu i TK).
Nr 6 Gwarancje konstytucji
Nie wystarczy samo proklamowanie w konstytucji zasady jej nadrz
ę
dno
ś
ci. Aby stanowiła ona realn
ą
podstaw
ę
całego systemu prawa i determinowała działalno
ść
prawotwórcz
ą
pa
ń
stwa musi powsta
ć
mniej lub
bardziej rozbudowany system zapewniaj
ą
cy zgodno
ść
całego prawa z konstytucj
ą
. Gwarancje zgodno
ś
ci prawa z
2
3
konstytucj
ą
to ogół rozwi
ą
za
ń
i instytucji ustrojowych słu
żą
cych zapewnieniu realizacji norm konstytucyjnych.
Do tych czynników i instytucji prawnych bezspornie nale
ż
y układ sił społeczno-politycznych, kultura polityczna
i prawna, a tak
ż
e organa pa
ń
stwa specjalnie w tym celu powołane. Do najcz
ęś
ciej wyst
ę
puj
ą
cych w literaturze
prawniczej klasyfikacji tych gwarancji nale
ż
y podział na gwarancje bezpo
ś
rednie i gwarancje po
ś
rednie.
Gwarancje bezpo
ś
rednie s
ą
tworzone po to, aby zapewni
ć
przestrzeganie konstytucji. Zaliczy
ć
do nich
nale
ż
y przede wszystkim s
ą
downictwo konstytucyjne i instytucje odpowiedzialno
ś
ci konstytucyjnej.
Funkcja zapewnienia realizacji nadrz
ę
dno
ś
ci konstytucji w systemie prawa jest dla gwarancji
po
ś
rednich jedna z wielu przez nie wypełnianych.
Ta grupa gwarancji charakteryzuje si
ę
du
żą
ró
ż
norodno
ś
ci
ą
i dlatego te
ż
jej zakres, a tym samym
przynale
ż
no
ść
do niej niektórych instytucji czy rozwi
ą
za
ń
, jest przedmiotem kontrowersji. Stosunkowo
najpowszechniej przyjmuje si
ę
,
ż
e obejmuje ona zasad
ę
podziału władz umo
ż
liwiaj
ą
c
ą
organom nale
żą
cym do
ró
ż
nych władz wzajemne kontrolowanie si
ę
pod k
ą
tem zgodno
ś
ci z konstytucj
ą
.
Równie popularny jest podział gwarancji konstytucji na gwarancje materialne i gwarancje formalne
(instytucjonalne).
Gwarancje materialne obejmuj
ą
zasady ustroju pa
ń
stwowego lub podstawowe mechanizmy systemu
politycznego zabezpieczaj
ą
ce przestrzeganie konstytucji.
W skład gwarancji formalnych, zwanych tak
ż
e gwarancjami instytucjonalnymi wchodz
ą
instytucje prawne
zabezpieczaj
ą
ce nadrz
ę
dno
ść
konstytucji i urzeczywistnienie jej norm, a tak
ż
e umo
ż
liwiaj
ą
ce i zapewniaj
ą
ce
prawidłowo
ść
procesu prawotwórczego i procesu podejmowania decyzji pa
ń
stwowych.
Nr 8 zało
ż
enia konstytucyjnego systemu
ź
ródeł prawa
1. Podzielony dychotomicznie – czyli dwudzielny: powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cy i wewn
ę
trznie obowi
ą
zuj
ą
cy.
Ustrojodawca preferuje system prawa powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego.
Nr 9 zamkni
ę
cie systemu
ź
ródeł prawa powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego
Zamkni
ę
cie pod wzgl
ę
dem podmiotowym
– Konstytucja wskazuje nam wszystkie
ź
ródła prawa.
Art. 234 p. 2 – akty, co do których istnieje domniemanie powszechnego obowi
ą
zywania:
rozporz
ą
dzenia,
regulaminy S. i S.,
układy zbiorowe pracy i inne porozumienia,
uchwał
ę
Sejmu wyznaczaj
ą
c
ą
zakres przedmiotowy sejmowej komisji
ś
ledczej,
akty wtórnego prawa europejskiego, które maj
ą
status bezpo
ś
redniego obowi
ą
zywania w pa
ń
stwie.
System prawa powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego
zamkni
ę
ty jest tak
ż
e pod wzgl
ę
dem przedmiotowym -
Konstytucja okre
ś
la formy aktów i organy uprawnione do ich wydawania:
rozporz
ą
dzenia: RM, premier, poszczególni ministrowie z tek
ą
, KRRiT, Prezydent, przewodnicz
ą
cy komitetów
wchodz
ą
cych w skład RM.
Rozporz
ą
dzenia z moc
ą
ustawy: Prezydent.
Akty prawa miejscowego: decyduj
ą
o tym ustawy.
Regulaminy S. i S.: Sejm dla siebie, Senat dla siebie; w drodze uchwały.
Umowy mi
ę
dzynarodowe: zawiera RM, ratyfikowane przez Prezydenta, zgod
ę
wyra
ż
a S. i S. (forma ustawy) i
obywatele w drodze referendum – dot. udziału w organach pomocniczych. Art. 90.
Nr 10 model aktu prawa wewn
ę
trznego
Prawo obowi
ą
zuj
ą
ce wewn
ę
trznie.
Art. 93 K. : Uchwały RM oraz zarz
ą
dzenia Prezesa RM i ministrów maj
ą
charakter wewn
ę
trzny i obowi
ą
zuj
ą
tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydaj
ą
cemu te akty.
Akty te mog
ą
mie
ć
ró
ż
ne nazwy. Prawo wewn
ę
trzne mo
ż
e by
ć
wydawane przez ka
ż
dy organ (np. Sejm,
komendanta głównego policji – wojewoda dla policji).
Jest to katalog otwarty (np. organy monokratyczne wydaj
ą
zarz
ą
dzenia, organy kolegialne – uchwały). Prawo
wewn
ę
trzne mo
ż
e by
ć
stosowane wobec ró
ż
nych struktur. Bezpo
ś
rednie oddziaływanie. Prawo wewn
ę
trzne nie
mo
ż
e stanowi
ć
decyzji wobec obywateli, osób prawnych, w tym tak
ż
e organów usytuowanych przez struktur
ę
organizacyjn
ą
.
3
4
Nr 11 hierarchizacja systemu
ź
ródeł prawa
Stopniowo system
ź
ródeł prawa RP przedstawia
ć
si
ę
b
ę
dzie nast
ę
puj
ą
co:
Warto
ś
ci prawa naturalnego Konstytucja
Ratyfikowane przez Sejm * prawo europejskie
umowy mi
ę
dzynarodowe
ustawy
niektóre uchwały rozporz
ą
dzenia akty wewn
ę
trznego prawa konsensualnego
Sejmu i Senatu akty prawa miejscowego
Akty prawa wewn
ę
trznego
Nadrz
ę
dno
ść
Nadrz
ę
dno
ść
w razie kolizji postanowie
ń
Konstytucja RP podlega miedzy innymi takim warto
ś
ciom prawa naturalnego, jak przyrodzona, niezbywalna
oraz nienaruszalna godno
ść
człowieka, wolno
ść
i sprawiedliwo
ść
oraz zasada subsydiarno
ś
ci umacniaj
ą
ca
uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
STRUKTURA HIERARCHICZNA
Ź
RÓDEŁ PRAWA
Nr 12 konsekwencje zasady nadrz
ę
dno
ś
ci Konstytucji
Opiera si
ę
o zasad
ę
nadrz
ę
dno
ś
ci Konstytucji. Mamy swoist
ą
relacj
ę
pomi
ę
dzy Konstytucj
ą
a ustaw
ą
i
rozporz
ą
dzeniami, które wykonuj
ą
ustawy.
Konstytucja wskazuje akty, które b
ę
d
ą
miały pierwsze
ń
stwo przed ustaw
ą
. B
ę
d
ą
to:
- umowy mi
ę
dzynarodowe ratyfikowane ustaw
ą
- akty UE, je
ś
li nie da si
ę
ich pogodzi
ć
z ustaw
ą
.
Kiedy mamy do czynienia z niezgodno
ś
ci
ą
ustawy z aktami UE:
1. Mo
ż
na wyst
ą
pi
ć
z UE.
2. Renegocjowa
ć
traktat europejski.
3. Zmiana Konstytucji.
Multicentryczno
ść
systemu prawa –
nie hierarchizujemy systemu prawa, staramy si
ę
pogodzi
ć
konflikty,
szukamy wyj
ś
cia z sytuacji, by mo
ż
na wyłoni
ć
normy z ró
ż
nych cenrów , stosujemy wykładni
ę
obopólnie
korzystn
ą
.
Typy szczególne aktu.
Dotyczy szeroko
ś
ci regulacji. Konstytucja reguluje całokształt kwestii ustrojowych i szczegółowo
ś
ci tej
regulacji, a tak
ż
e zagadnienia podstawowe. Szczególna nazwa i szczególny tryb zmiany i uchwalania
Konstytucji, szczególna tre
ść
(okre
ś
lenie zasad ustroju: politycznego, społecznego b
ą
d
ź
gospodarczego).
Standard regulacji Konstytucji.
1. Władztwo pa
ń
stwowe i zasady jego stosowania (okre
ś
lenie suwerena – naród i formy demokracji; po
ś
rednio –
przedstawiciele, bezpo
ś
rednio – referendum obywatelskie i obywatelska inicjatywa ustawodawcza).
2. System prawa i okre
ś
lenie roli Konstytucji w jego ramach.
4
5
3. Status prawny jednostki.
4. Stosunki własno
ś
ciowe (społeczna gospodarka rynkowa, wolno
ść
własno
ś
ci gospodarczej,
ochrona).
5. Organizacja aparatu pa
ń
stwa (organu władz).
6. Zagadnienia zewn
ę
trznopa
ń
stwowe (ratyf. Umów mi
ę
dzynarodowych, klauzul europ.,
opcja integracji europ., pomoc obywatelom Polski
za granic
ą
itd.)
STOSOWANIE KONSTYTUCJI
Bezpo
ś
rednie stosowanie Konstytucji -
stanowienie prawa na podstawie Konstytucji i uszczegółowienie jej
postanowie
ń
w drodze ustaw, forma aktów ogólnych i abstrakcyjnych. Mo
ż
e te
ż
przybiera
ć
form
ę
aktów
indywidualnych i konkretnych (veto, powołanie rz
ą
du itp.)
Wydawanie aktów indywidualnych i konkretnych, aktów stosowania prawa, s
ą
dowe bezpo
ś
rednie stosowanie
Konstytucji. Art. 105 ust.3 Art. 77
Normy precyzyjne i jednoznaczne
– zawieraj
ą
normy prawne, które mog
ą
by
ć
podstaw
ą
indywidualnego
rozstrzygni
ę
cia.
S
ą
dowe bezpo
ś
rednie stosowanie Konstytucji
polega na wydawaniu wyroków, rozstrzygni
ęć
konkretnych i
indywidualnych. Nie jest to formuła jednolita:
1.Samoistne bezpo
ś
rednie stosowanie Konstytucji.
Wyst
ę
puje tam, gdzie norma prawa konstytucyjnego
stanowi samoistn
ą
podstaw
ę
rozstrzygni
ę
cia s
ą
dowego.
2. Niesamoistne bezpo
ś
rednie stosowanie Konstytucji.
Polega na współstosowaniu normy konstytucyjnej i
ustawowej. Wówczas to przepis konstytucyjny wraz z przepisem ustawy staje si
ę
budulcem dla normy prawnej
(gdy jest dostatecznie konkretny i precyzyjny), b
ą
d
ź
staje si
ę
wyznacznikiem sposobu ustalenia prawnego
znaczenia przepisu ustawy (w oparciu o ogólne zasady konstytucyjne).
Normy konstytucyjne mog
ą
mie
ć
ró
ż
ny stopie
ń
ogólno
ś
ci (na bezpo
ś
rednie stosowanie Konstytucji, np. art. 77
K.)
3. Stwierdzenie konfliktu mi
ę
dzy norm
ą
konstytucyjn
ą
a szczegółowymi postanowieniami ustawy
. S
ą
d,
je
ś
li nie mo
ż
e dokona
ć
wykładni w zgodzie z Konstytucj
ą
, powinien wróci
ć
si
ę
z pytaniem prawnym do s
ą
du
konstytucyjnego.
SYSTEMATYKA I STRUKTURA KONSTYTUCJI
Cz
ęść
ogólna
·
r. I po
ś
wi
ę
cony RP – podstawowe zasady ustrojowe pa
ń
stwa
·
r. II prawa i wolno
ś
ci człowieka i obywatela
·
r. III
ź
ródła prawa
W ramach struktury konstytucji funkcjonuj
ą
w niej normy prawa o bardzo ró
ż
nym znaczeniu.
Przepis prawny-
Norma prawna-
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]