Zawisza, Szkoła i Studia, Studia, Pedagogika
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wiesþaw Zawisza
zawisz@jasna.tarnow.pl
Gimnazjum nr 8 w Tarnowie
Pracownia Technologii Nauczania (wspþpraca)
Akademia Pedagogiczna w Krakowie
Czy potrzebna nam jest metodyka ksztaÿcenia multimedialnego?
WstĨp
Pytanie zawarte w tytule wydaje siħ retoryczne. Wszyscy zwolennicy wykorzystania
nowoczesnych komputerowych Ļrodkw dydaktycznych i mediw w edukacji zgodzĢ siħ, Ňe
takowa metodyka jest potrzebna. Uczelnie pedagogiczne, w ramach rŇnych przedmiotw,
poruszajĢ te zagadnienia, wydaje siħ jednak, Ňe w zbyt maþym zakresie. Dobre
samopoczucie moŇe dodatkowo zepsuę fakt niefunkcjonowania tej metodyki w praktyce
nauczycielskiej, w szkole, i to na wszystkich poziomach nauczania. A co jeszcze bardziej
znamienne, brak jest syntetycznego podrħcznika dla nauczycieli traktujĢcego o metodyce
ksztaþcenia multimedialnego.
Istnieje zatem pilna potrzeba opracowania takiego podrħcznika, a co waŇniejsze,
uruchomienia specjalistycznych szkoleı dla nauczycieli, przygotowujĢcych ich wþaĻciwie
od strony metodycznej Î jak stosowaę efektywnie multimedia w procesie edukacji.
Konieczne jest takŇe ksztaþcenie studentw kierunkw pedagogicznych w tym zakresie.
Metodyka ksztaþcenia multimedialnego jest obecna w zbyt maþym zakresie w procesie
przygotowania kadr nauczycielskich. W uczelniach pedagogicznych, na wiħkszoĻci
kierunkw, funkcjonujĢ dwa przedmioty, na ktrych poruszane sĢ zagadnienia dotyczĢce
metodyki ksztaþcenia multimedialnego: informatyka i media w edukacji. Ministerstwo
Edukacji Narodowej i Sportu w 2004 r. zaleciþo wprowadzenie jednolitego przedmiotu
technologia informacyjna na wszystkich kierunkach uczelni pedagogicznych [MENiS, 2004].
Jednak zagadnienia metodyki ksztaþcenia multimedialnego w rozporzĢdzeniu MENiS,
dotyczĢcym standardw ksztaþcenia nauczycieli sĢ uwzglħdnione w zbyt maþym zakresie,
w stosunku do zapisw dotyczĢcych innych kwestii. OczywiĻcie, na specjalizacjach
pedagogicznych zwiĢzanych z mediami pojawiajĢ siħ przedmioty traktujĢce o metodyce
edukacji medialnej i informatycznej, ale wydaje siħ, Ňe najwyŇszy czas, aby kaŇdy student
dowolnego kierunku uczelni pedagogicznej i nauczyciele wszystkich szczebli nauczania
poznali takŇe zagadnienia metodyki ksztaþcenia multimedialnego w wyczerpujĢcym
zakresie, w teorii i praktyce.
Proponowana tu metodyka ksztaþcenia multimedialnego (przygotowujĢca do
ksztaþcenia multimedialnego), nie jest w rozumieniu autora toŇsama z metodykĢ edukacji
medialnej czy teŇ informatycznej. Edukacja medialna jest realizowana w ramach ĻcieŇki
miedzyprzedmiotowej Î edukacji czytelniczej i medialnej i skierowana jest do uczniw,
ktrzy winni wþaĻciwie przygotowaę siħ do odbioru mediw i komunikowania siħ za ich
poĻrednictwem. Z kolei metodyka informatyki dotyczy realizowanych w cyklu nauczania
przedmiotw: informatyka i technologia informacyjna, ktrych uwaga skupia siħ na
informatyce jako nauce (budowa komputerw, programowanie, algorytmika, budowanie baz
danych) i opanowaniu biegþoĻci w stosowaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych
(TIK) [Sysþo, 2005]. Natomiast metodyka ksztaþcenia multimedialnego winna przygotowaę
nauczycieli do metodycznego zaprojektowania jednostki dydaktycznej w ksztaþceniu
multimedialnym. W praktyce oznacza to wþaĻciwe z punktu metodyki i dydaktyki
opracowanie scenariusza lekcji wspomaganej nauczycielskĢ prezentacjĢ multimedialnĢ
lub podrħcznikiem multimedialnym, czy teŇ programem dydaktycznym, a nastħpnie jej
przeprowadzenie zgodnie z prawidþami sztuki prezentacji. W przypadku zaĻ nauczania na
odlegþoĻę Î zaplanowanie i stworzenie pakietu multimedialnego do samodzielnej pracy
online lub offline czy teŇ zajħę w formie hybrydowej (blended learning). Tak wiħc metodykħ
ksztaþcenia multimedialnego naleŇaþoby przyporzĢdkowaę szerzej do pedagogiki mediw
w rozumieniu przedmiotu jej zainteresowaı zaproponowanym przez W. Strykowskiego
[Strykowski, 2005].
Nauczanie multimedialne
Koncepcja nauczania multimedialnego narodziþa siħ wczeĻniej niŇ era IBM-w,
a zwþaszcza praktyczne wykorzystanie komputerw w edukacji. W. Strykowski definiuje
nauczanie i uczenie siħ multimedialne jako áwielokodoweÑ, czyli uruchamiajĢce wiele torw
przepþywu informacji, i co za tym idzie wielorakie aktywnoĻci uczniw (spostrzeŇeniowĢ,
manualnĢ, intelektualnĢ i emocjonalnĢ) [Strykowski, 1984]. Z kolei D. Becelewska za istotħ
ksztaþcenia multimedialnego uznaje taki dobr sekwencji technicznych Ļrodkw
audiowizualnych i innych Ņrdeþ informacji, ktre wzajemnie siħ wzmacniajĢc, usprawniajĢ
przepþyw informacji w celu osiĢgniħcia moŇliwie najlepszego efektu dydaktycznego,
przejawiajĢcego siħ zarwno w zakresie zdobytej wiedzy, jej rozumienia i zastosowania, jak
teŇ w skrceniu czasu potrzebnego na opanowanie danej partii materiaþu nauczania
[Becelewska, 1987]. W idei nauczania multimedialnego dostrzeŇono moŇliwoĻę praktycznej
realizacji koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia siħ wybitnego polskiego pedagoga
Wincentego Okonia [Baraıska, 2003]. Warto zauwaŇyę, Ňe w postrzeganiu wykorzystania
komputerw w procesie edukacji wciĢŇ konkurujĢ dwie koncepcje. Z jednej strony mamy do
czynienia z lobby informatyczno-komputerowym, z drugiej Î ze zwolennikami podejĻcia do
zagadnienia z punktu widzenia nowoczesnej technologii nauczania (pedagogiki medialnej).
ĺrodek ciħŇkoĻci pierwszej grupy leŇy w softwareÓowo-hardwareÓowym postrzeganiu materii
nauczania, natomiast druga grupa skupia siħ na medialno-komunikacyjnym aspekcie
edukacji multimedialnej. Wydaje siħ, Ňe gþosy Ļrodowiska akademickiego nawoþujĢce do
integracji edukacji informatycznej z medialnĢ znajdujĢ stosowny oddŅwiħk i przyczyniĢ siħ
do lepszego wykorzystania doĻwiadczeı i osiĢgniħę kaŇdego z wymienionych Ļrodowisk
[Morbitzer, 2006], zwþaszcza, Ňe komputer staþ siħ centrum integrujĢcym wszystkie media,
ktre do tej pory funkcjonowaþy osobno (tekst, dŅwiħk, grafika, animacje, film, Internet).
Dlatego wszystkie dotychczasowe badania dotyczĢce stosowania mediw w ksztaþceniu
wymagajĢ na nowo áodkryciaÑ, uzupeþnienia o nowe treĻci i powtrnego opracowania na
potrzeby edukacji multimedialnej bazujĢcej na technikach komputerowych.
WĻrd przewaŇajĢcej liczby nauczycieli, dominuje podejĻcie informatyczne do
wykorzystania komputerw w edukacji. WiĢŇe siħ to zapewne z faktem ukoıczenia przez
wielu z nich rŇnego rodzaju kursw komputerowych i podyplomowych studiw
z informatyki, gdzie skupiano siħ bardziej na przygotowaniu do obsþugi sprzħtu i korzystania
z oprogramowania uŇytkowego oraz nauki podstaw programowania niŇ na aspektach
metodycznych stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). RozrŇnienie
miħdzy informatykĢ a technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w reformowanych
programach nauczania nie do koıca zmieniþo wĻrd nauczycieli optykħ widzenia komputera
i Internetu w procesie ksztaþcenia. Wydaje siħ, Ňe nie pomogþo nawet to, iŇ w ciĢgu ostatnich
3 lat w wiħkszoĻci szkþ w Polsce (od szkþ podstawowych, przez gimnazja, aŇ do licew)
powstaþy w ramach funduszy unijnych pracownie internetowe i multimedialne centra
biblioteczne dajĢce realne szanse na wdroŇenie nauczania multimedialnego. Programy
obligatoryjnych kursw dla nauczycieli ze szkþ uczestniczĢcych w projekcie w zbyt maþym
zakresie dotyczyþy metodyki ksztaþcenia multimedialnego [MEiN, 2005]. PrzewaŇaþa
tematyka zwiĢzana z obsþugĢ systemu operacyjnego, programw uŇytkowych, technicznymi
aspektami tworzeniem prezentacji itp., ale bez gþħbszej refleksji metodycznej. Dodatkowo
na kursach szkolono tylko po trzech nauczycieli z kaŇdej ze szkþ uczestniczĢcych
w projekcie.
Wszystkie powyŇej przedstawione fakty przemawiajĢ za tym, Ňe istnieje pilna
potrzeba zintensyfikowania prac dydaktykw nad powstaniem podrħcznikw do metodyki
ksztaþcenia multimedialnego. Brak takowych podrħcznikw, brak stosownych szkoleı dla
nauczycieli i sþabe przygotowanie metodyczne do ksztaþcenia multimedialnego oraz
skromne wyposaŇenie szkþ w mobilne zestawy multimedialne (laptop + wideoprojektor)
leŇĢ u podstaw nikþych efektw w poprawie jakoĻci ksztaþcenia, jaka miaþa siħ dokonaę
w wyniku zastosowania komputerw, multimediw i Internetu w edukacji. DoceniajĢc
osiĢgniħcia zarwno indywidualnych nauczycieli praktykw, nauczycieli akademickich, jak
i oĻrodkw zajmujĢcych siħ pedagogikĢ mediw, naleŇy zauwaŇyę ogromny,
niezagospodarowany obszar dotyczĢcy metodyki ksztaþcenia multimedialnego. Wraz
z procesem przygotowania kadr nauczycielskich do ksztaþcenia multimedialnego, naleŇy
przysposobię mþodzieŇ do korzystania z mediw i rozumienia jħzyka mediw. I znw
zauwaŇmy, Ňe stosowne zapisy w podstawach programowych nauczania dotyczĢce
realizacji ĻcieŇki czytelniczej i medialnej pozostajĢ z reguþy martwe. A wszak tylko
rwnolegþe, metodycznie poprawne ksztaþcenie multimedialne stosowane przez nauczycieli
wspþgrajĢce z edukacjĢ medialnĢ uczniw moŇe daę oczekiwane rezultaty. NaleŇy bardziej
konsekwentnie realizowaę tħ ĻcieŇkħ miħdzyprzedmiotowĢ (edukacja czytelnicza
i medialna) lub wydzielię osobny przedmiot Î edukacja medialna, poniewaŇ dotychczasowa
realizacja tej tematyki w szkoþach pozostawia w praktyce wiele do Ňyczenia.
Specyfika metodyki multimediw
MwiĢc o metodyce ksztaþcenia multimedialnego, naleŇy zdawaę sobie sprawħ
z odmiennoĻci i specyfiki takowej metodyki w relacji zarwno do metodyk przedmiotowych,
jak i w stosunku do oglnej dydaktyki nauczania. Jak pisze K. Wenta, ta specyfika procesw
ksztaþcenia i samoksztaþcenia wspomaganego TIK odnosi siħ do obszaru celowoĻci dziaþaı
edukacyjnych, krytycyzmu dotyczĢcego treĻci, Ņrdeþ i tempa czasu oraz efektywnoĻci
ksztaþcenia i samoksztaþcenia. Odnosi siħ teŇ do procesu programowania procesu
edukacyjnego, doboru form i metod kontroli [Wenta, 2004]. OdmiennoĻę ta dotyczyę bħdzie
m.in. nowego rozumienia dotychczasowych zasad nauczania, jak i wprowadzenia nowych,
specyficznych dla technologii informacyjno-komunikacyjnych. Propozycje wykazu ástarychÑ
zasad pedagogicznych, sprawdzajĢcych siħ w nowych sytuacjach ksztaþcenia, jakie
wymuszajĢ multimedia, moŇemy znaleŅę w opracowaniach M. Tanasia i B. Siemienieckiego
[TanaĻ, 1997; Siemieniecki, 1998]. Warto zauwaŇyę, Ňe ksztaþcenie na odlegþoĻę
(wspomagane TIK) wymusza rwnieŇ okreĻlony zestaw zasad nauczania [Wieczorkowski,
2002]. Oprcz zasad pedagogicznych, w edukacji wspieranej komputerowo, naleŇy
uwzglħdnię zasady heurystyczne, stosowane rwnieŇ w edukacji twrczoĻci [Bednarek,
2002]. Nowe i inspirujĢce propozycje zasad dydaktycznych efektywnego wykorzystania TIK
w procesie ksztaþcenia oraz ich taksonomiħ proponuje M. Kajdasz-Aouil [Kajdasz-Aouil,
2005]. I tak dzieli ona wszystkie nowe zasady dotyczĢce wykorzystania technologii
informacyjnych i komunikacyjnych w edukacji na trzy grupy:
1. o podþoŇu spoþecznym:
•
zasada humanistycznego wykorzystania TIK (ksztaþtowanie postawy, a dopiero pŅniej
wiedzy i umiejħtnoĻci),
•
zasada orientacji na proces, a nie na produkt TIK,
•
zasada orientacji na ksztaþcenie permanentne,
•
zasada stymulowania uczĢcych siħ do twrczego myĻlenia,
•
wychowanie do dziaþaı kulturotwrczych,
•
wychowanie do twrczej pracy,
•
wychowanie do zmiany spoþecznej,
•
wychowanie do samorozwoju;
2. o podþoŇu psychologicznym:
•
zasada orientacji na aktywnoĻę wþasnĢ,
•
zasada zmiany optyki widzenia siebie poprzez punkt odniesienia, jakim jest Internet,
•
zasada zapewniania interdyscyplinarnoĻci TIK,
•
zasada zapewniania interakcyjnoĻci pomiħdzy nauczycielem a uczniem oraz pomiħdzy
uczniami,
•
zasada zachowania odpowiedniej proporcji sþowa do obrazu w zaleŇnoĻci od okresu
rozwojowego ucznia,
•
zasady heurystyczne stosowane w wykorzystaniu dydaktycznych programw
komputerowych na lekcjach;
3. o podþoŇu technologicznym:
•
zasada natychmiastowej informacji zwrotnej,
•
zasada umiejħtnego poruszania siħ w gĢszczu informacji.
Wydaje siħ, Ňe metodyka ksztaþcenia multimedialnego powinna wykorzystywaę w duŇym
zakresie takŇe osiĢgniħcia konstruktywizmu, nauk kognitywnych, psychologii poznawczej,
lingwistyki poznawczej, neurobiologii, sztucznej inteligencji, a takŇe neuropedagogiki
[Wenta, 2004].
Propozycja wybranych zagadnieIJ do podrĨcznika metodyki ksztaÿcenia
multimedialnego
Szczegþowe zagadnienia do podrħcznika metodyki ksztaþcenia multimedialnego, ich
zakres i kolejnoĻę pozostajĢ na pewno sprawĢ otwartĢ. JeĻli ma to byę podrħcznik nie tylko
teoretyczny, akademicki, ale takŇe zawierajĢcy praktyczne wskazwki dla nauczycieli
i studentw uczelni pedagogicznych (a tego oczekuje Ļrodowisko nauczycielskie), winien
podawaę przykþady tzw. dobrej praktyki. A w tej materii jest wiele godnych polecenia
przykþadw, zarwno zrealizowanych przez nauczycieli pasjonatw, jak i propozycji firm
i wydawnictw produkujĢcych podrħczniki multimedialne, czy teŇ programy dydaktyczne wraz
ze scenariuszami zajħę. Wstħpna propozycja tematyki, jakĢ powinien zawieraę podrħcznik
do metodyki ksztaþcenia multimedialnego zostaþa zaproponowana poniŇej:
•
Pedagogika medialna, dydaktyka, metodyka, Ļrodki dydaktyczne, multimedia,
hipermedia, hipertekst Î uĻciĻlenie pojħę.
•
PoŇĢdane kompetencje medialne, informatyczne i informacyjne nauczycieli i uczniw.
Podstawy programowe.
•
Oprogramowanie dydaktyczne, podziaþy Î kryteria oceny.
•
Nauczanie multimedialne a efekty ksztaþcenia.
•
Komunikacja za pomocĢ multimediw w edukacji stacjonarnej i niestacjonarnej
(aspekty psychologiczne, komunikacyjne, modele komunikacji za pomocĢ mediw
i multimediw, komunikatory internetowe, platformy zdalnego nauczania).
•
Specyfika i odmiennoĻę metodyki multimediw.
•
Konstruktywizm, kognitywizm, neurodydaktyka a nauczanie multimedialne.
•
Zasady pedagogiczne i heurystyczne obowiĢzujĢce przy tworzeniu i stosowaniu
materiaþw prezentacyjnych w edukacji.
•
Metody aktywizujĢce w nauczaniu (sposoby aktywizacji uczniw za pomocĢ przekazu
medialnego, realizacja projektw z wykorzystaniem TIK, WebQuest, przykþady dobrej
praktyki).
•
Metodyka przygotowania i wykorzystania multimedialnych aplikacji dydaktycznych
w edukacji stacjonarnej i niestacjonarnej. Scenariusz zajħę obudowanych przekazem
multimedialnym. Ewaluacja jednostki dydaktycznej w ksztaþceniu multimedialnym.
•
Obsþuga programw prezentacyjnych do tworzenia multimedialnej aplikacji
dydaktycznej na potrzeby ksztaþcenia stacjonarnego i niestacjonarnego (programy
prezentacyjne, oprogramowanie do edycji i odtwarzania multimediw, media
strumieniowe).
•
Obsþuga programw do edycji statycznych i dynamicznych stron WWW, metodyka
tworzenia stron, hipertekst i hipermedia w edukacji.
•
Obsþuga zestaww multimedialnych (kino domowe, mobilny zestaw multimedialny:
laptop + wideoprojektor).
•
Sztuka prezentacji jako nieodþĢczny element stacjonarnego ksztaþcenia
multimedialnego.
•
Sposoby aktywizacji i motywacji uczniw w ksztaþceniu multimedialnym stacjonarnym
i niestacjonarnym.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]