Zamek Orawski – Wikipedia, przewodniki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Zamek Orawski – Wikipedia, wolna encyklopediaeohack.php?language=pl&pagename=Zamek_Orawski&params=49_15_50_N_19_21_25_E_type:city) (mapa)Zamek OrawskiZ Wikipedii, wolnej encyklopediiZamek Orawski(słw.Oravsk�½ hrad,węg.Árva vára,niem.Arwaburg)– uważany za jeden z piękniejszych zamków naSłowacji, góruje nad miejscowością o nazwie OrawskiePodzamcze. Wznosi się na skale, 112 metrów nad lustrem rzekiOrawy. Położony jest niedaleko granicy Polski (od Korbielowa ok.45 km a od Przełęczy Glinne ok. 40 km).Zamek OrawskiSpis treści1 Historia2 Architektura3 Legendy4 Ciekawostki5 Turystyka6 Przypisy7 Bibliografia8 Linki zewnętrznePaństwoSłowacjaPołożenie na mapie krajużylińskiegoHistoriaPierwotnie rejony te, jak i większość dzisiejszej Słowacji, byłyczęścią Królestwa Węgier. O początkach samego ZamkuOrawskiego niewiele wiadomo. Można jednak przypuszczać,żepowstał tak jak wiele innych zamków na Węgrzech, po najeździetatarskim w 1241 roku. Decyzja o jego wybudowaniu wynikała zkilku powodów. Głównym powodem było zabezpieczeniewschodniej granicy kraju i ochrona drogi biegnącej do Polski, zewzględu na jej duże znaczenie handlowe. Niemałym powodembyło również utworzenie sprawnego centrum administracyjnegodla Orawy. Pierwsze pisemne wzmianki o nim pochodzą z drugiejpołowie XIII wieku.W 1241 roku objął go w posiadanie król węgierski Bela IV odMiki z rodu Balaszów. W tym czasie istniał już górny zamek iprawdopodobnieśredni.Teren dolnego zamku stanowiłazabudowa drewniana. Przedstawicielem króla na zamku byłkasztelan.Położenie na mapie Słowacji49°15′50″N 19°21′25″E(https://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Zamek_Orawski&params=49_15_50_N_19_21_25_E_type:city)Multimedia w Wikimedia CommonsW 1298 roku zamek został oddany możnowładcy Mateuszowi Czakowi Trenczańskiemu, a po jegośmierci,wraz z całą Orawą, został powierzony Węgrowi, Donczowi, który przez 20 lat pełnił godność kasztelana itytułował się hrabią orawskim.W 1331 roku król Karol Robert, mianował hrabią orawskim kremnickiego hrabiego Leopolda, a w 1335 roku1z62014-10-29 20:39Zamek Orawski – Wikipedia, wolna encyklopediapowierzył mu obowiązki kasztelana. Leopold godność tępiastował do roku 1349.W 1420 roku otrzymał Orawę we władanie z rąk królaZygmunta Luksemburczyka możnowładca węgierski polskiegopochodzeniaŚcibor Ściborowicherbu Ostoja. W 1439 roku, pośmierciAlbrechta II Habsburga, który w 1437 roku zostałwybrany przez szlachtę węgierską, i 1 stycznia 1438koronowany na króla Węgier, jegożona,corka ZygmuntaLuksemburczyka Elżbieta Luksemburska, w celu zapewnieniakorony synowi Władysławowi Pogrobowcowi, wezwała napomoc Jana Jiskrę z Brandysa. Jiskra zawładnął znaczną częściąziem dzisiejszej Słowacji, w tym Orawą, jednak próba zdobyciazamku orawskiego, pod który pociągnął ze swymi wojskami, niepowiodła mu się.Od 1441 roku, zamkiem władał Polak, „hrabia Liptowa iOrawy”, Piotr Komorowski. Po porażce wojsk węgiersko-polskich pod Warną w 1444 roku, Komorowski sprzymierzył sięz Janem Jiskrą przeciwko Janowi Hunyadyemu i jego synowiMaciejowi Korwinowi. Jednak po umocnieniu się władzyMacieja Korwina na tronie węgierskim, musiał podjąć z nimrokowania. Udało mu się zachować zamek orawski oraz tytułyhrabiego na Liptowie i Orawie. Niedługo jednak pozostał muwierny, bo przystąpił do stronnictwa, które obrało polskiegokrólewicza Władysława Jagiellończyka, syna Kazimierza IVJagiellończyka, na króla Węgier. Próba zdobycia koronywęgierskiej przez polskiego królewicza nie powiodła się, cospowodowało zajęcie wszystkich posiadłości Komorowskiego naLiptowie i Orawie. PomimożeKorwin nie pokonałKomorowskiego bezpośrednio i nie zdobył zamku, to jednakzmusił go do odstąpienia zamku i dóbr na Orawie i Liptowie zaodszkodowaniem w wysokości 8000 złotych. Król polskiKazimierz Jagiellończyk, chcąc zrekompensowaćKomorowskiemu straty na Orawie, nadał mu położone niedaleko(ok. 100 km na północ) tzw.dobrażywieckie.Maciej Hunyady-Korwin doskonale zdawał sobie sprawę ze znaczenia zamku.Musiał więc osadzić na nim swych popleczników. Wobec tegomianował hrabią orawskim Tomasza z Kamienicy, a kasztelanemHorwata Kiszewicza z Łomnicy.W 1482 roku Korwin podarował Orawę i Liptów swemu synowiz nieprawego łoża Janowi, mianując go hrabią.W 1484żupanemOrawy został Emeryk Zápolya. Po klęsceZamek Orawski „dolny zamek”Węgrów, w bitwie pod Mohaczem iśmiercikróla Ludwika IIJagiellończyka rozpoczęła się kolejna rywalizacja o tronwęgierski, między popieranym przez część szlachty magnatem Janem Zápolyą a arcyksięciem FerdynandemHabsburgiem. Zamek Orawski, podobnie jak inne posiadłości, był rozdawany przez pretendentów do korony.Orawa była początkowo w rękach Zápolyi i zamkiem zarządzali Piotr i Mikołaj Kostkowie, stronnicy JanaZápolyi.W 1527 roku Ferdynand Habsburg podarował Orawę Aleksemu Thurzonowi, był to jednak pusty gest, gdyżzamek nie należał do darowującego. Jednak wtedy nazwisko Thurzonów po raz pierwszy pojawiło się wZamek Orawski a w dole rzeka OrawaKołatka do drzwi zamku2z62014-10-29 20:39Zamek Orawski – Wikipedia, wolna encyklopediahistorii zamku. Niebawem, na skutek niezdecydowanej postawyZápolyi, Mikołaj Kostka przeszedł na stronę Ferdynanda iotrzymał w nagrodę pobliski zamek w Strecznie wraz z tytułemszlacheckim.W 1534 roku objął Orawski Zamek w posiadanie polskiszlachcic Jan z Dębowca. Sprowadził on na Orawę kilku swoichprzyjaciół, krewnych i powinowatych zeŚląska,m.in. WacławaSiedlnickiego, który po jegośmierciw 1545 roku, został jegospadkobiercą.W 1549 roku Ferdynand Habsburg dołączył Orawę do swoichposiadłości i wydzierżawił zamek Siedlnickiemu za 18 337złotych reńskich, ale ten w 1556 roku, nażądanieFerdynanda,zmuszony był odstąpić go Franciszkowi Thurzonowi (bratuAleksego).W 1574 roku zamek odziedziczył 8-letni syn Franciszka, Jerzy.Podczas jego nieobecności sprawy zamku i grodowychposiadłości prowadził Jerzy Abaffy. W tym czasie na Węgrzechwybuchło kolejne powstanie antyhabsburskie. Jerzy Thurzo nieprzystał do powstańców i pozostał wierny cesarzowi RudolfowiII. W nagrodę za taką postawę został obdarowany w 1606 rokuOrawą z zamkiem oraz godnościążupana.Odtąd majątek tenmiał stanowić na długie lata własność rodową Thurzonów.Zamek widziany od strony zachodniejZamek Orawski z powietrzaOd 1616 roku wdowa po Jerzym, Elżbieta Coborowa, sprawowała zarząd majątkiem, a po dojściu dopełnoletniości zarządzał nim ich syn – Emeryk. W przeciwieństwie do ojca, Emeryk Thurzo sprzyjałantyhabsburskiemu spiskowi. Zmarł w 1621 roku, a wraz z jegośmierciąwymarł ród Thurzonów po mieczu.W 1626 roku zmarła Elżbieta Coborowa. Współwłaścicielkami majątku zostało siedem córek Jerzego iElżbiety: Zuzanna, Judyta i Barbara oraz, już wówczas wdowy: Helena Illeshazy, Maria Vizkelethy,Katarzyna Thököly i Anna Szunyogh. Spadkobierczynie i ich mężowie zebrali się 5 lipca 1626 r. na zamku wLietawie i ustanowili komposesorat, czyli współwłasność ziemską. Orawski komposesorat był największy naSłowacji i obejmował niemal całą Orawę, wraz ze znaczną częścią Tatr Zachodnich. Pierwszym zarządcąmajątku wchodzącego w skład komposesoratu w latach 1626–1648 był mąż Heleny – Gaspar Illeshazy.Stefan Thököly, jego następca (od 1653 roku), został oskarżony o udział w tzw. spisku Wesselényi’egoprzeciw cesarzowi Leopoldowi I. Mimożezaprzeczał oskarżeniom iślubowałwierność Habsburgom, zostałpozbawiony majątku. Wobec takiego rozwoju sprawy Thököly musiał się bronić i niejako z przypadku stałsię jednym z symboli antyhabsburskiego powstania. 28 listopada 1670 roku wojsko cesarskie rozpoczęłooblężenie zamku. Syn Stefana, Imre Thököly, w ostatniej chwili uciekł najpierw do Polski, potem doSiedmiogrodu. Kilka dni później Stefan Thököly zmarł, a załoga otworzyła bramy zamku, który został zajętyprzez wojska Franciszka Rakoczego. W 1672 r. na kilka tygodni zawładnęły zamkiem oddziały pospolitegoruszenia w czasie ludowego powstania Kaspra Piki. Zamek odbił z rąk powstanców w listopadzie tego rokucesarski generał, hrabia Johann von Sporck.Na początku XVIII w. Węgry ogarnęło kolejne powstanie antyhabsburskie, na którego czele stanął książęsiedmiogrodzki, Franciszek II Rakoczy. W 1703 r., czyli już w pierwszym roku powstania, wojska Rakoczegozajęły całe Górne Węgry (dzisiejszą Słowację), w tym również Zamek Orawski. Dzierżyły go pięć lat. Od1708 r. cesarskie wojska zaczęły ponownie odbijać utracone tereny, by w końcu zająć również Orawę.Zamek, obsadzony przez stronników Rakoczego, bronił się do kwietnia 1709 r. Po zawarciu pokoju międzypowstańcami a Habsburgami w 1711 r. zarząd zamku i komposesoratu powrócił do rąk spadkobiercówThurzonów, ale zyski z posiadłości, skutkiem zniszczeń wojennych i postępującej ucieczki ludności, byłycoraz mniejsze.3z62014-10-29 20:39Zamek Orawski – Wikipedia, wolna encyklopediaW drugiej połowie XVIII wieku funkcja zarządcy majątku orawskiego przez pewien czas w ogóle nie byłaobsadzana, a od 1764 roku przez prawie 20 lat powierzano ją urzędnikom państwowym. W 1782 roku dozarządzania komposesoratem powołano Mikołaja Esterhazy’ego, a w 1792 roku – Franciszka Zichy’ego.Zarządcy ci dokonali pewnej przebudowy, ale zamek całkowicie stracił charakter obronny.W 1800 roku wybuchł pożar i w ciągu kilku dni zniszczył wszystkie drewniane części zamku. FranciszekZichy zabezpieczył przed dewastacją jedynie część dolnego zamku, który w takim stanie przetrwał przez 60lat.W 1868 roku za sprawą nowego zarządcy Edmunda Zichy’ego urządzono w zamku jedno z pierwszych naSłowacji muzeów. Zbiory muzealne zostały udostępnione publiczności w 1868 roku, a pierwsze katalogizbiorów były publikowane w latach 90. XIX wieku.Po Zichym rządy na orawskim zamku sprawował w latach 1894–1896 Paweł Esterhazy. Jego następca JozefPalffy (1896–1919) podjął się rekonstrukcji i remontu budowli. Działalność muzeum i trwające równolegleprace remontowe zostały przerwane przez wybuch I wojnyświatowej.Podjęto je ponownie dopiero w latachmiędzywojennych, kiedy to zarząd nad zamkiem sprawowało już państwo czechosłowackie, które wykupiłoponad 50% udziałów komposesoratu.Po II wojnie upaństwowiono dawne majątki niemieckie i węgierskie na Słowacji. Zamek przeszedł nawłasność państwa. Rozpoczęto wtedy prace mające na celu przywrócenie dawnejświetności,jednak w kilkumiejscach zniszczono zabytek – m.in. wykonano betonowy strop w XIII wiecznym górnym zamku, zamiastodtworzyć oryginalny drewniany. Obecnie w zamku nadal trwają prace remontowe i rekonstrukcyjne.Zamek pełni rolę pamiątki narodowej i muzeum. Prezentowana jest w nim historia samego zamku, jednaknajbardziej szczegółowo pokazano epokę Turzonów i czasy komposesoratu. Jest też ekspozycja przyrodniczaoraz etnograficzna Orawy. Należy wspomnieć o imponującej kolekcji okazów ornitologicznych,zgromadzonej przez Antoniego Kocyana, polskiego leśniczego od 1870 r. pracującego w lasachKomposesoratu Orawskiego na węgierskiej wówczas Orawie. Zbiory prezentują nie tylko ptaki, stale osiadłena Orawie, lecz także zlatujące tam.ArchitekturaNa całość zamku składają się trzy kompleksyśredniowieczno-renesansowychbudowli, co powoduje,żeczasem w odniesieniu do niego mówi się o zamkach orawskich.Najstarszą częścią a zarazem najwcześniej zauważaną przez turystów, zbliżających się do OrawskiegoPodzamcza jest zamek górny, pochodzący z pierwszej połowy XIII wieku. Jest to wyniosła, wąska budowla,z przybudówkami, zorientowana w kierunku wschód-zachód, „przyklejona” do skały w taki sposób, aby byłniedostępny z zewnątrz. Patrząc na zamek od wschodu, wydaje siężebudowla przeczy prawom fizyki, gdyżskała, na której go zbudowano, jest wygięta w kierunku południowym.Poniżej znajduje się zamekśredni,gdzie wyróżnia się czworoboczna wieża i zabudowania dwóch tzw.pałaców, wzniesionych przez Jana z Dębowca i Jana Korwina.Najniżej położony jest zamek dolny z pałacem Thurzonów, barokowym kościołem zamkowym i wieżą.LegendyKto Postawił Zamek Orawski?(legenda wykorzystująca motyw pomocy diabelskiej)Było to dawno, dawno temu, kiedy to niejaki Marek przyszedł na Orawę w miejsce, gdzie obecnie stoiorawski zamek. Popatrzył na stromą skałę i pomyślał,żenawet gdyby potrzebował pomocy diabła, towybuduje tu zamek.4z62014-10-29 20:39Zamek Orawski – Wikipedia, wolna encyklopediaGdy to tylko pomyślał, odezwał się koło niego głos, który muprzyrzekł pomoc przy spełnieniu jego marzeń. Jednak pomoc niemiała być za darmo. Wiadomo – każdy czart chce za swą pomoccyrograf na duszę osoby, która tę pomoc otrzymuje.Marek się trochę wystraszył czarta, ale nabrał odwagi, bopomyślał,żemoże diabłu nie uda się do końca spełnić warunkówumowy.Umowa opiewała na to,żeza siedem dni i siedem nocy zamekma stanąć, a diabeł wtedy będzie mógł przyjść po jego duszę posiedemdziesięciu latach.Czart przystał na Markową ofertę i zabrał się z werwą do roboty.Pracował ciężko, włóczył głazy całymi dniami i nocami, alemusiał uważać, aby budowla mu nie wpadła do rzeki, płynącejponiżej Orawy.Widok z góry dziedzńca Orawskiego ZamkuSkała zamkowa była wysoka i nachylona w jedna stronę, a głazy potrzebne do budowy musiał przynieść zdaleka.Marek z obawą doglądał pracę diabła i powstające mury zamku. Bo im bardziej bryła budowli rosła, tymwiększe miał obawy co do tego,żejednak będzie musiał iść do piekła. Wtedy to zwrócił się do Pana Boga izaczął go prosić, aby go przed tym uchronił.Czart stawiał dalej i już się cieszył,żeprzysporzy piekłu jeszcze jedną duszyczkę. Kiedy jednak kończyła sięsiódma noc, zamek był prawie gotowy tak,żepozostało już niewiele do zakończenia. Czart chciał jeszczejeden wielki głaz donieść, ale gdy przybliżał się do zamku, ostatkiem sił dźwigając głaz, usłyszał pianiekoguta, oznajmiające ranek ósmego dnia. W gniewie na zmarnowaną szansę na duszę rzucił skałę do wody,gdzie została do dziś, a ludzie nazwali ją Markową Skałą. A Markowi pozostało skończyć zamek własnymijuż siłami.Inna legenda,o której wspomina Andrzej Komoniecki, w pisanej przez siebie kronice miastaŻywca„Chronografia albo DziejopisŻywiecki”przypisuje budowę zamku templariuszom, aczkolwiek jej nieprzytacza.CiekawostkiNa zamku w 1921 roku Friedrich Wilhelm Murnau nakręcił film Nosferatu – symfonia grozy.[1]Nie był to jedyny film wykorzystujący zamek w celach scenografii do filmu, bo służył on jako tłotakich czeskich i słowackich filmów, jak „Książę iżebrak”,„Tomasz sokolnik” i polskiego „Kanclerz”z 1989 roku, kręcono tu także jeden z odcinków serialu „Janosik”.Na tzw.średnimzamku jest studnia głęboka na 90 m, wydrążona w litej skale.TurystykaW sezonie, który trwa od końca kwietnia do końca września, są organizowane festyny dla turystów oterminach, których można się dowiedzieć na stronie internetowej zamku, prowadzonej również po polsku.Zamek można zwiedzać również z polskojęzycznym przewodnikiem.Godziny otwarcia i cennik wstępu:Ze względu na zmienność godzin najlepiej sprawdzać je bezpośrednio na stronie zamku, gdzie zamieszczony5z62014-10-29 20:39 [ Pobierz całość w formacie PDF ]