Zawieranie umów a nowe technologie, e-książki, PARP
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zawieranie umów
a nowe technologie
Piotr Waglowski
UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
 Autor:
Piotr Waglowski
Wydawca:
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
ul. Pańska 81/83
00-834 Warszawa
www.parp.gov.pl
Skład:
Marcin May
PARP
Wydanie I
Publikacja bezpłatna
Publikacja powstała w ramach projektu „Uruchomienie wielofunkcyjnej platformy komunikacji inter-
netowej wspierającej realizację działań 8.1 i 8.2 PO IG”, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiębiorczości, współinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Wspieramy e-biznes www.web.gov.pl
Copyright © by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2009, Wszelkie prawa zastrze-
żone. Żaden fragment nie może być wykorzystywany w jakiejkolwiek formie ani przekładany na język
mechaniczny bez zgody PARP.
Spis treści
1. Zawieranie umów
4
1.1. Oświadczenie woli
4
1.2. Oferta i jej przyjęcie
5
1.3. Negocjacje
6
1.4. Problematyka aukcji internetowych
6
1.5. Sprzedaż konsumencka 7
1.6. Umowy zawierane na odległość 8
2. Podpis elektroniczny
8
3. Faktury elektroniczne
9
Zawieranie umów a nowe technologie
3
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
1. Zawieranie umów
Problematyka zawierania umów regulowana jest - w pierwszej kolejności - przepisami Kodeksu cywil-
nego. Tam znajdują się przepisy dotyczące oświadczeń woli, ich form, wad, trybu zawierania umów, a także
przepisy szczegółowo odnoszące się do poszczególnych zobowiązań umownych. Obok Kodeksu cywil-
nego (oraz Kodeksu postępowania cywilnego) przepisy dotyczące zawierania umów znalazły się również
w takich ustawach, jak ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawa
z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej. Przy niektórych rodzajach relacji między stronami umów należy uwzględniać
przepisy dotyczące np. ochrony praw własności intelektualnej (które przewidują szczególne regulacje
dotyczące np. możliwości przeniesienia prawa lub udzielenia licencji), a także przepisy ustawy z dnia
29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, czy ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elek-
tronicznym. Powyższe ustawy nie wyczerpują całego katalogu aktów prawnych, które - mniej lub bardziej
- dotyczą problematyki zawierania umów.
W polskim systemie prawa obowiązuje
zasada swobody umów
. Zgodnie z Kodeksem cywilnym: „Strony
zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie
sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Z zasady
swobody umów wynika, że istnieje możliwość podjęcia decyzji o tym, czy umowę się zawiera (swoboda
w zawieraniu umowy), z kim taka umowa ma być zawarta (swoboda w wyborze kontrahenta), swoboda
kształtowania treści umowy oraz wyboru jej formy.
Powyższe zasady są – w wielu przypadkach - ograniczane przez obowiązujące prawo: w niektórych sytu-
acjach pojawia się np. przymus zawierania umów - jak np. w ustawie Prawo telekomunikacyjne, w któ-
rej znalazły się m.in. przepisy dotyczące umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, a także takie
postanowienia jak stwierdzające, że„operator świadczący usługi powszechne nie może odmówić zawarcia
umowy o świadczenie tych usług, jeżeli użytkownik spełni warunki wynikające z regulaminu wykonywa-
nia usług telekomunikacyjnych”. Tego typu przepisy stanowią przełamanie generalnej zasady swobody
umów. W obronie konsumentów wprowadza się zakazy stosowania niektórych postanowień umownych,
czasem przepisy wymagają zawarcia umowy w określonej formie (jak np. dla umowy o przeniesienie
autorskich praw majątkowych, która powinna być - pod rygorem nieważności - zawarta na piśmie). Ta
ostatnia uwaga ma istotne znaczenie dla relacji związanych z gospodarką elektroniczną, gdyż jeśli np.
przepisy prawa uznają, że dana umowa - pod rygorem nieważności - powinna być zawarta w formie aktu
notarialnego (jak np. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości), wówczas umowa
taka nie może być zawarta „przez Internet”.
Problematyka zawierania umów wiąże się również z zagadnieniem zdolności do czynności prawnej.
Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
Jeśli jednak osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie
zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej
wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Kodeks cywilny przewiduje również szereg przepisów dotyczących osób o ograniczonej zdolności do
czynności prawnej.
1.1. Oświadczenie woli
Umowa jest czynnością prawną, a czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, ale również
takie, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Kodeks cywilny
reguluje ogólne zasady dotyczące czynności prawnych, wprowadza również pojęcie „oświadczenia woli”.
Zgodnie z nim: „wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowa-
nie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli
w postaci elektronicznej”. Ustawa może wprowadzać wyjątki od tej zasady i - co zostało wskazane wyżej
- w wielu relacjach związanych z relacjami internetowymi takie wyjątki są wprowadzane (np. odnośnie
wymagań dotyczących szczególnych form zawierania niektórych umów).
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki
sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło
do adresata jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Jeśli oświadczenie woli jest wyrażone
w postaci elektronicznej, to Kodeks cywilny uznaje, że jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono
je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. Na
gruncie tych postanowień kodeksowych zapadło rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
1
, zgodnie z którym
„oświadczenie woli w postaci elektronicznej dokonywane on line zostaje złożone z chwilą jego przejścia
do systemu informatycznego prowadzonego i kontrolowanego przez odbiorcę, to jest w momencie przy-
jęcia oświadczenia przez serwer odbiorcy i zarejestrowania na nim odpowiednich danych”.
Oświadczenie woli musi w dostateczny sposób ujawniać wolę wywołania określonego skutku
1 Postanowienie Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 10 grudnia 2003 r., sygn. V CZ 127/03
Zawieranie umów a nowe technologie
4
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
prawnego, a więc powinno ono być dostatecznie zrozumiałe, musi również dotyczyć spraw nor-
mowanych przez system prawa, nie może być wynikiem stosowania przymusu, a także nie może
być złożone dla żartu. Oświadczenie woli może być obarczone wadami (wady oświadczenia woli).
Wady oświadczenia woli
to określone przepisami prawa nieprawidłowości, które powodują, iż oświad-
czenie woli jest automatycznie nieskuteczne lub może zostać za nieskuteczne uznane - na życzenie skła-
dającego takie oświadczenie. W polskim prawie wyróżniamy wady oświadczeń, takie jak:
brak świadomości lub swobody
- Kodeks przewiduje, że oświadczenie woli jest nieważne jeśli
złożone było przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączają-
cym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (może chodzić m.in. o cho-
robę psychiczną, niedorozwój umysłowy, „albo inne, chociażby nawet przemijające, zaburzenia
czynności psychicznych”),
pozorność
•
- Na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym - nieważne jest oświadczenie
woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru,
błąd
•
(w tym także spowodowany podstępem) - W razie błędu co do treści czynności prawnej
można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie
woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko
wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona
o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć, przy czym ograniczenie to nie dotyczy czynno-
ści prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że
gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie,
nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). W relacjach internetowych, w których może
dochodzić do zniekształcenia oświadczenia woli wywołanego transmisją, albo innymi okolicz-
nościami wynikającymi z elektronicznej komunikacji, istotne są postanowienia Kodeksu, zgod-
nie z którymi zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie
same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia,
groźba
•
- Składający oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby może uchylić się od
skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż
jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.
W przypadku braku świadomości lub swobody oraz pozorności, oświadczenie jest nieskuteczne z mocy
prawa, w przypadku błędu oraz groźby, można się od skuteczności oświadczenia uchylić, składając oświad-
czenie na piśmie, w terminie roku od wykrycia błędu lub ustania obawy spowodowanej groźbą.
Umowa może być zawarta w drodze:
złożenia oferty oraz jej przyjęcia,
•
rokowań (negocjacji),
•
przetargu (aukcji lub przetargu pisemnego).
1.2. Oferta i jej przyjęcie
Aby można było mówić o ofercie - musi ona zawierać zdecydowane oświadczenie chęci zawarcia umowy
oraz dokładny opis warunków zawarcia umowy (istotne postanowienia umowy). Kodeks cywilny zawiera
postanowienia dotyczące terminów związania ofertą, ale również przewiduje - co istotne z punktu widzenia
niniejszego opracowania - pewne rozwiązania mające zastosowanie do ofert składanych „elektronicznie”.
Zasadą jest, że w ofercie można przewidzieć termin na jej przyjęcie. Oferta złożona w obecności drugiej
strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy
nie zostanie przyjęta niezwłocznie. Jeśli oferta jest złożona w inny sposób - przestaje wiązać z upływem
czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez
nieuzasadnionego opóźnienia. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga
strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie (przy czym wymogu tego nie stosuje się w stosunkach
między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły, a także - w przeciwieństwie do ofert składanych
w postaci elektronicznej, ale do nieoznaczonego kręgu odbiorców, np. za pośrednictwem strony interne-
towej - nie stosuje się tych postanowień również do zawierania umów za pomocą poczty elektronicznej
albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość).
Przedsiębiorca składając ofertę (zwłaszcza składając ofertę do nieoznaczonego kręgu odbiorców) powinien
dopełnić obowiązków informacyjnych. Jeśli rozważamy możliwość złożenia oferty za pomocą telefaksu,
poczty elektronicznej lub telefonicznie, to należy pamiętać, że przedsiębiorca może złożyć ofertę zawarcia
umowy konsumentowi dopiero po uzyskaniu jego zgody (wynika to z przepisów dotyczących szczegól-
nych relacji między przedsiębiorcami a konsumentami, które regulowane są ustawą o ochronie niektórych
praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny).
Zawieranie umów a nowe technologie
5
www.parp.gov.pl
www.web.gov.pl
•
•
[ Pobierz całość w formacie PDF ]