Zachowania pracowników w sytuacjach konfliktowych wywołanych zmianami restrukturyzacyjnymi w ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
UNIWERSYTET ŚLĄSKI
WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNYCH
INSTYTUT SOCJOLOGII
Honorata Stolarzewicz
ZACHOWANIA PRACOWNIKÓW
W SYTUACJACH KONFLIKTOWYCH WYWOŁANYCH
ZMIANAMI RESTRUKTURYZACYJNYMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Praca doktorska
napisana pod kierunkiem
prof. zw. dr hab. Władysława Jachera
Katowice 2006
SPIS TREŚCI
Wstęp
......................................................................................................................... 5
I. Zachowanie człowieka w organizacji
.................................................................... 9
1. Człowiek w sytuacji pracy ................................................................................... 9
2. Koncepcje człowieka w literaturze przedmiotu .................................................. 15
3. Regulatory wewnętrzne zachowania istoty ludzkiej........................................... 19
3.1. Osobowość – moje wewnętrzne „ja” .......................................................... 20
3.2. Percepcja – obraz świata zewnętrznego.................................................... 34
3.3. Postawy – stosunek do otoczenia.............................................................. 49
3.4. Motywacja – impuls do działania................................................................ 54
4. Regulatory zewnętrzne zachowań pracowniczych ............................................ 62
4.1. Stanowisko pracy a zadowolenie pracownika ............................................ 63
4.2. Środowisko wewnętrzne organizacji a satysfakcja z przynależności
do niej ....................................................................................................... 65
4.3. Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa a elastyczność
przystosowania się ................................................................................... 75
II. Aktywność grup pracowniczych
........................................................................ 78
1. Cechy charakterystyczne grup .......................................................................... 78
1.1. Przyczyny powstawania grup wewnątrz organizacji................................... 82
1.2. Zróżnicowanie ról w grupie ........................................................................ 88
1.3. Zdolność grup spójnych do wywierania nacisku na członków
i konsekwencje tego zjawiska.................................................................... 94
2. Zachowania komunikacyjne w organizacji ...................................................... 102
2.1. Formalne i nieformalne procesy komunikacyjne w przedsiębiorstwie ...... 105
2.2. Efektywność komunikacji między pracownikami ...................................... 111
3. Partycypacja pracownicza............................................................................... 115
3.1. Powszechne zjawiska w procesach kooperacji pracowniczej .................. 118
3.2. Ograniczenia racjonalności współdecydowania ....................................... 121
2
III. Funkcjonowanie członków organizacji w warunkach zmian i konfliktów
... 126
1. Procesy restrukturyzacyjne w przedsiębiorstwach .......................................... 126
2. Zachowania pracownicze w sytuacji innowacyjnej .......................................... 134
2.1. Opór przeciwko zmianom......................................................................... 138
2.2. Emocjonalne aspekty zmian .................................................................... 143
3. Konflikt jako zjawisko dezorganizujące działalność przedsiębiorstwa............. 147
4. Zachowanie pracowników w sytuacji konfliktowej ........................................... 154
4.1. Symptomy konfliktu.................................................................................. 160
4.2. Strategie działań w konflikcie interpersonalnym....................................... 164
IV. Metodologia badań własnych dotycząca kształtowania się zachowań
pracowniczych w sytuacjach konfliktowych wywołanych zmianami
restrukturyzacyjnymi w przedsiębiorstwie
......................................................... 169
1. Cel i problem badawczy .................................................................................. 169
2. Organizacja badań i dobór próby badawczej .................................................. 174
3. Metody, techniki i narzędzia badań................................................................. 178
4. Hipotezy badawcze ......................................................................................... 181
5. Opis obiektu badań......................................................................................... 183
V. Czynnik ludzki w organizacji w świetle badań własnych
.............................. 194
1. Charakterystyka społeczno – demograficzna respondentów .......................... 194
2. Stosunek respondentów do pracy ................................................................... 201
3. Funkcjonowanie grup pracowniczych w organizacji w opinii respondentów.... 207
VI. Analiza badań własnych nad zachowaniami pracowników w obliczu zmian
restrukturyzacyjnych w przedsiębiorstwie
......................................................... 213
1. Wprowadzanie zmian i ich wpływ na pracę osób badanych............................ 213
2. Percepcja zmian i partycypacja respondentów w procesie wprowadzania
zmian .............................................................................................................. 219
3. Problem przystosowania się do zmian oraz postawy mu towarzyszące ......... 227
3
VII. Postawy i zachowania pracowników w sytuacjach konfliktowych
wywołanych zmianami restrukturyzacyjnymi w przedsiębiorstwie w świetle
badań własnych
..................................................................................................... 239
1. Wpływ zmian restrukturyzacyjnych na konfliktowość wśród pracowników ...... 239
2. Postrzeganie przez respondentów konfliktów powstałych na tle zmian .......... 247
3. Kształtowanie się zachowań respondentów w obliczu konfliktów w zakładzie
pracy ............................................................................................................... 254
Zakończenie i wnioski
.......................................................................................... 262
Bibliografia
............................................................................................................. 265
Aneksy
................................................................................................................... 275
1. Spis tabel, rysunków i wykresów..................................................................... 275
2. Obliczenia statystyczne do tabel korelacyjnych .............................................. 280
3. Kwestionariusz ankiety.................................................................................... 288
4
Wstęp
Człowiek jest istotą złożoną, a jego zachowania zmieniają się pod wpływem
zdobywanych doświadczeń oraz związków z otoczeniem. Dlatego też badanie
i opisywanie zachowań ludzkich jest procesem ciągłym i nieskończonym. Człowiek
bowiem zmienia swoje postawy i reakcje pod wpływem przeobrażeń zachodzących
w otoczeniu, a otoczenie zmienia się pod wpływem działalności człowieka. Jednostkę
ludzką, jej motywacje, sposoby funkcjonowania i procesy twórcze można więc w toku
jej rozwoju poznawać, ale nigdy nie można poznać ostatecznie.
Świadome i wartościowe życie w społeczeństwie jest możliwe tylko wówczas,
gdy każdy z nas zdaje sobie sprawę ze swoich zachowań oraz zachowań ludzi,
z którymi i obok których żyje. W związku z powyższym człowieka nie można
opisywać w oderwaniu od danej rzeczywistości, od zbiorowości ludzkiej, w której
funkcjonuje. A jedną z podstawowych dziedzin życia, które konstytuuje
społeczeństwo, jest praca. Specyficznym środowiskiem współczesnego człowieka
stało się przedsiębiorstwo.
Prezentowana rozprawa wpisuje się w nurt badań socjologii gospodarki,
socjologii organizacji i pracy. W ostatnich latach zaczyna zwracać się coraz większą
uwagę na to, iż takie dziedziny nauki jak socjologia, psychologia, ekonomia
korzystając nawzajem z własnego dorobku mogą w ten właśnie sposób przyczynić
się do lepszego poznania zachowań ludzkich. „Współczesne trendy światowe
wskazują jednak na to, że problematyka zachowań ludzi w organizacji również
w Polsce będzie niebawem traktowana jako podstawowy element wykształcenia
w dziedzinie zarządzania.”
Obok wiedzy z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, w niniejszej pracy
wykorzystana została szeroka wiedza z zakresu psychologii społecznej.
„Nakładające się pola badawcze socjologii i psychologii społecznej wyróżnia
przedmiot badawczy. Socjologia zajmuje się przede wszystkim zjawiskami
zachodzącymi w zbiorowościach, a następnie procesami psychicznymi
i zachowaniami jednostek – członków zbiorowości. Natomiast psychologia społeczna
1
C. Sikorski,
Zachowania ludzi w organizacji
, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 10
5
   [ Pobierz całość w formacie PDF ]