Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych, Prawo Unii Europejskiej - EU Law
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BIURO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
ZESPÓŁ ORZECZNICTWA I STUDIÓW
Zasada pierwszeństwa
prawa wspólnotowego
w krajowych porządkach prawnych
według orzecznictwa ETS
i Sądu Pierwszej Instancji
OMÓWIENIA WYBRANYCH ORZECZEŃ
(1963–2005)
Listopad 2005
Opracowanie:
Przemysław Mikłaszewicz
W
opracowaniu przedstawiono piętnaście wyroków Trybunału Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich (ETS) i dwa wyroki Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europej-
skich (SPI), wydane w latach 1963 – 2005, które ukształtowały treść i ramy pierwszeń-
stwa prawa wspólnotowego, czy szerzej – prawa Unii Europejskiej, w krajowych porząd-
kach prawnych. Uwzględniono najważniejsze orzeczenia dotyczące relacji między przepi-
sami prawa wspólnotowego a normami konstytucyjnymi państw członkowskich.
Rzeczywiste funkcjonowanie zasady pierwszeństwa jest ściśle związane z bezpo-
średnią skutecznością prawa wspólnotowego i z problematyką stosowania tego prawa
przez sądy i organy administracji. Z tego względu omówiono kilka najnowszych wyroków
dotyczących tych zagadnień, które składają się na obraz obecnej pozycji prawa Unii Eu-
ropejskiej. Orzeczenia te wyznaczają w szczególności granice bezpośredniej skuteczności
prawa wspólnotowego (wyrok w sprawie
Berlusconi
) oraz zakres obowiązku wykładni
prawa krajowego w zgodzie z prawem UE na gruncie III filaru (
Pupino
).
Wyroki SPI w sprawach
Yusuf
i
Kadi
wskazują m.in. na pierwszeństwo wynikają-
cych z Karty Narodów Zjednoczonych obowiązków państw członkowskich ONZ przed
postanowieniami Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz
Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Natomiast akty prawne UE stanowiące
implementację prawa tworzonego przez organy Narodów Zjednoczonych podlegają kon-
troli SPI z punktu widzenia zgodności z międzynarodowymi normami
iuris cogentis
.
W opracowaniu pominięto niektóre powoływane w literaturze orzeczenia dotyczą-
ce zasady pierwszeństwa, takie jak wyroki w sprawach 100/77
Komisja przeciwko Wło-
chom
i 102/79
Komisja przeciwko Belgii
, w których zagadnienia prawa konstytucyjnego
dotyczą kwestii krajowych procedur prawodawczych w kontekście transpozycji prawa
wspólnotowego. Ponadto zrezygnowano z omawiania szeregu orzeczeń, które powtarzają
zasadnicze tezy najważniejszych wyroków, lecz nie zawierają nowych istotnych elemen-
tów kształtujących treść i granice zasady pierwszeństwa prawa UE.
Wyroki zostały przedstawione w porządku chronologicznym. W ramkach umiesz-
czono podstawowe informacje o orzeczeniu, w szczególności sygnaturę i skróconą nazwę
sprawy, rodzaj postępowania oraz – przygotowane specjalnie dla celu niniejszego opra-
cowania – hasłowe określenie przedmiotu sprawy w nawiasach kwadratowych. W przypi-
sach znajdują się linki do pełnych tekstów orzeczeń w języku francuskim (język roboczy
ETS i SPI), angielskim oraz – gdy językiem sprawy był niemiecki – także w tym języku.
W przypadku wyroków przetłumaczonych na język polski podano link także do tej wersji
językowej.
Przemysław Mikłaszewicz
2
OBJAŚNIENIE SKRÓTOWCÓW
EKPCz –
Konwencja („europejska”) o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. (z
późniejszymi protokołami uzupełniającymi)
ETS
– Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (w Luksemburgu)
FSA –
niemiecki Federalny Sąd Administracyjny (
Bundesverwaltungsgericht
)
FSK –
niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny (
Bundesverfassungsgericht
)
FUK
– austriacka Federalna Ustawa Konstytucyjna (
Bundes-Verfassungsgesetz
) z 1929 r. (ze zmia-
nami), regulująca podstawy ustroju politycznego
MTS –
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (w Hadze)
NRD
– Niemiecka Republika Demokratyczna
NZ –
Narody Zjednoczone (Organizacja Narodów Zjednoczonych)
RB –
Rada Bezpieczeństwa
NZ
RFN
– Republika Federalna Niemiec
SK –
włoski Sąd Konstytucyjny (
Corte Costituzionale
)
SPI –
Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich (w Luksemburgu)
TK
– Trybunał Konstytucyjny austriacki (
Verfassungsgerichtshof
)
TEWG (TWE)
–
Traktat podpisany w Rzymie 25 marca 1957 r., ustanawiający Europejską Wspólnotę
Gospodarczą; od 1 listopada 1993 r. (wejście w życie TUE): „…Wspólnotę Europejską”
[Jeżeli podane w orzeczeniu oznaczenie artykułu Traktatu nawiązuje do numeracji historycznej, liczba
ta jest przytoczona czcionką pochyłą, a w nawiasach kwadratowych podana jest, czcionką prostą,
aktualna numeracja, wynikająca ze zmian oznaczonych przez TA. W takich wypadkach skrótowiec
„TWE” odnosi się do obu nazw Traktatu.]
TUE
– Traktat o Unii Europejskiej, podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r. [Jeżeli przytaczana nume-
racja artykułu dotyczy pierwotnej wersji Traktatu, liczba w nawiasach kwadratowych oznacza zmienio-
ną, aktualną numerację.]
TWE
– zob. TEWG
UE
– Unia Europejska
UZ
– niemiecka Ustawa Zasadnicza (
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland
)
z 1949 r. (ze
zmianami)
WE
– Wspólnota Europejska (albo Wspólnoty Europejskie)
3
1
5 III 1963
Wyrok w sprawie 26/62
1
Van Gend en Loos
pytanie prejudycjalne
[Cło]
1. Wspólnota stanowi nowy porządek prawnomiędzynarodowy, na rzecz któ-
rego państwa członkowskie ograniczyły w określonym zakresie swoje su-
werenne prawa. Podmiotami tego porządku prawnego są zarówno państwa
członkowskie, jak i ich obywatele.
2. Art.
25
[12] TWE zawiera wyraźny i bezwarunkowy zakaz, którego przestrze-
ganie nie jest uzależnione od przyjęcia przez państwa członkowskie jakiej-
kolwiek regulacji prawnej stanowiącej jego implementację. W konsekwencji
przepis ten jest bezpośrednio skuteczny i kreuje prawa podmiotowe, które
powinny być chronione przez sądy narodowe.
Zgodnie z art.
25
[12] TWE państwa członkowskie nie powinny wprowadzać nowych ceł ani
równorzędnych opłat i nie powinny podwyższać takich ceł i opłat już istniejących.
Spółka
Van Gend en Loos
przewoziła w 1960 r. pewną substancję chemiczną z Niemiec do
Holandii. Holenderski urząd celny nakazał spółce uiścić podwyższoną opłatę celną. Spółka odmówiła
zapłaty, wskazując na sprzeczność przepisów celnych z ówczesnym art. 12 TEWG. Rozpatrujący
sprawę holenderski sąd administracyjny przedstawił ETS pytanie, w którym chodziło o wyjaśnienie,
czy art. 12 TEWG powinien być bezpośrednio stosowany na gruncie prawa krajowego i, w konse-
kwencji, czy sądy krajowe powinny chronić powstałe na podstawie tego przepisu prawa podmiotowe.
1
W jęz. francuskim:
W jęz. angielskim:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]