Zarys historii turystyki w Polsce, 2 najlepsze z chomika JAROSŁAW KACZYŃSKI
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dr Piotr Gryszele-mail: piotr.gryszel@ae.jgora.plZarys historii turystyki w PolsceCharakteryzujšc główne kierunki rozwoju turystyki i gospodarki turystycznej w Polsce ina ziemiach polskich można wyznaczyć cztery etapy tego procesu. Etap pierwszy obejmujšcyXIX wiek oraz poczštek XX wieku to okres tworzenia organizacji turystycznych i społecznychkadr turystyki. Etap drugi obejmujšcy okres dwudziestolecia międzywojennego to okresniewykorzystanych szans rozwoju turystyki i okres tworzenia zalšżków polskiej gospodarkiturystycznej. Okres trzeci przypadajšcy na lata Polski Ludowej charakteryzował się natomiastrozwojem turystyki masowej i turystyki socjalnej. Okres czwarty, rozpoczynajšcy się poprzemianach ustrojowych w 1989 roku to okres tworzenia wolnego rynku turystycznego orazgospodarki turystycznej. Rodzi się masowa turystyka komercyjna.1. Od poczštku XIX wieku do 1918 rokuWiek XIX uznaje się najczęciej w krajach europejskich za poczštek narodzin masowejturystyki. Był to okres powstawania pierwszych organizacji turystycznych, pierwszych przedsiębiorstwturystycznych (np. pierwsze biuro podróży T. Cook) oraz okres kształtowania sięczynników sprzyjajšcych rozwojowi ruchu turystycznego. Polska w tym czasie była w bardzotrudnej sytuacji. Otóż w latach 1772, 1793,1795 doszło do pierwszego, drugiego i trzeciegorozbioru Polski. Na ponad 120 lat ziemie ówczesnej Polski stały się częciš Rosji, Prus iAustrii. Historia polskiej turystyki do 1918 roku zwišzana była zatem z rozwojem turystyki wtych krajach.Na rozwój turystyki w Polsce w tym okresie duży wpływ mieli Stanisław Staszic, JulianUrsyn Niemcewicz i Wincenty Pol. Popularyzatorem piękna Tatr był Tytus Chałubiński.Do historii polskiej turystyki przeszły m.in.: założenie w 1800 roku przez Izabelę Czartoryskšw Puławach pierwszego muzeum, czy opis przeżyć z wędrówek po Tatrach zamieszczonyw 1805 roku przez Stanisława Staszica w ksišżce "O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji apóniej Polski".Należy zaznaczyć, iż w tym okresie państwa zaborców nie były zainteresowane rozwojemturystyki na ziemiach podbitych. Ruch turystyczny oraz infrastruktura turystyczna nie rozkładałysię też równomiernie. Najbardziej atrakcyjnš turystycznie częciš Polski były jej krańcepołudniowe i wschodnie należšce do zaboru austriackiego. Tu też były najlepsze warunkipolityczne do rozwoju turystyki. Chociaż w cesarstwie austro-węgierskim główny nacisk kładzionona rozwój zagospodarowania turystycznego Alp to nie utrudniano zbyt mocno działaniaorganizacji turystycznych na ziemiach pod zaborami. W polskich Tatrach i Beskidachpróbowano naladować austriacki model współdziałania organizacji i instytucji zainteresowanychrozwojem turystyki co doprowadziło do powstania w roku 1873 pierwszej polskiej organizacjiturystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, które zmieniło póniej nazwę na GalicyjskieTowarzystwo Tatrzańskie a następnie na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Towarzystwopowstało z inicjatywy Feliksa Pławickiego, Tytusa Chałubińskiego, Adolfa Tetmajerai Józefa Stolarczyka. Cztery główne cele Towarzystwa okrelone w Statucie to:1. Umiejętne badanie Karpat, a w szczególnoci Tatr i Pienin oraz rozpowszechnianiezebranych o nich wiadomoci.2. Zachęcanie do ich zwiedzania i ułatwianie przystępu do nich i ułatwianie tamże pobytuturystom, a w szczególnoci swoim członkom oraz badaczom i artystom udajšcymsię do Karpat, Tatr i Pienin w celach naukowych i artystycznych.3. Ochrona zwierzšt halskich (alpejskich), kozic i wistaków.4. Wspieranie przemysłu górskiego wszelkiego rodzaju.Tak postawione cele sprawiły, że działalnoć społeczna Towarzystwa odbiegała dalekopoza działania zwišzane z ruchem turystycznym. Działaczami Towarzystwa były wybitnepostacie polskiej nauki i kultury. Jako najważniejsze osišgnięcia pierwszych lat działalnociTowarzystwa Tatrzańskiego można wymienić m.in.:- powstanie pierwszego schroniska górskiego w polskich górach nad Morskim Okiem w1874 r. oraz schronisk w Dolinie Pięciu Stawów i w Dolinie Roztoki w 1876 roku,- opracowanie w 1888 roku pierwszego w Europie projektu utworzenia Parku Narodowegow Tatrach,- powstanie w 1907 Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy w Zakopanem - narodziny nowejgałęzi turystyki - narciarstwa. Założycielami tej organizacji byli m.in. StanisławBarabasz, który w roku 1894 odbył pierwszš wycieczkę narciarskš w Tatry, MieczysławKarłowicz i Mariusz Zaruski,- powstanie w 1909 roku Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Jegozałożycielem był Mariusz Zaruski, a głównš przyczynš powstania mierć MieczysławaKarłowicza pod lawinš na zboczach Kocielca w Tatrach,- utworzenie Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem i publikacja wielu wydawnictw,m.in. Pamiętników Towarzystwa Tatrzańskiego- póniej Wierchów, Taternika.Jednak największym sukcesem Towarzystwa była rozbudowa Zakopanego z ubogiej wioski,liczšcej w roku 1887 około 3000 mieszkańców, na modne uzdrowisko oraz budowa wieludróg o węzłowym znaczeniu w rejonie Tatr (np. droga do Morskiego Oka), Pienin i Beskidów.Jako konkurencyjne dla Towarzystwa Tatrzańskiego, a działajšce w rejonie Beskidówpowstało w roku 1893 we Frydku Beskidenverein Towarzystwo Beskidzkie (w 1905 rokuprzeniesione do Cieszyna), stawiajšce sobie za cel rozwój turystyki w rejonie Beskidu lšskiego.Za pierwszy krok w tworzeniu komercyjnej gospodarki turystycznej można uznać w tymokresie utworzenie w 1903 roku przez Zofię Biesiadeckš w Owięcimiu pierwszego biurazajmujšcego się sprzedażš biletów okrętowych do Ameryki.Nieco inaczej niż w Austrii rozwijała się turystyka w Niemczech, gdzie już na poczštkuXIX wieku miał miejsce poważny rozwój uzdrowisk, a w drugiej połowie XIX wieku w oparciuo rozbudowanš sieć kolejowš i w wyniku wzrostu zamożnoci społeczeństwa, powstałzaczštek przemysłu turystycznego. Powstało wtedy pierwsze biuro podróży w Stuttgarcie(1842 r.), licznie tworzone były także regionalne zrzeszenia i organizacje turystyczne. Ingerencjapaństwa w rozwój turystyki zagranicznej umożliwiła także tworzenie turystycznychprzedsiębiorstw państwowych.Z tych dobrodziejstw wzrostu gospodarczego nie korzystały jednak ziemie polskie będšcepod zaborem pruskim. Uznano je za położone peryferyjnie i nieatrakcyjne turystycznie. Wyjštkiembyło jedynie Wybrzeże Bałtyku oraz uzdrowiska. Warto jednak wspomnieć, iż w roku1842 zbudowano w Poznaniu hotel Bazar jeden z pierwszych w Europie hoteli w dzisiejszymtego słowa znaczeniu. Natomiast na powstanie pierwszej polskiej organizacji turystycznejw zaborze pruskim pozwolono dopiero w roku 1913. W Poznaniu założono PoznańskieTowarzystwo Turystyczne.Na lšsku natomiast turystyka rozwijała się doć prężnie. Były to bowiem ziemie, któredo Polski przyłšczono dopiero po 1945 roku, a przed zaborami znajdowały się one w granicachPrus. Nie uważano ich zatem za ziemie podbite co w połšczeniu ze znacznš atrakcyjnocišturystycznš Karkonoszy i Ziemi Kłodzkiej powodowało, że rozwój turystyki na tych terenach można uznać za bardzo intensywny. To włanie tu w 1813 roku z ršk króla pruskiegoFryderyka Wilhelma III Franz Pabel otrzymał nominację na "Mianowanego królewskiegoprzewodnika i kasjera Szczelińca Wielkiego". Była to pierwsza w Europie urzędowa nominacjaprzewodnicka. Natomiast w roku 1817 w Jeleniej Górze powstała pierwsza na wiecieorganizacja przewodników i tragarzy lektyk, którzy to stosujšc urzędowe cennik mięli prawodo prowadzania turystów po Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej. W 1837 roku wybudowanotakże pierwsze typowo turystyczne schroniska górskie w Sudetach Zachodnich: naWysokim Kamieniu w Górach Izerskich i nad nieżnymi Kotłami w Karkonoszach.Rokiem przełomowym w rozwoju karkonoskiej turystyki były rok 1880, kiedy to z inicjatywyTheodora Donata w Jeleniej Górze powstało Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgsverein- RGV). Organizacja ta budujšc szereg szlaków turystycznych, m.in. tzw. DrogęJubileuszowš na nieżkę oraz prowadzšc działalnoć edukacyjno promocyjnš znaczšcoprzyczyniła się do rozwoju infrastruktury turystycznej w tym zakštku ówczesnych Prus. Wlad za RGV podobne towarzystwa zaczęto zakładać w innych rejonach lšska. W 1881 rokupowstało Kłodzkie Towarzystwo Górskie (Glatzer Gebirgsverein - GGV), w 1882 roku TowarzystwoSowiogórskie (Eulengebirgsverein), w 1885 roku Towarzystwo lężańskie(Zobtengebirgsverein).Na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim rozwój turystyki był bardzo mocno opóniony.Rosja carska do końca pozostała krajem turystycznie nierozwiniętym. Jako jedyne państwow Europie, nie liczšc Turcji, w ruchu turystycznym wymagała paszportu. Turystykarozwijała się głównie w uzdrowiskach w Nałęczowie, Busku i Ciechocinku. Turystyka zagranicznapraktycznie nie istniała. Mimo wielu przeszkód ze strony władz, z inicjatywy AleksandraJanowskiego w Warszawie, w roku 1906 udało się zarejestrować statut Polskiego TowarzystwaKrajoznawczego. Towarzystwo to, podobnie jak Polskie Towarzystwo Tatrzańskie,stało się drugim najprężniejszym towarzystwem turystycznym na ziemiach polskich.Statut PTK zakładał następujšce cele:1. Zbieranie wiadomoci krajoznawczych i szerzenie ich wród ogółu.2. Gromadzenie zbiorów naukowych dotyczšcych ziem polskich.3. Organizowanie wycieczek po kraju.4. Organizowanie wystaw krajoznawczych oraz roztaczanie opieki nad pamištkami historycznymii osobliwociami przyrody.PTK podobnie jak PTT mniejszy nacisk kładło na ekonomiczne aspekty rozwoju turystykizajmujšc się raczej problemami społecznymi. Towarzystwo prowadziło i inicjowało szeregprac badawczych z dzie... [ Pobierz całość w formacie PDF ]