Zalecenia PTDiabetologicznego 2008, MEDICAL
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2008
1. Zasady prowadzenia badań przesiewowych w kierunku cukrzycy.
Nazewnictwo stanów hiperglikemii
Konieczne jest prowadzenie badań przesiewowych
w kierunku cukrzycy, ponieważ u ponad połowy chorych
nie występują objawy.
Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych cha-
rakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu
wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiper-
glikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czyn-
ności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie
oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
— z przebytą cukrzycą ciążową;
— kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg;
— z nadciśnieniem tętniczym (
≥
140/90 mm Hg);
— z hiperlipidemią [stężenie cholesterolu frakcji HDL
40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub triglicerydów > 250
mg/dl (2,85 mmol/l)];
— z zespołem policystycznych jajników;
— z chorobą układu sercowo-naczyniowego.
I. Objawy wskazujące na możliwość rozwoju cukrzycy:
— zmniejszenie masy ciała;
— wzmożone pragnienie;
— wielomocz;
— osłabienie;
— pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz sta-
nów zapalnych narządów moczowo-płciowych.
III. Podejrzewając u chorego cukrzycę, należy wyko-
nać następujące badania (tab. 1.1):
— oznaczenie glikemii przygodnej w momencie wy-
stępowania objawów hiperglikemii — jeśli wynosi
ona
≥
200 mg/dl (11,1 mmol/l), wynik ten jest pod-
stawą do rozpoznania cukrzycy; jeśli < 200 mg/dl
(11,1 mmol/l) — należy wykonać oznaczenie glike-
mii na czczo w osoczu/surowicy krwi żylnej (patrz
poniżej);
— przy braku występowania objawów lub przy
współistnieniu objawów i glikemii przygodnej
< 200 mg/dl (11,1 mmol/l) należy 2-krotnie w kolej-
nych dniach oznaczyć glikemię na czczo; jeśli glike-
mia 2-krotnie wyniesie
≥
126 mg/dl (7,0 mmol/l)
— rozpoznaje się cukrzycę;
— doustny test tolerancji glukozy — jeśli jednokrot-
ny pomiar glikemii na czczo wyniesie 100–125
mg/dl (5,6–6,9 mmol/l), a także wówczas, gdy
istnieje uzasadnione podejrzenie nietolerancji
glukozy (u osób starszych bez nadwagi ze współ-
istniejącymi innymi czynnikami ryzyka cukrzycy);
— oznaczenie hemoglobiny glikowanej za pomocą
metody wysokosprawnej chromatografii cieczo-
II. Jeśli nie występują objawy hiperglikemii, badanie
w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz w ciągu
3 lat u każdej osoby powyżej 45. roku życia. Ponad-
to, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać
co roku u osób z następujących grup ryzyka:
— z nadwagą (BMI
≥
25 kg/m
2
);
— z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź
rodzeństwo);
— mało aktywnych fizycznie;
— z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej nara-
żonej na cukrzycę;
— u których w poprzednim badaniu stwierdzono nie-
prawidłową glikemię na czczo (> 100 mg/dl;
> 5,6 mmol/l) lub nietolerancję glukozy;
Tabela 1.1. Zasady rozpoznawania zaburzeń gospodarki weglowodanowej
Oznaczenie
Stężenie glukozy w osoczu
Interpretacja
Glikemia przygodna — oznaczona
≥
200 mg/dl (11,1 mmol/l)
Rozpoznanie cukrzycy*, jeśli u chorego
w próbce krwi pobranej o dowolnej
występują typowe objawy choroby
porze dnia, niezależnie od pory
(wzmożone pragnienie, wielomocz,
ostatnio spożytego posiłku
osłabienie, zmniejszenie masy ciała)
Glikemia na czczo — oznaczona
< 100 mg/dl (5,6 mmol/l)
Prawidłowa glikemia na czczo
w próbce krwi pobranej 8–14 godzin
100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l)
Nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
od ostatniego posiłku
≥
126 mg/dl (7,0 mmol/l)
Cukrzyca*
Glikemia w 120. minucie
< 140 mg/dl (7,8 mmol/l)
Prawidłowa tolerancja glukozy (NGT)
doustnego testu tolerancji glukozy
140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l)
Nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT)
≥
200 mg/dl (11,1 mmol/l)
Cukrzyca*
IFG (
impaired fasting glucose
) — nieprawidłowa glikemia na czczo; NGT (
normal glucose tolerance
) — prawidłowa tolerancja glukozy; IGT (
impaired
glucose tolerance
) — nieprawidłowa tolerancja glukozy
*Do rozpoznania cukrzycy konieczne jest stwierdzenie jednej z nieprawidłowości, z wyjątkiem glikemii na czczo, gdy do rozpoznania cukrzycy wyma-
gane jest 2-krotne potwierdzenie zaburzeń; przy oznaczaniu stężenia glukozy w osoczu krwi należy uwzględnić ewentualny wpływ czynników nie-
związanych z wykonywaniem badania (pora ostatnio spożytego posiłku, wysiłek fizyczny, pora dnia)
www.dp.viamedica.pl
A1
 Diabetologia Praktyczna 2008, tom 9, supl. A
wej (HPLC,
high performance liquid chromatogra-
phy
) według standardów
Diabetes Control and
Complications Trial
(DCCT) i kontroli zgodnie
z
International Federation of Chemical Chemistry
(IFCC). Badanie to nie jest testem służącym do
rozpoznania cukrzycy, ale może być wykorzysta-
ne jako test przesiewowy, potwierdzony 2-krot-
nym oznaczeniem glikemii na czczo lub przy uży-
ciu doustnego testu tolerancji glukozy (zasady
przeprowadzania i interpretacji badań — patrz
wyżej).
— nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG,
impaired
fasting glucose
): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);
— nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT,
impaired
glucose tolerance
): w 2. godzinie testu tolerancji
glukozy według Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO,
World Health Organization
) glikemia 140–
–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);
— stan przedcukrzycowy (
prediabetes
) — nieprawi-
dłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa tole-
rancja glukozy;
— cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia przygod-
na
≥
200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub 2-krotnie glike-
mia na czczo
≥
126 mg/dl (7,0 mmol/l), lub glike-
mia w 2. godzinie po obciążeniu glukozą według
zaleceń WHO
≥
200 mg/dl (11,1 mmol/l).
IV. Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych:
— prawidłowa glikemia na czczo: 60–99 mg/dl (3,4–
–5,5 mmol/l);
2. Prewencja i opóźnianie rozwoju cukrzycy typu 1
Dotychczas nie poznano w pełni procesu niszczącego
komórki
b
, istnieje jednak wystarczająca liczba dowodów,
aby możliwe było prowadzenie badań klinicznych doty-
czących prewencji cukrzycy typu 1.
1. Przewiduje się interwencje wieloczynnikowe.
2. Nie zaleca się badań przesiewowych dla całej populacji.
Istnieją wskaźniki pozwalające przewidzieć występo-
wanie cukrzycy typu 1. Aktualnie nie ma jednak środ-
ków umożliwiających wykonanie takich badań w całej
populacji.
3. Prewencja i opóźnianie rozwoju cukrzycy typu 2
Badanie przesiewowe należy przeprowadzać za po-
mocą oznaczania glikemii na czczo (FPG,
fasting plasma
glucose
) lub testu tolerancji (OGTT,
oral glucose toleran-
ce test
) z użyciem 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 ml
wody (patrz rozdz. 1).
— badanie przesiewowe powinno być częścią rutyno-
wej wizyty lekarskiej. Zarówno oznaczenie glikemii
na czczo, jak i wykonanie doustnego testu toleran-
cji glukozy (75 g) mogą służyć rozpoznaniu cukrzy-
cy; w wypadku uzyskania nieprawidłowego wyni-
ku glikemii na czczo badanie należy powtórzyć
innego dnia;
— postępowanie interwencyjne: pacjentom, u których
stwierdzono stan przedcukrzycowy (IFG lub IGT),
należy zalecać zmniejszenie masy ciała i zwiększe-
nie aktywności fizycznej;
— powtarzanie porad dotyczących zmian stylu życia ma
decydujące znaczenie dla skuteczności prewencji;
— co 1–2 lata powinno się przeprowadzać badania
w kierunku rozpoznania cukrzycy;
— zaleca się obserwację chorych pod kątem występo-
wania innych czynników ryzyka chorób układu ser-
cowo-naczyniowego (np. palenie tytoniu, nadci-
śnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe) oraz ich
leczenia;
— należy unikać leków o działaniu diabetogennym;
— osoby obciążone wysokim ryzykiem rozwoju cu-
krzycy typu 2 należy poddać odpowiedniej eduka-
cji na temat zasad zdrowego stylu życia, a w razie
I. Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2 (patrz rozdz. 1)
II. Przegląd zaleceń dotyczących zapobiegania lub
opóźnienia wystąpienia cukrzycy:
— osoby cechujące się podwyższonym ryzykiem roz-
woju cukrzycy powinny wiedzieć o korzyściach
związanych z umiarkowanym zmniejszeniem masy
ciała i regularną aktywnością fizyczną;
— badanie przesiewowe: na podstawie aktualnych za-
leceń dla chorych na cukrzycę powinno ono obejmo-
wać mężczyzn i kobiety w wieku
≥
45 lat, szczegól-
nie jeśli wartość BMI wynosi
≥
25 kg/m
2
— są to
osoby, u których ryzyko rozwoju stanów przedcu-
krzycowych jest podwyższone; badanie przesiewowe
należy także przeprowadzić u osób młodszych z BMI
≥
25 kg/m
2
i obecnością innych czynników ryzyka;
— u osób z normoglikemią badanie powinno się po-
wtarzać co 3 lata;
A2
www.dp.viamedica.pl
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2008
potrzeby zastosować u nich leczenie farmakolo-
giczne (metformina, akarboza) w celu zmniejsze-
nia lub odsunięcia w czasie ryzyka wystąpienia tej
choroby.
W Polsce dotychczas nie zarejestrowano żadnego pre-
paratu przeciwcukrzycowego w prewencji cukrzycy.
4. Oznaczanie glikemii u chorych na cukrzycę
I. Oznaczanie glikemii w celu rozpoznawania cukrzy-
cy, nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i nie-
prawidłowej glikemii na czczo (IFG) (tab. 4.1)
1. Oznaczenia powinno się wykonywać w osoczu krwi
żylnej, w laboratorium spełniającym kryteria jakości,
za pomocą analizatora biochemicznego. Oznaczenia
stężenia glukozy należy poddać wewnątrz- i zewnątrz-
laboratoryjnej kontroli jakości. Zaleca się następujące
parametry zmienności analitycznej oznaczeń stężenia
glukozy w osoczu krwi: nieprecyzja
≥
3,3%, błąd
≥
≥
2,5%, błąd całkowity
≥
7,9%.
2. Próbkę krwi należy w możliwie krótkim czasie dostar-
czyć do laboratorium. Krwinki należy oddzielić od oso-
cza do 60 minut po pobraniu materiału. Jeśli nie jest
to możliwe, do pobieranej krwi należy dodać sub-
stancje hamujące glikolizę, takie jak fluorek sodu (2,5
mg/ml), jodooctan sodu (0,5 mg/ml) lub maleinoimid
(0,1 mg/ml), zwykle stosowane razem z antykoagu-
lantami, takimi jak szczawian lub EDTA.
3. W celach diagnostycznych (takich jak rozpoznawa-
nie cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy i nie-
prawidłowej glikemii na czczo) nie można stosować
oznaczeń stężenia glukozy w pełnej krwi żylnej lub
włośniczkowej wykonywanych za pomocą metod
laboratoryjnych lub glukometrów. Oznaczanie stęże-
nia glukozy również we krwi pełnej, poza proble-
mami z utrzymaniem i kontrolą jakości analitycznej,
wiązałoby się z koniecznością posługiwania się od-
rębnymi wartościami referencyjnymi i kryteriami dia-
gnostycznymi.
4. W diagnostyce zaburzeń gospodarki węglowodano-
wej wykonuje się oznaczenia glikemii:
— przygodnej — w próbce krwi pobranej o dowolnej
porze dnia, niezależnie od czasu ostatnio spożyte-
go posiłku;
— na czczo — w próbce krwi pobranej 8–14 godzin
po spożyciu ostatniego posiłku;
— w 120. minucie doustnego testu tolerancji glukozy.
II. Doustny test tolerancji glukozy (OGTT)
1. Wskazania do wykonania testu:
— cechy zespołu metabolicznego przy prawidłowej
glikemii na czczo;
— glikemia na czczo w zakresie 100–125 mg/dl (5,6–
–7,0 mmol/l);
— glukozuria przy prawidłowej glikemii na czczo;
— jako badanie diagnostyczne w rozpoznawaniu cu-
krzycy ciążowej.
2. Przeciwwskazania do wykonania testu:
— rozpoznana wcześniej cukrzyca;
— choroby przewodu pokarmowego, które mogą
utrudniać przeprowadzenie testu (zespoły upośle-
dzonego wchłaniania, stany po resekcji żołądka);
— stany ostre.
3. Przygotowanie pacjenta
Przed przeprowadzeniem testu nie należy zmieniać
diety w ciągu co najmniej 72 godzin, a w szczególno-
ści ograniczać spożycia węglowodanów. Trzeba ustalić,
czy pacjent nie zażywa leków o działaniu hiperglike-
mizującym (kortykosteroidy, tiazydowe leki moczo-
pędne,
b
-blokery). Do badania pacjent powinien zgło-
sić się rano, na czczo, po co najmniej 8 godzinach od
spożycia ostatniego posiłku, wypoczęty, po przespa-
nej nocy.
4. Przeprowadzenie badania:
— pobranie wyjściowej próbki krwi żylnej w celu wy-
konania oznaczenia stężenia glukozy w osoczu;
— obciążenie glukozą — pacjent wypija 75 g (dzieci
1,75 g/kg mc. do 75 g) bezwodnej glukozy roz-
puszczonej w 250–300 ml wody w ciągu 5 minut;
— po obciążeniu pacjent pozostaje w spoczynku,
w pozycji siedzącej;
— po 120 minutach po wypiciu glukozy należy po-
brać drugą próbkę krwi żylnej w celu oznaczenia
stężenia glukozy w osoczu.
Tabela 4.1. Wskazania do oznaczenia stężenia glukozy
w osoczu
1. Objawy hiperglikemii (wzmożone pragnienie, wielo-
mocz, utrata masy ciała i inne) (patrz rozdział 1)
2. Jako badanie przesiewowe w grupach zwiększonego
ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 (patrz rozdział 1)
3. W celu oceny metabolizmu węglowodanów w prze-
wlekłych chorobach wątroby, ostrym zapaleniu
wątroby, ostrym zapaleniu trzustki, przewlekłych
pankreatopatiach, akromegalii, nadczynności kory
nadnerczy, w trakcie steroidoterapii
www.dp.viamedica.pl
A3
 Diabetologia Praktyczna 2008, tom 9, supl. A
III. Oznaczanie ciał ketonowych
1. Oznaczanie ciał ketonowych odgrywa istotną rolę
w monitorowaniu leczenia cukrzycy typu 1, w ciąży
w przebiegu cukrzycy i cukrzycy ciążowej oraz w wy-
padku wystąpienia dodatkowych ostrych schorzeń wi-
kłających cukrzycę.
2. U chorych na cukrzycę typu 1 ciała ketonowe powin-
ny być oznaczane przy utrzymującej się hiperglikemii
> 300 mg/dl (16,7 mmol/l) oraz przy wystąpieniu ob-
jawów kwasicy ketonowej (nudności, wymioty, bóle
brzucha).
3. Ciała ketonowe w moczu oznacza się przy użyciu
suchych testów paskowych metodą opartą na reak-
cji acetonu i kwasu acetooctowego z nitroprusyd-
kiem sodu i glicyną w środowisku alkalicznym,
w wyniku której powstaje barwne kompleksowe po-
łączenie. Ma ona charakter półilościowy, ze wzro-
kową lub reflektometryczną (czytniki pasków) oceną
zmiany barwy pola reakcyjnego. Metoda ta nie po-
zwala na wykrycie kwasu
b
-hydroksymasłowego, sta-
nowiącego największą frakcję ciał ketonowych. Ba-
danie powinno się wykonywać na podstawie nie-
dawno oddanej próbki moczu. Wyniki fałszywie do-
datnie mogą wystąpić u chorych zażywających leki
zawierające grupy sulfhydrylowe, takie jak kaptopryl
lub penicylamina. Na wyniki fałszywie ujemne może
wpływać obecność w dużych stężeniach kwasu
askorbinowego w moczu.
4. Podstawą ilościowego oznaczania stężenia kwasu
b
-
-hydroksymasłowego w osoczu lub w pełnej krwi wło-
śniczkowej jest reakcja utleniania kwasu
b
-hydroksy-
masłowego do acetooctowego, katalizowana przez
swoisty enzym, dehydrogenazę kwasu
b
-hydroksyma-
słowego (
b
-HBDH), z odczytem spektrofotometrycz-
nym lub amperometrycznym. Badanie to ma przewa-
gę nad oznaczaniem kwasu acetooctowego w moczu
w rozpoznawaniu i monitorowaniu przebiegu cukrzy-
cowej kwasicy ketonowej.
5. Oznaczanie glikemii w celu monitorowania leczenia cukrzycy
I. Oznaczenia glikemii w celu monitorowania lecze-
nia i oceny wyrównania metabolicznego cukrzycy
wykonuje się w pełnej krwi włośniczkowej. Bada-
nie przeprowadzają pacjenci (samokontrola) lub
pracownicy służby zdrowia.
2. Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni dietą — 1 raz
w miesiącu skrócony profil glikemii (na czczo i po
głównych posiłkach).
3. Chorzy na cukrzycę typu 2 stosujący doustne leki prze-
ciwcukrzycowe oraz analogi GLP — 1 raz w tygodniu
skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych po-
siłkach).
4. Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni stałymi dawkami
insuliny — codziennie 1–2 pomiary glikemii, dodatko-
wo 1 raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo
i po głównych posiłkach) oraz 1 raz w miesiącu pełny
profil glikemii.
II. Oznaczenia w próbkach krwi włośniczkowej w ramach
samokontroli pacjenci wykonują samodzielnie me-
todami tzw. suchej chemii za pomocą glukometrów.
III. Pacjent powinien być przeszkolony w zakresie
oznaczania glikemii i obsługi glukometru w pla-
cówce służby zdrowia, w której jest leczony.
IV. Oznaczenia stężenia glukozy w pełnej krwi wło-
śniczkowej w placówkach służby zdrowia wykonu-
je się za pomocą glukometrów lub innych analiza-
torów glukozy. Wyniki uzyskiwane przy ich użyciu
powinno się systematycznie porównywać z wyni-
kami uzyskiwanymi metodą laboratoryjną. W przy-
padku wykonywania oznaczenia glukozy przy uży-
ciu innych analizatorów glukozy badanie powinno
być przeprowadzane w jak najkrótszym czasie od
momentu pobrania krwi.
VI. Oznaczenia wykonuje się w porach dnia zależnych
od aktywności chorego i przyjmowanych posiłków,
kiedy są oczekiwane skrajne wartości glikemii
w ciągu doby (dobowy profil glikemii).
VII. Pełny dobowy profil glikemii obejmuje oznaczenia:
— rano, na czczo;
— przed każdym głównym posiłkiem;
— 120 minut po każdym głównym posiłku;
— przed snem;
— o godzinie 24.00;
— w godzinach 2.00.–4.00.
V. Zalecana częstość samokontroli glikemii
1. Chorzy na cukrzycę leczeni zgodnie z algorytmem wie-
lokrotnych wstrzyknięć insuliny — wielokrotne pomia-
ry glikemii w ciągu doby według ustalonych zasad
leczenia oraz potrzeb chorego.
VIII. Jeśli pacjent samodzielnie kontroluje glikemię, ja-
kość oznaczeń przy użyciu glukometru powinno
się systematycznie kontrolować co pół roku w pla-
cówce służby zdrowia, w której jest leczony. Kon-
A4
www.dp.viamedica.pl
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2008
trola przeprowadzana przez przeszkoloną pielę-
gniarkę obejmuje:
— ocenę sprawności glukometru pacjenta;
— ocenę techniki pomiaru glikemii wykonywanego
samodzielnie przez pacjenta;
— porównanie wyników uzyskanych przy użyciu kon-
trolowanego glukometru pacjenta oraz analizato-
ra glukozy używanego w poradni, systematycznie
porównywanego z metodą laboratoryjną;
— odnotowanie wyniku kontroli glukometru w doku-
mentacji chorego.
IX. Zaleca się korzystanie z glukometrów podających
jako wynik badania stężenie glukozy w osoczu
krwi. Jeżeli glukometr wskazuje stężenie glukozy
w pełnej krwi, można je przeliczyć na stężenie
w osoczu, mnożąc uzyskany wynik przez 1,11.
6. Oznaczanie hemoglobiny glikowanej
I. Hemoglobina glikowana
Hemoglobina glikowana (GHB,
glikohemoglobina
)
jest produktem nieenzymatycznego przyłączenia cząstecz-
ki glukozy do wolnych grup aminowych globiny. Spośród
licznych frakcji hemoglobiny glikowanej zastosowanie
w diagnostyce znajduje głównie oznaczanie HbA
1c
(A
1c
),
powstającej przez przyłączenie cząsteczki glukozy do
N-końcowej grupy aminowej łańcucha
b
globiny. Błona
komórkowa erytrocytów jest przepuszczalna dla glukozy,
zatem ilość zawartej w nich GHB odzwierciedla stężenie
glukozy we krwi w ciągu poprzednich 120 dni (prawidło-
wy okres życia krwinek czerwonych). Hemoglobina glikowa-
na jest retrospektywnym wskaźnikiem glikemii oraz czynni-
kiem ryzyka rozwoju przewlekłych powikłań cukrzycy.
Oznaczenia HbA
1c
u chorych na cukrzycę powinno się
wykonywać rutynowo co 3 miesięce. U pacjentów ze sta-
bilnym przebiegiem choroby i dobrym wyrównaniem me-
tabolicznym oznaczenia można wykonywać co pół roku.
— obecność we krwi formy aldiminowej HbA
1c
, tzw.
pre-HbA
1c
;
— skrócenie okresu życia erytrocytów (niedokrwistość
hemolityczna, niewydolność nerek i inne);
— hemoglobinopatie;
— warianty hemoglobiny powstające pod wpływem
leków, alkoholu lub w przebiegu mocznicy;
— hipertriglicerydemia, hiperbilirubinemia.
III. Metody analityczne
Podstawą metod oznaczania glikohemoglobiny są roz-
działy frakcji hemoglobiny (chromatografia, elektroforeza)
oraz jej odrębność antygenowa (metody immunochemicz-
ne). W laboratoriach diagnostycznych najczęściej stosuje
się metody chromatograficzne i immunochemiczne. Istnie-
je obowiązek podawania przez laboratorium informacji
o stosowanej metodzie i normach oznaczania HbA
1c
.
Metoda oznaczania GHB powinna:
— umożliwiać dokonanie oznaczeń HbA
1c
lub przed-
stawienie wyników w postaci „ekwiwalentu HbA
1c
”;
— być metodą certyfikowaną w Narodowym Progra-
www.ngsp.org) w Stanach Zjednoczonych — naj-
większym programie standaryzacji o zasięgu mię-
dzynarodowym;
— być poddawana wewnątrzlaboratoryjnej i zewną-
trzlaboratoryjnej kontroli jakości analitycznej; zale-
II. Zagadnienia przedanalityczne
Materiałem do oznaczania glikohemoglobiny jest peł-
na krew żylna pobierana na EDTA lub heparynę albo krew
włośniczkowa pobierana do specjalnych heparynizowa-
nych kapilar i probówek, zawierających zwykle odczynnik
hemolizujący. Pacjent nie wymaga żadnego przygotowa-
nia przed pobraniem materiału, nie musi być na czczo,
chociaż w próbkach lipemicznych wyniki oznaczeń nie-
którymi metodami mogą być zawyżone.
Oznaczenie powinno się wykonywać jak najszybciej po
pobraniu próbki, ponieważ glikacja zachodzi również
in
vitro,
w stopniu zależnym od aktualnego stężenia glukozy.
Na trwałość próbek wpływa metoda oznaczania, lecz
zasadniczo dopuszczalne jest przechowywanie materiału
do tygodnia w temperaturze +4°C. Przy dłuższym prze-
chowywaniu pełnej krwi lub hemolizatu powstają połącze-
nia hemoglobiny i glutationu, które zakłócają oznaczenia
wykonane przy użyciu metod chromatograficznych.
Czynniki zakłócające oznaczenia HbA
1c
(zależnie od
metody):
Tabela 6.1. Związek między odsetkiem HbA
1c
i średnim
stężeniem glukozy w osoczu
HbA
1c
(%) Średnie stężenie glukozy w osoczu
[mg/dl]
[mmol/l]
6
135
7,5
7
170
9,4
8
205
11,4
9
240
13,3
10
275
15,3
11
310
17,2
12
345
19,2
www.dp.viamedica.pl
A5
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]