Zachowania zdrowotne chorych, Dokumenty Pielęgniarstwo, Pielęgniarstwo chirurgiczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ilgnirstohirurginingiologin/2011
Z
CHOWNI ZDROWOTNE CHORYCH ZE ZWĘŻENIEM
TĘTNIC SZYJNYCH
Healthbehaviouringroupofpatientswithcarotidarteries
narrowing
KatarzynaCierzniakowska
1,2
,BeataWestphal
2
,Maria T.Szewczyk
1,2
,JustynaCwajda-Biaasik
1
,AleksandraPopow
1
1
ZakadPielgniarstwaChirurgicznego,
ollegium Medicum
im.LudwikaRydygieraw Bydgoszczy,UMKw Toruniu
2
Katedrai KlinikaChirurgiiOglnej,
ollegium Medicum
im.LudwikaRydygieraw Bydgoszczy,UMKw Toruniu
PielgniarstwoChirurgicznei Angiologiczne2011;4:211-217
Adresdokorespondencji:
drn.med.KatarzynaCierzniakowska, Katedrai KlinikaChirurgiiOglnej,ul.Ujejskiego75,85-168Bydgoszcz
S t re s z cze n i e
Su mm ar y
Celembadabyaocenazachowazdrowotnychchorych
zezdiagnozowanymzweniemttnicszyjnych.
Materiai metody:
W badaniuwzioudzia91osbdoro-
sychz rozpoznanymzweniemttnicszyjnych,zakwalifiko-
wanychdoleczeniaoperacyjnego.Badanieprzeprowadzonoz wy-
korzystaniem kwestionariusza ankiety wasnej konstrukcji
zawierajcegodanedemograficznei standaryzowanenarzdzie
badawcze,tzw. InwentarzZachowaZdrowotnych(IZZ).
Wyniki:
rednia arytmetyczna punktw zgromadzonych
w IZZwynosi84,76.Najwikszenasileniezachowazdrowot-
nychprzejawiasiw praktykachzdrowotnych(rednia3,75pkt),
a najmniejszew prawidowychnawykachywieniowych(red-
nia3,1pkt).
Wnioski: Najliczniejszagrupachorychzezweniemttnic
szyjnychprezentujezachowaniazdrowotnenaumiarkowanym
poziomie. Chorzy w starszym wieku osignli istotne staty-
stycznie, wysze wskaniki praktyk zdrowotnych. Chorzy,
u ktrych wystpi udar niedokrwienny przed operacj, pre-
zentowaliniszewskanikiwewszystkichkategoriachzacho-
wazdrowotnych.
Theaimoftheresearchwastoevaluatehealthpatientsbe-
haviourwithdiagnosedcarotidarteriesnarrowing.
Materialandmethods:
Theresearchwascarriedamong
91adultpatientswithdiagnosedcarotidarteriesnarrowingqual-
ifiedtoanoperativetreatment.Thetooloftheresearchwas
self-buildedquestionnairewithdemographicdataandstan-
darizeddiagnostictoolcalledHealthBehaviorInventory.
Results: ArithmeticmeanofscoresfromHealthBehavior
Inventoryis84.76.Thehighestintensityofhealthbehaviouris
revealedinhealthpractice(average3.75)andtheleastinprop-
ereatinghabits(average3.1).
Conclusions:Thelargestgrouppatientswithcarotidarteries
narrowingpresentshealthbehaviouratmoderatelevel.Patients
inoldagegotstatisticallyvaildhigherindicatorsofhealthprac-
tice.Patientswhohaveexperiencedischemicstrokebeforeop-
erationpresentslowerindicatorsinallcategoriesofhealthbe-
haviour.
Keywords:
healthbehaviour,carotidarteriesnarrowing,athe-
rosclerosis,ischemicstroke,surgicalreopening.
Sowakluczowe:zachowaniazdrowotne,zweniettnic
szyjnych,miadyca,udarniedokrwiennymzgu,leczenieope-
racyjne.
mieniasi m.in.miadycttnic.Imwczeniejzasto-
sowanajestprofilaktykamiadycy,polegajcanawy-
krywaniui zwalczaniuwymienionychczynnikw,tymjest
onaskuteczniejsza.
Miadycattnicstanowinajczstszprzyczynnie-
dronocilubzweniaw ttnicachszyjnych.Z koleizw-
eniettnicszyjnychpozostajejednz gwnychprzyczyn
niedokrwiennegoudarumzgu[2].
Prowadzonebadaniaepidemiologicznepozwoliywy-
odrbniszeregczynnikwpowodujcychwzrostliczby
Wstęp
Posugiwanie si okreleniem zachowania zdro-
wotne sugeruje postpowanie skierowane na utrzy-
maniezdrowia.Zachowaniadeterminujcew znacznym
stopniuutrzymaniezdrowia(prozdrowotne)albojego
utrat(antyzdrowotne)snajczciejzwizanezespo-
sobemodywiania,stosowaniemuywek,aktywnoci
fizyczn,stresem,higienosobisti higienrodowiska
[1].Wrdchorbuwarunkowanychstylemyciawy-
211
  ilgnirstohirurginingiologin/2011
zachorowawywoanychmiadycttnic.Zaliczasido
nich:
uwarunkowaniagenetycznedodatniwywiadrodzinny,
cechy osobnicze pe, wiek, masa ciaa, otyo
brzuszna,
zwyczajepalenietytoniu,maaaktywnofizyczna,ze
odywianie,
podwyszonewartocicinieniattniczego,
podwyszonewartociwskanikwlaboratoryjnych
glukoza,lipidy[35].
Wielez wymienionychpowyejczynnikwpoddajesi
czciowejlubcakowitejmodyfikacji.Zmniejszajcich
nasilenieorazeliminujcje,monadoprowadzidosta-
bilizacjiblaszekmiadycowych.Dotyczytonietylkoosb
z objawamiklinicznymi,lecztaketychbezobjawwcho-
roby[6].
Istotprofilaktykijestpropagowaniewrdwszyst-
kichpacjentwzdrowegostyluycia.Przedewszystkim
naley:
kategorycznieunikapaleniatytoniu,
kontrolowai utrzymywaprawidowmasciaa,ci-
nieniekrwi,stenieglukozyorazlipidww surowicy,
zwikszaaktywnofizyczn,dobranindywidualnie
domoliwocipacjenta,
waciwie si odywia: ogranicza spoycie sodu,
kawy,zwikszaspoycieproduktwo niskiejzawar-
tocituszczw,bogatychw peneziarnazb,ryb,wie-
ychwarzywi owocw,
regularniezgaszasinawizytyu lekarza[79].
Zaistotnstatystyczniezalenomidzyzmienny-
miuznanoodpowiadajcyotrzymanejstatystycepoziom
istotnoci
p
<0,05.
Charakterystykabadanejgrupy
Grupaankietowanychliczya36kobiet(40)i 55m-
czyzn(60).Wiekrespondentwbiorcychudziaw ba-
daniumiecisiw przedzialeod40do87lat.rednio67,12
8,55.Niespenaco4.badanybymieszkacemwsi(24),
natomiast69osb(76)mieszkaow miecie.Chorzy
pozostajcyw zwizkumaeskimstanowili73.Tylko
6ankietowanych(7)byoaktywnychzawodowo.
Wynikibada
Wskanikmasyciaa. Prawidowywskanikmasycia-
a(
body mass index
BMI)miao36badanych,a 62
nadwagi otyo.
Palenietytoniu. Niemalco4.badany(22osoby;24)
przyznaje, e wci pali tyto, 63 (57 osb) palio
w przeszoci.Tylko13chorychnigdyniepaliopapierosw.
Udarmzgu.Ponadpoowabadanych(58)dozna-
aw przeszociudaruniedokrwiennegomzgu.
InwentarzZachowaZdrowotnych
Respondenciodpowiadajcyna24stwierdzeniaza-
wartew skaliuzyskaliod59do106punktw.redniaaryt-
metycznapunktwzgromadzonychw IZZwynosi84,76.
Najwikszenasileniezachowazdrowotnychprzejawia
siw praktykachzdrowotnych(rednia3,75pkt),a naj-
mniejszew prawidowychnawykachywieniowych(red-
nia3,1pkt)(tab.1.).
Celem bada bya ocena zachowa zdrowotnych
osbzezdiagnozowanymzweniemttnicszyjnych.
Materiai metody
Badania przeprowadzono w okresie od 2009 do
2010 r.w Katedrzei KliniceChirurgiiOglnejorazPoradni
Chorb Naczy w Szpitalu Uniwersyteckim nr 2 im.
dr. JanaBizielaw Bydgoszczy.Naprzeprowadzeniebada
uzyskano zgod Komisji Bioetycznej UMK w Toruniu,
ollegium Medicum
w Bydgoszczy
W badaniu,w ktrymwzioudzia91osbdorosych
z rozpoznanymzweniemttnicszyjnych,zakwalifiko-
wanychdoleczeniaoperacyjnego,wykorzystanoankie-
twasnejkonstrukcjizawierajcdanedemograficzne
orazskal
nwentarz achowa drowotnych
(IZZ)autor-
stwaZ. Juczyskiego[10].ArkuszIZZzawiera24stwier-
dzeniaopisujcezachowaniazwizanezezdrowiem.Na
podstawietejskalimierzonowskaniknasileniazacho-
wazdrowotnych.Imwyszywynik,tymwikszenasi-
leniedeklarowanychzachowazdrowotnych.W grupie
ankietowanych oceniano cztery kategorie zachowa
zdrowotnych:prawidowenawykiywieniowe(PN),za-
chowaniaprofilaktyczne(ZP),pozytywnenastawieniepsy-
chiczne(PN)i praktykizdrowotne(PZ).
Prawidowenawykiywieniowe
Dlaszeciustwierdzezawartychw IZZdotyczcych
waciwegoodywianiachorzyuzyskiwaliwartocired-
nieodnajniszej(2,691,2082)dla
jem pieczywo peno-
ziarniste
donajwyszej(3,370,9504)dlazagadnienia
dbam o prawidowe odywianie
(tab.2.).
Zachowaniaprofilaktyczne
Spordzachowaprofilaktycznychankietowanide-
klaruj,eprzestrzegajzalecelekarskich(najwyszawar-
torednia4,180,6927),natomiastwykazujniewielkie
zainteresowaniepozyskiwanieminformacjio dziaaniach
przyczyniajcychsidozmniejszeniaryzykawystpienia
choroby(najniszarednia2,731,2025)(tab.3.).
Pozytywnenastawieniepsychiczne
W kwestii pozytywnego nastawienia psychicznego
(tab.4.)uczestnicybadaniaprowadzuregulowaney-
cierodzinnei towarzyskie.Najsabiejradzsobiez uni-
212
 ilgnirstohirurginingiologin/2011
Tabela1.WskanikzachowazdrowotnychwedugskaliIZZ
IZZ
PN
ZP
PN
PZ
rednia
84,76
3,1
3,7
3,58
3,75
Mediana
85
3,17
3,83
3,67
3,83
SD
10,6085
0,6846
0,5308
0,6344
0,5756
Min.
59
1,67
2,5
2,17
2,17
Maks.
106
4,83
4,83
5
5
nwentarz achowa drowotnych, N prawidowe nawyki ywieniowe, zachowania profilaktyczne, N pozytywne nastawienie,
praktyki zdrowotne
Tabela2.Wskanikprawidowychnawykwywieniowych
Prawidowenawykiywieniowe
rednia
Mediana
SD
Min.
Maks.
jemduowarzywiowocw
3,16
3
0,9691
1
5
ograniczamspoywanietakichproduktw,
3,26
3
1,0417
1
5
jaktuszczezwierzce,cukier
dbamoprawidoweodywanie
3,37
4
0,9504
1
5
unikamspoywaniaywnocizkonserwantami
3,27
3
1,0756
1
5
unikamsoliisilniesolonejywnoci
2,73
3
1,2655
1
5
jempieczywopenoziarniste
2,69
3
1,2082
1
5
Tabela3.
Wskanikzachowaprofilaktycznych
Zachowaniaprofilaktyczne
rednia
Mediana
SD
Min.
Maks.
unikamprzezibie
3,73
4
0,8952
1
5
mamzanotowanenumerytelefonwsubpogotowia
4,03
4
1,0899
1
5
przestrzegamzalecelekarskichwynikajcychzmoichbada
4,18
4
0,6927
2
5
regularniezgaszamsinabadanialekarskie
3,8
4
0,9454
1
5
staramsidowiedzie,jakinniunikajchorb
2,73
3
1,2025
1
5
staramsiuzyskainformacjemedyczneizrozumie
3,79
4
0,8758
1
5
przyczynyzdrowiaichoroby
kaniemsilnychemocji,streswi napiorazuczu,ta-
kichjakgniew,lki depresja.
badanychzakwalifikowanodotrzechgrup.Pierwszatooso-
bynajmniejdbajceo swjstanzdrowia(kobietyz punk-
tacj2477punktw;mczyni2471punktw).Kobiety
i mczyni, ktrzy uzyskali odpowiednio od 92 do
120punktworazod87do120punktw,prezentujwy-
sokipoziomzachowazdrowotnych.Poredniewartoci
punktowekwalifikujrespondentwdogrupywynikw
rednich.Oglniemonastwierdzi,enajwicejchorych
zezweniemttnicszyjnychprezentujewasnezacho-
waniazdrowotnenaumiarkowanympoziomie.Stosunek
wielkocigrupyz niskimistenamidogrupyz wysokimi
stenamiwynisjedendodwch(ryc.1.).
Praktykizdrowotne
Analizujcredniewartocidlapodskalipraktykizdro-
wotne,monazauway,erespondenciwystarczajco
duo czasu przeznaczaj na sen najwyszy wynik
(4,090,8117),z koleinieprzywizujduejwagidokon-
troliswojejmasyciaa(tab.5.).
Zgodniez sugestiautoraskali[10]wynikibadazo-
stayprzeksztaconew jednostkistandaryzowane(tzw.
steny).W zalenocioduzyskanychpunktww skaliIZZ
213
  ilgnirstohirurginingiologin/2011
Tabela4.Wskanikpozytywnegonastawieniapsychicznego
Pozytywnenastawieniepsychiczne
rednia
Mediana
SD
Min.
Maks.
powanietraktujwskazwkiosbwyraajcych
3,58
4
1,0859
1
5
zaniepokojeniemoimzdrowiem
unikamsytuacji,ktrewpywajnamnieprzygnbiajco
3,35
4
1,1093
1
5
staramsiunikazbytsilnychemocji,streswinapi
3,25
3
0,9842
1
5
mamprzyjaciiuregulowaneycierodzinne
4,31
4
0,6445
2
5
unikamtakichuczu,jakgniew,lkidepresja
3,25
3
1,0498
1
5
mylpozytywnie
3,77
4
0,9437
1
5
Tabela5.Wskanikpraktykzdrowotnych
Praktykizdrowotne
rednia
Mediana
SD
Min.
Maks.
wystarczajcoduoodpoczywam
3,87
4
0,7776
1
5
unikamprzepracowania
3,75
4
0,9729
1
5
kontrolujswojwagciaa
3,16
3
1,1082
1
5
wystarczajcoduopi
4,09
4
0,8117
2
5
ograniczampalenietytoniu
3,86
5
1,5244
1
5
unikamnadmiernegowysikufizycznego
3,75
4
0,8109
2
5
Wiek. Zgromadzonedanewskazuj,echorzyzestar-
szejgrupywiekowej(65lati powyej)nieznaczniebar-
dziejdbajo swjstanzdrowianichorzyz grupymod-
szej (poniej 65. roku ycia). Rnica nie jest istotna
statystycznie. W kwestii waciwego odywiania, za-
chowa profilaktycznych i pozytywnego nastawienia
psychicznego modsi pacjenci osigali nieco wysze
wartocirednie.Chorzyzestarszejgrupywiekowejosi-
gnliistotnestatystycznie,wyszewskanikipraktykzdro-
wotnychniosobymodsze(p<0,05)(tab.7.).
Stancywilny.Rniceuzyskanew wynikuporwna-
niauytejskalii podskalIZZpodwzgldemstanucywil-
negoniesistotnestatystycznie.Jednakewynikiod-
noszcesidowszystkichzachowazdrowotnychbyy
nieznaczniewyszeu ankietowanychbdcychw zwiz-
kumaeskimniu badanychstanuwolnego(tab.8.).
Przebytyudarniedokrwienny. Chorzy,u ktrychwy-
stpiudarniedokrwiennyprzedoperacj,prezentowali
niszewskanikiwewszystkichkategoriachzachowa
zdrowotnych. Rnice wzgldem zachowa zdrowot-
nychw obydwuporwnywanychgrupachniebyyistot-
nestatystycznie(tab.9.).
17
38
45
niskie14
rednie56
wysokie710
Ryc.1.WartocistenoweIZZ
PorwnaniewskaźnikwskaliInwentarzZachowa
Zdrowotnychwzględemzmiennych
Pe. Z porwnaniawartocirednichwynika,em-
czyniniecobardziejdbajo swjstanzdrowia.W za-
kresie prawidowego odywiania i zachowa profilak-
tycznychwyszewartociosigajkobiety.Odnoniedo
pozostaychzagadniezdrowotnych:pozytywnenasta-
wieniepsychicznei praktykizdrowotne,wyszewyniki
uzyskalimczyni.Rnicetejednakniesistotnesta-
tystycznie(tab.6.).
Omwieniewynikw
W Polsceumieralnoz powoduudarumzgu,dokt-
regodoprowadza m.in.zweniettnicszyjnych,jestwy-
214
  ilgnirstohirurginingiologin/2011
Tabela6. redniewartocizachowazdrowotnychdlakobietimczyzn
Kobiety(
n
=36)
Mczyni(
n
=55)
p
rednia
SD
rednia
SD
IZZ
83,97
9,7233
85,27
11,2076
0,57
PN
3,12
0,6906
3,09
0,6867
0,80
ZP
3,72
0,4392
3,69
0,5867
0,81
PN
3,48
0,6067
3,64
0,6495
0,24
PZ
3,69
0,5828
3,79
0,5729
0,43
nwentarz achowa drowotnych, N prawidowe nawyki ywieniowe, zachowania profilaktyczne, N pozytywne nastawienie,
praktyki zdrowotne
Tabela7.redniewartocizachowazdrowotnychpodwzgldemwieku
<65.rokuycia(
n
=38)
65.rokuycia(
n
=53)
p
rednia
SD
rednia
SD
IZZ
84,37
11,4854
85,04
10,0364
0,77
PN
3,17
0,7518
3,06
0,6357
0,46
ZP
3,75
0,5718
3,67
0,5025
0,50
PN
3,64
0,5652
3,54
0,6820
0,46
PZ
3,51
0,6125
3,92
0,4836
0,0005
nwentarz achowa drowotnych, N prawidowe nawyki ywieniowe, zachowania profilaktyczne, N pozytywne nastawienie,
praktyki zdrowotne
Tabela8. redniewartocizachowazdrowotnychpodwzgldemstanucywilnego
Matka/onaty(
n
=66)
Wolny(
n
=25)
p
rednia
SD
rednia
SD
IZZ
85,68
11,0595
82,32
9,0679
0,18
PN
3,18
0,6776
2,91
0,6776
0,09
ZP
3,74
0,5608
3,61
0,4383
0,30
PN
3,62
0,6438
3,46
0,6055
0,27
PZ
3,75
0,5719
3,74
0,5969
0,93
nwentarz achowa drowotnych, N prawidowe nawyki ywieniowe, zachowania profilaktyczne, N pozytywne nastawienie,
praktyki zdrowotne
sza ni w wikszoci krajw europejskich. Od lat naj-
wikszymzagroeniemyciaschorobyukadukrenia.
W 2008 r.opublikowanowynikibadastatystycznychdo-
tyczcychsytuacjizdrowotnejludnociw Polsce.Wyka-
zayone,iporoku1991,mimotendencjispadkowejumie-
ralnociz powoduchorbukadukrenia,nadalpozostaj
one najwaniejsz przyczyn przedwczesnego zgonu
wrd mczyzn i kobiet. Z powodu chorb naczy
krwiononych i serca umiera prawie co 2. Polak [11].
W zwizkuz tymwanejestleczeniei zapobieganietym
chorobom.Wczesnaidentyfikacjamodyfikowalnychczyn-
nikwryzykapozwalanawdroenieprofilaktyki,a tym
samymprzyczyniasidoredukcjiliczbyudarwmzgu.
Naleaobystwierdzi,eistniejepotrzebapromowania
prozdrowotnegostyluycia,nietylkowrdchorychze
zweniemttnicszyjnych[12].
215
   [ Pobierz całość w formacie PDF ]