Zarys historii militarnej powstania styczniowego - 22 stycznia 1863 - Józef Piłsudski, HISTORIA, ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
J�ZEF PI�SUDSKI22 STYCZNIA 1863ZARYS HISTORII MILITARNEJ POWSTANIA STYCZNIOWEGOOD WYDAWNICTWA �GRAF�Oto oddajemy w r�ce Czytelnik�w kolejny tomik J�zefa Pi�sudskiego pt. �22stycznia1863� � po uprzednio przez nas wydanych �Roku 1920� i �Bibule�. Przyznajemy, �ejeste�myna bakier z chronologi� pisania tych prac przez Autora, ale kierowali�my si�przy ichdrukowaniu emocjami towarzysz�cymi dzisiejszym gor�cym czasom, b�yskawiczniezmieniaj�cejsi� sytuacji Polski i Polak�w. Postarali�my si� za to o utrzymanie jednolitejszatygraficznej i introligatorskiej wszystkich trzech tytu��w.J. Pi�sudski napisa� �22 stycznia 1863� rok przed wybuchem I wojny �wiatowej.Pracazosta�a wydana jeszcze w 1913 r. przez ambitnego pozna�skiego ksi�garza KarolaRzepeckiego,kt�ry z redakcyjn� pomoc� dr. Mariana Kukiela (historyka i p�niejszegogenera�a)zamierzy� wydrukowa� ca�y cykl tomik�w uznanych autor�w bieg�ych w historii podwsp�lnym tytu�em �Boje polskie. Ilustrowane epizody, obrazy, portretyhistoryczne zdziej�w naszych wojen narodowych�. Zainaugurowa� ten cykl w�a�nie �22 stycznia1863�� w samo 50-lecie powstania. Potem by�y dwie prace innych autor�w i naprzeszkodzie wrealizacji zamierze� edytorskich stan�a wojna.J. Pi�sudski bardzo g��boko interesowa� si� losami powstania styczniowego.Poczyni�w temacie obszerne studia, przewertowa� wiele dokument�w i materia��w. Bada� tenokresskrupulatnie, szukaj�c dowod�w, �e walka 1863 nie by�a z g�ry przegrana, tylko�le przygotowana,nieumiej�tnie prowadzona i nie wykorzystano w niej wszystkich mo�liwo�ci.M�wi� o tym w cyklu wyk�ad�w w krakowskiej Szkole Nauk Politycznych w 1912 roku,6kwietnia 1913 r. na uroczysto�ciach ko�ciuszkowskich we Lwowie i zaraz potem wsierpniuw szkole oficerskiej Zwi�zku Strzeleckiego w Str�y ko�o Limanowej, k�ad�cnaciskna duchow� stron� walki, szczeg�lnie wa�n� przy niedostatku �rodk�wmaterialnych. Dowodzi�przy tym potrzeby tworzenia w�asnego wojska cho�by w warunkach niewoli.Zagrzewa�swymi wyst�pieniami nar�d do podj�cia kolejnych polskich boj�w, tylko m�drzeji skuteczniej, �artuj�c po swojemu, dosadnie, z os�ab�ych duchem: �W trzechsosnach dzisiejszynasz rodak zab��dzi, a do konia podchodzi jak do tygrysa�.Dzia�alno�� publiczna J. Pi�sudskiego przed I wojn� natchn�a historyk�w ipisarzy dochwycenia za pi�ra i publikowania znamiennych dzie�. W 1912 roku ukaza�y si��Dziejewojen i wojskowo�ci w Polsce� T. Korzona. Niejako ich uzupe�nienie stanowi�apraca M.Kukiela o dziejach or�a polskiego w dobie Napoleona. Grabiec og�osi� obszerneopracowanie�Rok 1863�, za� W. Tokarz podj�� prace nad monografi� �Krak�w w pocz�tkachpowstania styczniowego i wyprawa na Miech�w�. Historyk�w wspar�a literaturapi�kna.W ci�gu paru lat ukaza�a si� �Gloria victis� Orzeszkowej, �Echa le�ne� i �Wiernarzeka��eromskiego, �Ojcowie nasi� Struga, �Kryjaki� Wielopolskiej.�22 stycznia 1863� stanowi� zadatek wi�kszego dzie�a na temat powstania, kt�regopisaniepodj�� J. Pi�sudski wsp�lnie z M. Sokolnickim. Praca obydwu autor�w przele�a�ajednak w lwowskim Ossolineum � z niezbyt jasnych przyczyn � �wier� wieku.Zacz�to j�drukowa� dopiero latem 1939 r. Nie zd��ono...Gda�sk, lipiec 1989522 STYCZNIA 1863Praca J�zefa Pi�sudskiego p. t. �22 stycznia 1863� wydana zosta�a jako tom1 wydawnictwa �Boje Polskie�, rozpocz�tego w pocz�tkach r. 1914 przez ksi�garni�nak�adow� Karola Rzepeckiego w Poznaniu. Wydawnictwo to p. t. �BojePolskie � ilustrowane epizody, obrazy, portrety historyczne z dziej�w naszychwojen narodowych pod redakcj� dra Mariana Kukiela� mia�o na celu zaznajomieniespo�ecze�stwa z histori� wojskowo�ci polskiej, do czego Pi�sudski przyk�ada�du�� wag�. Z tych te� powod�w, mimo przeci��enia prac� organizacyjnowojskow�i polityczn� podj�� si� napisania I tomu do powy�szego wydawnictwa,w oryginalny spos�b ��cz�c historyczn� faktur� zdarze� nocy 22 stycznia zliterackimopisem. W li�cie do Aleksandry Szczerbi�skiej z dnia 18. IX. 1913 r. piszeo tym w s�owach nast�puj�cych: �Nie mog� si� zdoby� na plan, jak sam� noc 22stycznia opisywa�, od czego zacz��, jak temat bra�? Czy poszczeg�lne scenyobrazowa�,czy dawa� cyfry i dane z krytyk�, a dop�ki na planie i metodzie pisanianie zatrzyma�em si� � dop�ty i pisa� trudno...�Ksi��k� Pi�sudskiego zilustrowali 12 rysunkami w tek�cie Henryk Minkiewiczi Edward Rydz.Dnia 17 stycznia w polskiej kwaterze g��wnej dawano ostatnie, nieodwo�alnerozkazydo boju. Rozkazy a� na 22 stycznia. Nieodwo�alny rozkaz na ca�ych pi�� dni przedbojem!Ju� w tym jednym odczu� si� daje ogromn� osobliwo�� warunk�w wojny i boju.Stokilkadziesi�tgodzin ma dzieli� rozkaz od wykonania i to w po�o�eniu, w kt�rym ka�da z tychsetek godzin przynie�� mo�e zmiany zasadnicze, zmiany, uniemo�liwiaj�cewype�nienierozkazu. Bo te� osobliw� by�a ta g��wna kwatera!Nic w niej nie przypomina�o zwyk�ego obrazu wojennego miejsc, gdzie si� wa�� irozstrzygaj�w ostatniej instancji losy bitew i wojen. Ani b�yszcz�cych mundur�w, ani d�wi�kuostr�g, ani t�tentu koni adiutant�w, p�dz�cych z rozkazami lub raportami, �adnejwreszcie os�ony si�� zbrojn�, �adnej, najkonieczniejszej bodaj, warty,strzeg�cej spokojuwodz�w. Kwatera wygl�da�a, jak najzwyczajniejsze mieszkanie prywatne najbardziejcywilnychludzi. Je�eli co r�ni�o j� od mieszkania jakiego� urz�dnika lub kupca, to chybanieokre�lony niepok�j, kt�ry wia� z twarzy i ruch�w obecnych, to zarazem niecoprzyciszonyspos�b obcowania � szepty zamiast g�o�nych rozm�w, ws�uchiwanie si� w odg�osyulicy, jakby ciche, lecz niespokojne zmaganie si� z otaczaj�cymniebezpiecze�stwem. Odczasu do czasu z kwatery wymykali si� adiutanci-kurierzy. Najcz�ciej by�y to �ca�kiemniewojenny obraz � kobiety, unosz�ce nieraz w najtajniejszych skrytkach damskiejgarderobyrozkazy, pisane na cienkim �wistku papieru. Od czasu do czasu b�ysn�� mundurwojskowy,lecz � o, dziwo! � mundur wrogiego wojska; byli to oficerowie rosyjscy, nale��cydo spisku.Dziwna wojna, dziwna kwatera g��wna, kt�rej najwa�niejszym zadaniem zdawa�o si�by� utrzymanie tajemnicy i ukrywanie si� przed okiem otoczenia. Nie by�o tam nicz tejbuty i pewno�ci siebie, jak� daje oparcie si� o gotow� i pos�uszn� na ka�deskinienie si��zbrojn�, zdoln� do nagi�cia otoczenia odpowiednio do plan�w i my�li wodza.Owszem,widoczn� by�a ch�� przystosowania si� do otoczenia i rozp�yni�cia si� w nim.Bo te� g��wna kwatera polska pracowa�a w sferze dzia�ania wroga. Ba, nawetoddalonaby�a od g��wnej kwatery jego zaledwie o kilkaset krok�w � o zwyk�y strza�karabinowy.Gdy jedna w ka�dej chwili mog�a mie� na us�ugi tysi�ce tych karabin�w, drugadzia�a�by�a w stanie tylko nie b�d�c dostrze�on�, a nie maj�c nic dla swej os�ony, wka�dej chwilistawia�a na kart� samo swe istnienie. Nic wi�c dziwnego, �e twarze sztabu by�yniespokojne.W�dz �wczesnej Polski � Zygmunt Padlewski � nerwowo chodzi� po pokoju. Waha�si�: jecha� do puszczy kampinoskiej, czy te� zosta� w Warszawie? Po razdziesi�ty wraca�do oblicze�, spisanych na skrawku papieru.� Do Lewandowskiego na Podlasie rozkaz wys�any. Rozkaz trzymania si� na szosiebrzeskiej, przerwanie komunikacji z g��bi� Rosji, z Moskw�. � Czy rozkazdoszed�? Ktozar�czy? � przemkn�o mu przez g�ow�.� Ma w rozporz�dzeniu swym 3�4 tysi�ce ludzi. Jakie tam rozporz�dzenie? � Znowuwyrasta�a w g�owie w�tpliwo��. Ludzie w chatach, po dworach, rozsypani, czystan� nawezwanie, by k�a��, ot tak, zdrow� g�ow� pod ewangeli�? Kto ich zmusi? A gdymusu niema, to ilu z tych niby liczonych da si� policzy� ju� na placu boju?� A wreszcie, co najgorsza, z czym ludzie p�jd� do walki? �mieszne! Z kijami,kosami,w dobrym wypadku z marn� dubelt�wk� na karabiny i armaty! W ostatnim raporcieLewandowski wymienia� nawet liczb� tej najlepszej broni � strzelb my�liwskich.Ca�ych300! To w najlepiej uzbrojonym wojew�dztwie! A tych karabin�w rosyjskich, nielicz�cjazdy i artylerii, w wojew�dztwie jest nie mniej, ni� 5 tysi�cy. Zreszt� nawetta marnabro�, czy jest pewna? Mo�e ju� dzisiaj, albo w jednej z tych setek godzin,dziel�cych nasod boju, wr�g po�o�y sw� r�k� na wszystko, albo na du�� jej cz��, zostawiwszydo bojudziesi�tki, zamiast setek sztuk broni palnej? Mo�e przez ten czas wyaresztuj�wybitniejszychspiskowych i reszta, zostawszy bez g�owy, wcale do apelu nie stanie?� Wszystko w tym przedsi�wzi�ciu takie niepewne, takie chwiejne!... � mrukn�� zrozpacz�. Takie niepodobne do tego, czegom sam uczy� innych! Czy to nawet wojna?Rze�niewini�tek, kl�ska pewna!My�l� przebiega� wszystkie wojew�dztwa, ca�y kraj. Langiewicz w Sandomierskim,Kurowski w Krakowskim, Bo�cza w P�ockim. Te same niepewne tysi�ce spiskowych, tesame w�tpliwo�ci, gorsze, bo broni mniej jeszcze, ni� na Podlasiu! Zaledwie 300sztukbroni palnej w ca�ym kraju, tyle, co w jednym wojew�dztwie podlaskim. A ca�yzach�d,niezorganizowany wcale wojennie, pewnie si� nie ruszy bez wodz�w i naczelnik�w;tosamo w Lubelskim.� Czemu�my o tym wcze�niej nie pomy�leli? � my�la� z gorycz�. � Odk�adali�myzawsze na potem przygotowania �ci�le wojenne, bali�my si�, �e dolejemy tym oliwydoognia, gorej�cego ju� w duszach ludzkich.� A teraz...Znowu czarna rozpacz osiad�a mu w duszy; dr�czy�y go wyrzuty sumienia; przecie�sam dawa� rozkazy do powstania, przecie� sam wysy�a� na �mier� te setki itysi�ce ludzi. Aza tydzie�, po niechybnie nieudanej operacji, jakimi� oczyma b�dzie spotyka�pytania iwyrzuty? Jakie da rozkazy, jakie polecenia 23 czy 24 stycznia, gdy do Warszawyzbiegn�si� zwiastuny kl�ski? Nie, lepiej �mier�, �mier� razem z nimi! Raczej �mier�,ni� ta odpowied... [ Pobierz całość w formacie PDF ]