Zagrożenia czynnikami biologicznymi, Analiza i ocena zagrożeń
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
LEKCJA 6
Temat: Zagrożenie czynnikami biologicznymi
w środowisku pracy
Czas realizacji:
• 1 godzina lekcyjna
Cele operacyjne:
Uczeńpo zrealizowaniu lekcji powinien:
• umiećokreślićczynniki biologiczne,
• wymienićgłówne grupy czynników biologicznych,
• znaćzagrożenia czynnikami biologicznymi,
• znaćpodstawowe zasady, jakich należy przestrzegać, aby uchronićsięprzed zagrożeniami
czynnikami biologicznymi.
Treści:
1. Pojęcie czynników biologicznych.
2. Główne grupy czynników biologicznych.
3. Zagrożenia czynnikami biologicznymi.
4. Badania środowiska pracy i pracowników.
5. Podstawowe zasady chroniące przed zagro
ą
ce przed zagro
żeniami czynnikami biologicznymi.
Pomoce dydaktyczne:
• materiałźrrr dłowy,
• rzutnik pisma,
• foliogramy,
• scenariusz zajęć.
Spis foliogramów
łą
57. Pierwotniak.
58. Przywra żytnia.
59. Grupy czynników biologicznych.
łą
kowy.
138
ą
Nr Tytuł
54. Wirus HIV.
55. Pędzlak.
56. Kleszcz łąkowy.
MODUŁ III
Plan zajęć:
Lp. Treść
Metoda nauczania Czas realizacji
1. Sprawy organizacyjno – integracyjne. Cele lekcji
–
integracyjne. Cele lekcji
–
Wykład
3 min.
2. Pojęcie czynników biologicznych.
Łańcuch skojarzeń 6 min.
Najczęściej spotykane choroby
3. Gtówne grupy czynników biologicznych oraz zagrożenia Rozmowa kierowana 5 min.
zawodowe spowodowane tymi czynnikami
4. Wybrane choroby wywoływane czynnikami
Burza mózgów 10 min.
występującymi w środowisku pracy.
Badania środowiska pracy i pracowników.
5. Prace wzbronione młodocianym i kobietom w ciąży Dyskusja
3 min.
6. Metody zabezpieczenia się przed chorobami Rozmowa kierowana 12 min.
wywoływanymi przez czynniki biologiczne.
Podkreślenie roli pracodawcy w profilaktyce medycznej
7. Podsumowanie - prawidłowo prowadzona profilaktyka Dyskusja
6 min.
ogranicza zachorowania spowodowane
czynnikami biologicznymi
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
Wskazówki metodyczne dla nauczyciela
mająza zadanie ułatwićmu przekazanie uczniom
wiadomości na temat zagrożeńczynnikami biologicznymi w środowisku pracy.
Lekcja do przeprowadzenia w formie dyskusji, łańcucha skojarzeń, rozmowy kierowanej, burzy mózgów.
Nauczyciel powinien:
• zapoznaćuczniów z celami lekcji,
• zachęcićdo aktywnego uczestnictwa w dyskusji i burzy mózgów,
• wykorzystaćzałączone w poradniku foliogramy,
łą
czone w poradniku foliogramy,
ą ów o zagrożeniach w środowisku pracy,
- korzyści wynikające ze stosowania podstawowych zasad higieniczno-sanitarnych, stosowania
ą
zek pracodawcy informowania pracownik
ą
odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej.
Ad. 1.
• sprawdźlistęobecności,
• zadaj uczniom pytanie: Jak sięczująąą
Ad. 2.
• zapoznaj uczniów z celami lekcji,
• zachęćdo zadawania pytań
.
Ad. 3.
• zachęćuczniów do podawania najczęściej występujących chor
ą
cych cho
ą ób,
• odpowiedzi należy zapisywaćna tablicy.
Ad. 4.
• wykorzystaj wiedzęuczniów i naprowadźna poprawnąodpowiedź.
139
łą
• zwrócićszczególnąuwagęna:
- zagrożenia czynnikami biologicznymi,
- obowiązek pracodawcy informowania pracownik
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Ad. 5.
• zachęćuczniów do wyrażenia swoich uwag na temat zagrożenia na stanowisku pracy,
• naprowadźuczniów na poprawne kojarzenie.
Ad. 6.
• podkreśl znaczenie prac wzbronionych młodocianym i kobietom w ciąży.
Ad. 7.
• podkreśl znaczenie przestrzegania podstawowych zasad higieniczno-sanitarnych.
Ad. 8.
• podkreślićznaczenie zagrożeńczynnikami biologicznymi w środowisku pracy oraz profilaktyki
.
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
1. Podaj określenie czynników biologicznych.
Odpowiedź: Czynniki biologiczne, które mogą stanowić zagrożenie dla człowieka to żywe organizmy,
substancje wytwarzane przez te organizmy lub części organizmów żywych, z którymi człowiek
może sięzetknąć w procesie pracy.
2. Wymieńgłówne grupy czynników biologicznych.
Odpowiedź: Głównymi grupami czynników biologicznych są:
• wirusy
•stawonogi
• bakterie
•mukoplazmy
• grzyby
•pierwotniaki
• riketsje
•robaki pasożytnicze.
3. Wymieńzagrożenie zawodowe pracownika czynnikami biologicznymi.
Odpowiedź: Do zagrożeńzawodowych pracownika czynnikami biologicznymi należą:
• bruceloza,
• leptospiroza,
• wirusowe zapalenie wątroby,
ą
• schorzenia układu oddechowego,
• choroby uczuleniowe,
• choroby pasożytnicze.
ą
troby,
4. Które grupy pracownicze sąnarażone na czynniki biologiczne?
Odpowiedź: Na czynniki biologiczne sąnarażeni następujący pracownicy:
ą
cy pracownicy:
ą
• pracownicy przemysłu mięsnego, rolno-spożywczego, rolnictwa, melioracji, kanalizacji,
robót podziemnych.
ą ęhodowlązwierząt, lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,
ą
t, lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,
5. Na podstawie jakich badańmożna stwierdzićnarażenie na czynniki biologiczne?
Odpowiedź: Narażenie na czynniki biologiczne stwierdzamy na podstawie następujących bada
ą ń:
• mikrobiologiczne badanie powietrza,
• mikrobiologiczne badanie próbek płynnych i stałych substancji,
• badania zwierząt i produkt
ą ów pochodzenia zwierzęcego.
6. Jakich podstawowych zasad należy przestrzegać, aby uchronićsięprzed zagrożeniami
czynnikami biologicznymi?
Odpowiedź: Należy przestrzegaćnastępujących zasad:
ą
• przepisów higieniczno-sanitarnych,
• higieny osobistej,
• stosowaćodzieżochronnąi środki ochrony indywidualnej.
ą
cych zasad:
140
Odpowied
Odpowied
Odpowied
Odpowied
• pracownicy zajmujący si
ą
cy si
Odpowied
ą
cych bada
ą
t i produkt
Odpowied
MODUŁ III
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA
Temat: Zagrożenie czynnikami biologicznymi
w środowisku pracy
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Czynniki biologiczne, które mogąstanowićzagrożenie dla człowieka, to żywe organizmy, substancje wy-
twarzane przez te organizmy lub części organizmów żywych, np. alergeny pochodzenia zwierzęcego lub ro-
ślinnego, z którymi czło wiek może sięzetknąćw procesie pracy.
ą
trz zak
ą żonej komórki, którą niszczą.
Choroby wirusowe rozprzestrzeniająsięnajczęściej drogąkropelkową, tzn. przy kichaniu, kaszlu lub głośnym
mówieniu osoby chorej. Do zakażenia może równieżdojśćprzez przewód pokarmowy (np. wirusowe zapalenie
wątroby typu A), przez
ą bezpośredni kontakt z wydalinami chorego lub przez spożycie zakażonych pokarmów
oraz drogąpozajelitowąprzez zakażone igły, strzykawki, narzędzia chirurgiczne, stomatologiczne, zakażoną
wirusami krew oraz drogąpłciową(np. AIDS). Inne wirusy przenoszone sąprzez kłujące stawonogi, takie
jak
ą
ce
ą w środowisku szpitalnym zakażenia wirusowe to wirusowe za-
palenie wątroby typu B, wirusowe zapalenie spoj
ą ówek na oddziałach okulistycznych. Wirus opryszczki, wirus
półpaśca i wirus cytomegalii wywołują zakażenia o ciężkim przebiegu klinicznym u chorych ze zmniejszoną
odpornością. Wśród chorób wywoływanych przez wirusy odzwierzęce, jak niesz-towica, ospa krów, pryszczy-
ca przeważają ospopodobne choroby skóry i grypopodobne zakażenia u rolników przeważnie o łagodnym
przebiegu. Wirus rzekomego pomoru drobiu może powodowaću hodowców drobiu ostre zapalenie spojówek
określane jako choroba Newcastle. Należy także wspomniećo wirusach występujących u zwierz
ą
troby typu B, wirusowe zapalenie spoj
ą
t,
ą jak wirus
wścieklizny, kleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, na które sąnarażeni leśnicy, we-
terynarze, pracownicy ogrodów zoologicznych, ferm lisów itp.
Bakterie
- sąto drobnoustroje jednokomórkowe, rozmnażające si
ą
cych u zwierz
ąt,
ą
u człowieka można podzielićna podstawie ich zdolności barwienia sięmetodąGrama na bakterie G/-/ i G/+/.
Niektóre z nich mają zdolność tworzenia form przetrwalnikowych w warunkach nie sprzyjających dalszemu
ą
ce s
ą ęprzez podział. Bakterie występujące
ą
wzrostowi komórki. Mogąone ponownie przejśćw formy rozwojowe wówczas, gdy warunki zewnętrzne staną
się sprzyjające. Miejscami wnikni
ą ęcia są najczęściej drogi oddechowe, układ pokarmowy, uszkodzone błony
śluzowe i skóra. Wśród Gram-ujemnych pałeczek wywołujących choroby odzwierz
ą
ce. Miejscami wnikni
ą
cych choroby odzwierz
ęce największe znaczenie
ą
do
ą ą-brucelozę. Wiele bakterii znajduje sięstale w organizmie
człowieka, a do wystąpienia objawów chorobowych dochodzi w odpowiednich warunkach, takich jak obniżenie
odporności organizmu, zaburzenia biocenozy w przewodzie pokar mowym lub po zakażeniu wirusowym. Bak-
terie chorobotwórcze cechująsięzdolnościądo wytwarzania toksyn oraz zdol nościądo rozprzestrzeniania się
w organizmie i rozmnażania w nim.
Grzyby
- mogąpowodowaćzarówno zakażenia uogólnione, jak i zmiany miejscowe, np. na skórze i bło-
nach ślu zowych. U dzieci, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, do
ą
ce c
ą ężkąchorobęnarządow
ą
t, d
ą śćczęsto spotyka sięzakażenie drożdża-
kiem Candida Albicans. Szczególnie ciężki przebieg mają zakażenia płuc i ośrodkowego układu nerwowego
wywołane przez Cryptococcus neoformans. Zarówno Candia albicans jak i Cryptococcus wywołująnadkaże-
nia u osób ciężko chorych le czonych antybiotykami i chorych z rozległymi oparzeniami. Zmiany chorobowe
mogąrównieżwywoływaćmykotoksyny, glukany wytwarzane przez grzyby.
Riketsje
- sąto drobnoustroje bakteriopochodne. Zajmująpośrednie miejsce między wirusami i bakteriami.
Swoimi wł
ą
trzko
ą órkowe), z drugiej
zaśdo bakterii (budowa komórkowa). Przenoszone sąone na człowieka przede wszystkim przez wszy, pchły i
kleszcze. Do najczęściej spotykanych chorób należą: dur plamisty, gorączka Q, gor
Swoimi waściwościami zbliżająsięz jednej strony do wirusów (pasożytnictwo wewnątrzkom
ą
czka
ą ór Skalistych.
Stawonogi
- a szczególnie ich wydaliny mogąpowodowaćpowstawanie chorób alergicznych układu od-
dechowego. Należądo nich skorupiaki, pajęczaki i owady.
Mykoplazmy
- sądrobnoustrojami mniejszymi od bakterii, mająjednak metabolizm podobny do bakteryj-
nego. U człowieka wywołują, tzw. nietypowe zapalenie płuc.
ą
czka Q, go
ą ączka G
141
Główne grupy czynników biologicznych
Wirusy
- mają zdolność wzrostu i rozmnażania się jedynie wewnątrz zaka
kleszcze i komary. Najczęściej występujące
mająpałeczki wywołujące ci
Swoimi w
ł
 ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Pierwotniaki
- s
ą
to jednokomórkowe organizmy zwierzęce. Pierwotniaki chorobotwórcze wydzielajądo
środowiska enzymy hemokrytyczne, a także toksyczne substancje, które s
ą
przyczyną objawów klinicznych
choroby. Najczęstsze zakażenia pierwotniakowe u człowieka to toksoplazmoza, lambliaza i pierwotniakowe
zapalenie ptuc.
Robaki pasożytnicze
- działanie chorobotwórcze wykazują zarówno pasożyty dojrzałe, jak i ich stadia
larwalne. Za każenie (tzw. inwazja) następuje zwykle drogąpokarmową, przez połknięcie jaj lub larw pasożyta.
Najczęstsze robaczyce przewodu pokarmowego to owsica, glistnica, tasiemczyca.
Zagrożenie pracownika czynnikami biologicznymi
Środowisko pracy, jako składowa środowiska zewnętrznego człowieka, stwarza tzw. ryzyko zawodowe,
które w szczególnych przypadkach umożliwia pośrednie lub bezpośrednie wtargnięcie zarazka chorobowego
do organizmu człowieka, wykonującego prac
ą
cego pra
ą ęzawodowąw tym środowisku.
Czynniki biologiczne wywierają niekorzystny wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób
uznanych za zawodowe. Wyżej wymienione czynniki biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby itd.) mogąwywoły-
waćzawodowe choroby zakaźne i inwazyjne. Należądo nich:
• bruceloza - odzwierzęca choroba zakaźna, na którąs
ą
narażeni pracownicy zajmujący si
ą
cy s
ą ęhodowlązwie-
ą
t,
ą lecznictwem medycznym i weterynaryjnym,
• leptospiroza
ą
wych i dro biu, pracownikom przemysłu mięsnego, rolno-spożywczego, rolnictwa, melioracji, kanalizacji,
robót ziemnych, per sonelowi zootechnicznemu i weterynaryjnemu,
• wirusowe zapalenie w
ą
ca przede wszystkim hodowcom zwierz
ąt futerko-
ą - choruje głównie personel medyczny, ze szczególnym zagroże-
niem grup zawodowych, tzw. specjalnego ryzyka: pracownicy oddziałów zakaźnych, stacji krwiodawstwa,
oddziałów zabiegowych laboratoriów,
• schorzenia układu oddechowego
ą
troby typu A lub B
ą
troby typu A lub B
adu oddechowego - powodowane przez drobnoustroje, które, np. w trakcie procesów
magazynowa nia, przetwarzania i użytkowania różnych surowców roślinnych uwalniająsięwraz z pyłem i
stanowiązagrożenie, np. dla rolników, pracowników spichrzów, młynarzy, pracowników zatrudnionych w
słodowniach, wytwórniach pasz, tartakach itp.,
• choroby uczuleniowe
choroby uczuleniowe powodowane przez alergeny pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, np.:
- alergeny roślinne: mąka i otręby, pyłzbożowy i paszowy, ziarno rycynowe, zarodniki grzybów, pleśni i
drożdży, włókna roślinne, pyłdrzewny, żywice roślinne i olejki aromatyczne, pyłki kwiatów i drzew, aler-
geny zawarte w truskawkach i poziomkach, pyłsurowego ziarna kawy i kakao, pyłherbaty, pyłsłodowy,
zarodniki widłaków, pyłtytoniu, alergeny zawarte w szyszkach chmielowych,
- alergeny zwierzęce: enzymy proteolityczne zawarte w detergentach, futro, sierśći łupieżzwierząt ho-
ą
dowlanych, laboratoryjnych i łownych, pióra i białko ptasie, włosy ludzkie i łupież, roztocza, insekty,
pasożyty przewodu pokarmowego, jad żmii, pyłjedwabiu naturalnego. Narażeni na nie s
ą
przeważnie
pracownicy hodowli i przetwórstwa zwierzęcego, pracownicy zakładów zielarskich itp.,
• choroby paso
ą
t ho-
choroby pasożytnicze
ytnicze - wywołane przez pierwotniaki i robaki.
Ochrona pracy młodocianych
ą
tkiem pla
ą ówek wymienionych powyżej) w wymiarze do 6 godzin na dobę.
Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których występujązagrożenia czynnikami
biologicz nymi, przenoszonymi na człowieka przez kontakt ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwie-
rzęcego.
Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat, w celu nauki zawodu rymarza, kalet-
nika, cholewkarza, obuwnika, kuśnierza, przy ręcznym i maszynowym krojeniu skór w wymiarze do 3 godzin
na dobę.
Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których występujązagrożenia czynnikami
biologicz nymi pochodzenia roślinnego lub mikroorganizmami przenoszonymi przez rośliny.
142
rząt,
leptospiroza - odzwierzęca choroba zakaźna zagrażająca przede wszystkim hodowcom zwierz
ą
t futerko-
wirusowe zapalenie wątroby typu A lub B
troby typu A lub B
Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach, przy których źródłem zakażenia lub zarażenia
może być chory człowiek lub materiałzakaźny pochodzenia ludzkiego, tj. krew, mocz, kałitp., w tym w szcze-
gólności wszelkie prace w szpitalach (oddziałach) zakaźnych oraz dla nerwowo i psychicznie chorych.
Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat w celu nauki zawodu w placówkach
służby zdrowia (z wyjątkiem plac
[ Pobierz całość w formacie PDF ]