zaburzenia płodności u psów samice, zoo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Najczęstsze przyczyny zaburzeń
płodności u psów. Część II. Samice
właściciela zwierzęcia w zarządzaniu or-
ganizacji hodowli. Brak ciąży po kilku lub
kilkunastu kryciach, lub zaburzenia cyklu
rujowego skłaniają właściciela do zasię-
gnięcia porady lekarza weterynarii. Z ba-
dań wynika, że w większości suki przypro-
wadzane do gabinetów weterynaryjnych
w celu oceny ich przydatności do rozro-
du są zdrowe i płodne. Często zgłasza-
ny problem niepłodności nie ma związ-
ku z zaburzeniami endokrynologicznymi
i behawioralnymi, lecz spowodowany jest
błędami hodowcy i złym zarządzaniem
rozrodem (1, 2).
Dorota Bukowska, Renata Włodarczyk, Jędrzej M. Jaśkowski
z Katedry Weterynarii Rolniczej Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu
Przyrodniczego w Poznaniu
Z
badań wynika, że większość proble-
mów w rozrodzie u suk spowodowa-
nych jest złymi decyzjami hodowlanymi,
a nie stanem zdrowia samicy (1). Dlatego
przed rozpoczęciem działań leczniczych
należy przeprowadzić dokładny wywiad
oraz zapoznać się ze stanem ogólnym suki.
Istotna jest szczegółowa obserwacja suki
w celu identyfi kacji ewentualnych obja-
wów chorób wpływających negatywnie
na płodność. Po zakończeniu zbierania
wywiadu, badań ogólnych oraz obserwa-
cji zazwyczaj możliwa jest identyfi kacja
problemu i określenie czy cykl rujowy
u suki ma prawidłowy przebieg i ewen-
tualne ustalenie, czy przyczyną niepłod-
ności jest brak zapłodnienia czy donosze-
nia ciąży. Przed wdrożeniem leczenia na-
leży się również upewnić, czy problemy
z płodnością nie są spowodowane błędami
Cykl rujowy u suki
Zdrowa suka osiąga dojrzałość płciową
przed 24 miesiącem życia. Tym samym roz-
poczyna się cykl rujowy, trwający średnio
144
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(2)
Prace kliniczne i kazuistyczne
od 4,5–10 miesięcy (3). Długość okresu
międzyrujowego zależy od rasy suki. Nie-
które rasy, na przykład owczarek niemiec-
ki, charakteryzują się stosunkowo krót-
kim okresem międzyrujowym, gdyż ruja
występuje u nich co 4–5 miesięcy (1). Na-
tomiast suki ras pierwotnych przejawiają
ruję raz w roku (4). Cykl rujowy u psowa-
tych składa się z 5 faz:
praprooestrus
(trwa-
jąca 5–20 dni),
prooestrus
(faza przedru-
jowa),
oestrus
(faza rujowa),
metoestrus –
okres porujowy
(trwający 70–90 dni) oraz
anoestrus–
okres międyrujowy (trwający
60–210 dni). Faza przedrujowa, w zależ-
ności od rasy, trwa od 2 do 25 dni, śred-
nio 9 dni, w tym czasie następuje wzrost
i rozwój pęcherzyków jajnikowych i wzra-
sta stężenie estrogenów we krwi (5, 6). Po-
jawia się krwawy wyciek z pochwy, widocz-
ne jest obrzmienie sromu, wzmaga się za-
interesowanie samcem, chociaż suka nie
dopuszcza do kopulacji. Obniżenie stę-
żenia estrogenów i wzrost stężenia pro-
gesteronu prowadzi do wystąpienia rui.
W czasie tej fazy suka zezwala na kopula-
cję. Ruja właściwa u suk trwa średnio 5–9
dni, za normę uznaje się jednak przedział
od 1 do 20 dni (5, 6). Obniżenie poziomu
estrogenu i podwyższenie poziomu proge-
steronu towarzyszące rui wywołuje rów-
nież wzrost sekrecji hormonu luteinizują-
cego (LH). Gwałtowny wyrzut dużej ilości
LH wywołuje owulację, a uwolniony oocyt
przemieszcza się do jajowodu, gdzie dojrze-
wa przez 48–72 godzin (7, 8). Czas maksy-
malnej płodności przypada na 4–5 dzień
po wzroście poziomu progesteronu, w tym
okresie oocyt ukończył już proces doj-
rzewania (9). Kopulacja zdrowego samca
i zdrowej samicy, do której dochodzi w tym
wąskim przedziale czasu pozwala na uzy-
skanie 100% wskaźnika ciąży. Przy zasto-
sowaniu sztucznej inseminacji wynik ten
wynosi ok. 84% (10). Za koniec rui przyj-
muje się moment, w którym suka zaczyna
reagować agresywnie na próby obskakiwa-
nia przez samca (1). Oprócz zmian w za-
chowaniu suki zakończenie rui właściwej
i początek fazy międzyrujowej (
dioestrus
)
objawia się również zmianami w obrazie
cytologicznym nabłonka pochwy. W cza-
sie fazy
dioestrus
wysoki poziom progeste-
ronu utrzymywany jest głównie przez ak-
tywność ciałka żółtego (11). U suk funk-
cja ciałka żółtego nie jest zależna od ciąży.
Profi l hormonalny w czasie ciąży nie zmie-
nia się znacznie (8). To zjawisko opisywane
jest w piśmiennictwie jako „fi zjologiczna
ciąża rzekoma” i pojawia się po każdej rui
w przypadku braku ciąży. Ciąża rzekoma
może przebiegać bezobjawowo albo da-
wać wyraźne objawy kliniczne, takie jak:
powiększenie gruczołu sutkowego i lak-
tacja (1). Zjawisko to jest normalne, zwią-
zane z prawidłową funkcją jajników oraz
przysadki i zazwyczaj nie wymaga leczenia.
Ostatnią fazą cyklu rujowego jest
ano-
estrus.
W tym czasie
endometrium
się re-
generuje, proces ten może trwać od 2 do
6 miesięcy (12, 13).
Most frequent causes of infertility in dogs.
Part II. Females
Bukowska D.
,
Włodarczyk R.
,
Jaśkowski J.M.
,
Department of Agricultural Veterinary, Poznań
University of Life Sciences
Wywiad
Przeprowadzanie badań w kierunku nie-
płodności suki powinno być poprzedzo-
ne dokładną analizą zdrowia i płodności
samca. Należy sprawdzić przede wszyst-
kim wyniki poprzednich kryć, jakość eja-
kulatu, ogólny stan zdrowia, konieczne
jest również wykluczenie brucelozy. Oce-
na płodności samca jest znacznie łatwiejsza
niż w przypadku samicy. Biorąc pod uwa-
gę, że cykl rujowy suki trwa 5–7 miesięcy
jest ona płodna przez ok. 14 dni w roku.
Natomiast samiec jest płodny od momentu
osiągnięcia dojrzałości płciowej (w wieku
od 6–18 miesięcy) do późnej starości lub
śmierci. Zagadnienia dotyczące zaburzeń
płodności u samców zostały dokładnie opi-
sane w poprzednim artykule (14).
Podczas zbierania wywiadu dotyczą-
cego suki należy pamiętać, że oprócz in-
formacji na temat rozrodu (początek po-
przedniego cyklu, stosowanych metod wy-
znaczania terminu owulacji, daty krycia/
inseminacji, metody krycia/inseminacji,
metody rozpoznawania ciąży, spontanicz-
nego przerwania (straty) ciąży, liczebno-
ści ewentualnego miotu oraz dane doty-
czące rozrodu rodzeństwa suki) ważne są
również dane o ogólnym stanie zdrowia
zwierzęcia i warunkach utrzymania, o in-
nych zwierzętach żyjących w środowisku
suki oraz stosowanych szczepieniach, za-
biegach odrobaczania a nawet o transpor-
cie zwierzęcia (1). Potencjalne rozwiąza-
nie problemu i wskazania do dalszego po-
stępowania klinicznego są oczywiste, jeśli
w wywiadzie okaże się, że problem z płod-
nością suki jest sygnalizowany po jednym,
nieudanym kryciu lub po kilku kryciach
przez tego samego samca (1).
Infertility in the bitch refers to the inability to conceive
and produce viable off spring. The majority of bitches
that are presented to veterinary clinic for reproductive
evaluation are actually healthy and fertile. Perceived
infertility in the bitch is most commonly due to inap-
propriate breeding management rather than the ina-
bility to conceive. Before any treatment for infertility
is introduced, the adequate health management must
be ensured. Specifi c treatment for the most common
causes of infertility is centered on appropriate breed-
ing management. Also before embarking on an ex-
haustive medical evaluation, it is important to obtain
a thorough history and perform the physical exami-
nation of the patient. Completion of a routine data-
base assists in detecting signifi cant systemic illness
that may impact infertility, consideration of history
and physical examination.
Keywords:
bitch, infertility, estrous cycle.
prooestrus
lub ruja należy zbadać jajni-
ki w celu określenia terminu owulacji. Po
zakończeniu badań wstępnych i wywia-
du, jeśli suka jest klinicznie zdrowa, na-
leży określić czy problemem występują-
cymi u samicy są zaburzenia cyklu rujo-
wego, niezdolność do zapłodnienia lub
donoszenia ciąży (15, 16, 17, 18). Sklasy-
fi kowanie suki według powyższych kate-
gorii pozwoli na prawidłowy dobór metod
diagnostycznych.
Metody diagnostyczne
Wśród nieprawidłowości cyklu rujowe-
go wyróżnić można: pierwotny
anoestrus
(suki, które nigdy nie wykazywały pra-
widłowych cykli jajnikowych), ciche ruje
(cykl rujowy przebiega prawidłowo, jed-
nak suka nie wykazuje objawów rui), prze-
dłużająca się faza
dioestrus
lub
anoestrus
– suka nie przejawia rui dłużej niż 15 mie-
sięcy (3). Najczęstszym problem są ciche
ruje oraz zakłócenia długości poszczegól-
nych faz cyklu rujowego. Rzadziej zdarza
się, że problem stanowi opóźnienie dojrze-
wania płciowego, aplazja jajników, torbiele
jajników, zapalenie lub nowotwór jajników,
niedoczynność tarczycy lub inne zaburze-
nia endokrynologiczne (3, 18).
Identyfi kację fazy cyklu rujowego prze-
prowadza się na podstawie badania cyto-
logicznego pochwy. Jednak metoda ta nie
pozwala na odróżnienie fazy
anoestrus
od
dioestrus,
w obrazie cytologicznym
w obu fazach widoczna jest przeważa-
jąca liczba komórek parabazalnych oraz
Badanie lekarskie
Badania ogólnego stanu zdrowia powin-
ny poprzedzać badania dróg rodnych suki.
Należy wykonać podstawowe badania krwi
i moczu oraz wykluczyć brucelozę. Podczas
badań wstępnych należy również wyklu-
czyć obecność zagrażających życiu, wro-
dzonych wad serca (1). Następnym kro-
kiem jest ocena narządów płciowych, ze
szczególnym uwzględnieniem sromu, skle-
pienia pochwy i odbytnicy oraz ultrasono-
grafi a jajników i macicy. W celu określenia
fazy cyklu rujowego należy przeprowadzić
badanie cytologiczne pochwy. Badania ta-
kie najlepiej wykonywać od 1–7 dni przed
początkiem fazy
prooestrus,
tak aby kry-
cie mogło być przeprowadzone w bieżą-
cym cyklu. Jeśli stwierdzona zostanie faza
145
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(2)
Prace kliniczne i kazuistyczne
nieliczne komórki nabłonka pochwy (5, 6).
Konieczne jest dodatkowe określenie stę-
żenia progesteronu w osoczu, które w fa-
zie
anoestrus
będzie wynosiło <2 ng/ml,
natomiast w
dioestrus
>2 ng/ml, zazwy-
czaj >5 ng/ml (1). Przedłużająca się faza
dioestrus
może świadczyć o torbielach
ciałek żółtych. W takim przypadku ko-
nieczne jest przeprowadzenie badania ul-
trasonografi cznego jajników i macicy. Je-
śli stwierdzony zostanie przedłużający się
anoestrus
(>24 miesiące) można rozważyć
farmakologiczną indukcję rui. Jeśli w ob-
razie cytologicznym stwierdzona zosta-
nie obecność powierzchniowych komó-
rek nabłonka, suka jest w fazie
prooestrus
lub w rui. Jeśli faza ta przedłuża się i trwa
powyżej 30 dni istnieje prawdopodobień-
stwo występowania pęcherzykowych tor-
bieli jajnikowych (1).
zwłaszcza w przypadku cykli o nietypo-
wym przebiegu. Warto obserwować sukę,
zwracając uwagę na zmiany behawioralne,
ale te parametry nie powinny mieć decy-
dującego znaczenia. Należy pamiętać, że
optymalny moment krycia najdokładniej
można określić na podstawie danych uzy-
skanych w kilku testach (23). Dzień, w któ-
rym poziom progesteronu zaczyna rosnąć
określany jest jako dzień „zero”. Krycie za-
leca się przeprowadzić w dniach 2, 4 oraz
6, natomiast w przypadku nasienia schło-
dzonego zaleca się krycie w dniach 4 i 6 lub
3 i 5 po dniu „zero” (19, 21, 22).
się mało skuteczna i najwłaściwszą formą
terapii w takich przypadkach jest chirur-
giczne usunięcie torbieli. Optymalne jest
samo usunięcie torbieli, ale zwykle koniecz-
ne jest usunięcie całego jajnika (2).
Suki z przedłużonym okresem między-
rujowym mogą mieć zarówno przedłu-
żoną fazę
anoestrus
, jak i
dioestrus.
Prze-
dłużony
anoestrus
pojawia się przy braku
aktywności jajników trwającej dłużej niż
16–20 miesięcy u suk, u których wcześniej
wystąpił cykl rujowy (wtórny
anoestrus)
.
Faktyczny brak dalszego cyklu powinien
być odróżniony od cichej rui (prawidło-
wy cykl niezauważony przez właściciela).
Do skracania przedłużonego
anoestrus
za-
równo u suk zdrowych, jaki i u suk z wtór-
nym
anoestrus
o nieznanej etiologii, można
stosować leki z grupy agonistów dopami-
ny (kabergolina, bromokryptyna). Me-
chanizm działania agonistów dopaminy
indukujący
prooestrus,
polega na bezpo-
średnim zmniejszeniu stężenia prolaktyny
lub bezpośrednim działaniu dopaminoer-
gicznym zarówno na oś gonadotropową,
jak i receptory gonadotropin w jajnikach
(24, 25, 26).
Suki z objawami wydłużonych odstę-
pów pomiędzy cyklami rujowymi mogą
znajdować się pod wpływem podniesio-
nego stężenia progesteronu (>2–5 ng/ml).
Jeśli podwyższony poziom progesteronu
utrzymuje się ponad 9–10 tygodni, praw-
dopodobnie jest to wydłużona faza
dio-
estrus.
Przedłużony
dioestrus
może być
wynikiem obecności na jajnikach torbieli
ciałka żółtego, mogących występować po-
jedynczo lub licznie, na jednym lub obu jaj-
nikach. Rozpoznanie można potwierdzić
badaniem stężenia progesteronu we krwi
(>2–5 ng/ml). Zaleca się chirurgiczne usu-
nięcie torbieli wraz z wykonaniem bada-
nia histologicznego oraz wykonanie biop-
sji macicy w celu wykazania jednocześnie
występującego torbielowatego rozrostu
en-
dometrium
(24).
Z nielicznych badań wynika, że przy-
czyną przedłużającego się
anoestrus
może
być również zapalenie jajników o podło-
żu immunologicznym. W takim przypad-
ku stwierdza się nacieki komórek jednoją-
drzastych z przewagą limfocytów, komó-
rek plazmatycznych i makrofagów w obu
jajnikach.
Przyczyną zaburzeń cyklu rujowego
może być również niedoczynność tarczy-
cy. W tym przypadku występują dodatko-
we objawy kliniczne, takie jak: ospałość,
nadwaga, obustronne symetryczne wy-
łysienia oraz podniesiony poziom chole-
sterolu we krwi, niedokrwistość nierege-
neratywna i zmiany w poziomie hormo-
nów tarczycy we krwi. Cykl rujowy u suk
z niedoczynnością tarczycy, otrzymują-
cych odpowiednie leki, powinien pojawić
się w ciągu 6 miesięcy od przywrócenia
Nieprawidłowy cykl rujowy
Zaburzenia cyklu rujowego mogą być po-
dzielone na kilka rodzajów na podstawie
przedłużających się lub skracających fazy
cyklu jajnikowego lub zmian w sekwencji
poszczególnych faz. Aby określić przebieg
cyklu u suk będących z sezonie rozrod-
czym, niezbędne jest wykonanie dokumen-
tacji na podstawie badania cytologicznego
pochwy, waginoskopii, obserwacji zmian
w zachowaniu oraz badania stężeń proge-
steronu oraz LH we krwi (24).
Przedłużona faza
prooestrus
lub
oestrus
występuje wówczas, gdy krwawy wypływ
z pochwy u suki utrzymuje się powyżej
21–28 dni. W badaniu cytologicznym po-
chwy stwierdza się ponad 80–90% ko-
mórek powierzchniowych. Należy w tym
momencie wykluczyć wtórne krwawienie
z pochwy spowodowane zakażeniem, sta-
nem zapalnym, zmianami nowotworowy-
mi w obrębie dróg moczowo-płciowych
oraz obecnością ciała obcego w pochwie.
Główną przyczyną przedłużającej się fazy
prooestrus
lub
oestrus
jest stałe wydziela-
nie estrogenów spowodowane torbielami
pęcherzykowymi na jajnikach lub aktyw-
nymi wydzielniczo nowotworami jajników.
Terapia, której celem jest przerwanie prze-
dłużającej się fazy
prooestrus
lub
oestrus
,
staje się konieczna, jeśli nie dochodzi do
spontanicznej regresji torbieli i pojawiają
się inne komplikacje (utrata krwi prowa-
dząca do niedokrwistości, zmiany w szpi-
ku, hiperplazja nabłonka pochwy). W te-
rapii przetrwałych, patologicznych torbieli
pęcherzykowych istnieją zarówno możli-
wości farmakologiczne, jak i chirurgiczne.
W terapii hormonalnej do indukcji regre-
sji torbieli stosuje się GnRH (50–100 μg/
kg m.c.), co 24–48 godzin, do 3 dawek lub
ludzkiej gonadotropiny łożyskowej (hCG;
22 IU/kg m.c., co 24–48 godzin). Nie zale-
ca się natomiast stosowania progesteronu,
gdyż u suk z czynnymi torbielami pęche-
rzykowymi może zwiększać ryzyko rozwo-
ju torbielowatego rozrostu gruczołów bło-
ny śluzowej macicy lub ropomacicza. Te-
rapia farmakologiczna przedłużającej się
fazy
prooestrus
lub
oestrus
może okazać
Rozpoznawanie niepłodności oraz
sposoby wyznaczania terminu owulacji
Gdy suka nie zaszła w ciążę, pomimo kry-
cia naturalnego lub sztucznej inseminacji
przeprowadzonej w wyznaczonym okre-
sie płodnym, należy w pierwszej kolejno-
ści wykluczyć błędy hodowlane. Okres
akceptacji samca oraz czas płodny różnią
się znacznie u poszczególnych suk, a na-
wet u tej samej suki w kolejnych cyklach
rujowych. W celu rozpoznania fazy cyklu
rujowego i wyznaczania terminu owulacji
wykonuje się serię badań cytologicznych
pochwy, waginoskopię oraz oznaczenia po-
ziomu progesteronu i LH we krwi (19, 20).
We wczesnej fazie
prooestrus
w rozmazie
cytologicznym pochwy powinny domino-
wać komórki zrogowaciałe/powierzchnio-
we. Badanie cytologiczne rozmazów po-
chwowych powinno być wykonywane co
2–4 dni, aż do stwierdzenia znacznego
zwiększania odsetka komórek zrogowa-
ciałych (>70% komórek powierzchnio-
wych). Po zakończeniu badań cytologicz-
nych należy rozpocząć oznaczanie stężenia
hormonów. Badanie stężenia progeste-
ronu we krwi powinno być wykonywane
co drugi dzień, aż do stwierdzenia wzro-
stu poziomu progesteronu >2 ng/ml (19,
21, 22). Kiedy zachodzi potrzeba bardziej
dokładnego określenia optymalnego mo-
mentu krycia (np. inseminacja nasieniem
mrożonym lub schłodzonym), zaleca się
codzienne badanie stężenia LH. W celu
wykazania stałego wzrostu poziomu pro-
gesteronu powyżej 5 ng/ml, a tym samym
potwierdzenia owulacji, zaleca się również
wykonanie co najmniej jednego oznacze-
nia stężenia tego hormonu po stwierdze-
niu szczytu stężenia LH. Natomiast ba-
danie waginoskopowe może być wykona-
ne w dowolnym dniu cyklu, jako badanie
uzupełniające badanie cytologiczne po-
chwy oraz oznaczania poziomu hormonów,
146
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(2)
Prace kliniczne i kazuistyczne
prawidłowego poziomu hormonów tar-
czycy w (24, 27).
Suki ze skróconym okresem międzyru-
jowym (trwającym poniżej 4,5 miesiąca)
mogą mieć problemy z zajściem w ciążę
z powodu niepełnej inwolucji i regenera-
cji macicy, uniemożliwiających implanta-
cję zarodka i utrzymanie ciąży. Udokumen-
towanie takich zaburzeń wymaga wyko-
nania serii badań cytologicznych pochwy
podczas fazy
oestrus
i
dioestrus
oraz ozna-
czenia stężenia progesteronu we krwi pod-
czas fazy lutealnej, w co najmniej dwóch
kolejnych cyklach (2).
odróżnienie rzeczywistej niepłodności od
niepłodności wynikającej z błędów hodow-
lanych i normalnych wahań w przebiegu
cyklu rujowego. Potwierdzenie obniżo-
nej płodności lub całkowitej niepłodności
u suki wiąże się najczęściej z zakończeniem
kariery hodowlanej, ale w wielu przypad-
kach poprzez wdrożenie odpowiedniego
leczenia udaje się jednak przywrócić pra-
widłowe funkcje rozrodcze.
parturition and lactation in dogs.
Proceedings Society for
eriogenology
, 1990, 197-223.
24. Davidson A.P., Feldman E.C.: Ovarian and estrous cyc-
le abnormalities. W: Ettinger S.W., Feldman E.C. (edit.):
Textbook of Veterinary Internal Medicine.
W.B. Saunders,
Philadelphia 2004.
25. Concannon P.: Reproduction in dogs, cats and exotic car-
nivores. Proceedings of the 3
rd
International Symposium
on Canine and Feline Reproduction. Veldhoven, the Ne-
therlands. 1996.
J. Reprod. Fertil.
1997, Suppl. 51.
26. Eilts B.E., Davidson A.P.: Approach to infertility in the
dog and bitch.
Proceedings for the American Animal Ho-
spital Association Annual Meeting.
2005.
27. Johnson C.A.: yroid issues in reproduction.
Clin. Tech.
Small Anim. Pract.
2002,
108-115.
28. Johnson CA. Cystic endometrial hyperplasia, pyometra,
and infertility. W: Feldman E.C. (edit.).:
Textbook of Ve-
terinary Internal Medicine
.
WB Saunders, Philadelphia
1992, s 954.
29. Nelson R.W., Feldman E.C., Stabenfeldt G.H.: Treatment
of canine pyometra with prostaglandin F2 alpha.
J. Am.
Vet. Med. Assoc.
1992,
17,
Piśmiennictwo
1. Grundy S.A., Feldman E., Davidson A.: Evaluation of in-
fertility in the bitch.
Clin Tech. Small Anim. Pract.
2002,
17
Choroby macicy
, 108-115.
2. Davidson A.: Aktualne poglądy na temat niepłodności
suk.
Veterinary Focus
2006,
899-903.
30. Purswell B.T.: Diff erential diagnosis of canine abortion.
W: Kirk R.W., Bonagura J.D. (edit).: Kirk’s Current Vete-
rinary erapy XI. Small Animal Practice. W.B. Saunders,
Philadelphia 1992, s. 925.
181
,
, 13-21.
3. Feldman E.C., Nelson R.W.: Infertility, associated breeding
disorders, and disorders of sexual development. W:
Ca-
nine and Feline Endocrinology and Reproduction
. 2
nd
ed.,
Saunders, Philadelphia 1996, s. 619-648.
4. Sokolowski J.H., Stover D.G., Van Ravenswaay F.: Seaso-
nal incidence of estrus and interestrus interval for bitches
of seven breeds.
Am. J. Vet. Res.
1977,
16
Zmiany w macicy, takie jak torbielowaty
rozrost gruczołów błony śluzowej macicy
(cystic endometrial hyperplasia – CEH)
uwarunkowane są nieprawidłowościami
hormonalnymi. Zmiany w gruczołach
en-
dometrium
mogą być miejscowe lub roz-
siane. Mogą wpływać na implantację oraz
tworzenie się łożyska i być przyczyną roz-
woju ropomacicza. Ostateczne rozpozna-
nie torbielowatego rozrostu
endometrium
wymaga wykonania biopsji. Do rozwo-
ju CEH i ropomacicza może prowadzić
nagromadzenie się śluzu w jamie maci-
cy. Wszystkie te stany dają słabe rokowa-
nia odnośnie do płodności (28). Ropne za-
palenie błony śluzowej macicy, z otwartą
szyjką, występujące po raz pierwszy u war-
tościowych suk hodowlanych, może być
leczone przy użyciu odpowiednich anty-
biotyków (dobranych na podstawie anty-
biogramu) oraz prostaglandyny PGF
2α
, któ-
ra indukuje luteolizę i oczyszczanie macicy
(0,1 mg/kg m.c.,
s.c
., 2 razy dziennie przez
2 dni, a następnie 0,2 mg/kg m.c.,
s.c
., dwa
razy dziennie aż do uzyskania pożądanego
efektu). Po terapii zaleca się krycie w na-
stępnym cyklu (2, 29).
1371-1376.
5. Johnston S.D., Root Kustritz M.V., Olson P.N.: e canine
estrus cycle. W:
Canine and Feline eriogenology
. Saun-
ders, Philadelphia 2001, s. 16-31.
6. Feldman E.C., Nelson R.W.: Ovarian cycle and vaginal
cytology. W:
Canine and Feline Endocrinology and Re-
production,
2
nd
ed., Saunders, Philadelphia 1996, s. 526-
546.
7. Wildt D.E., Chakroborty P.K., Panko W.B.: Relationship
of reproductive behavior, serum luteinizing hormone and
time of ovulation in the bitch.
Biol. Reprod.
1978,
38,
18
, 561-
570.
8. Concannon P.W., McCann J.P., Temple M.: Biology and
endocrinology of ovulation, pregnancy and parturition
in the dog.
J. Reprod. Fert.
Suppl. 1989,
, 3-25.
9. Goodman M.: Ovulation timing, concepts and contro-
versies.
Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract.
2001,
31
39
, 219-235.
10. Linde-Forsberg C., Forsberg M.: Fertility in dogs in rela-
tion to semen quality and the time and site of insemina-
tion with fresh and frozen semen.
J. Reprod. Fert.
Suppl
1989,
, 299-310.
11. Hoist P.A., Phemister R.D.: Onset of diestrus in the beagle
bitch: Defi nition and signifi cance.
Am. J. Vet. Res.
1974,
35,
39
401-406.
12. Johnston S.D., Kiang D.T., Seguin B.E.: Cytoplasmic estro-
gen and progesterone receptors in canine endometrium
during the estrus cycle.
Am. J. Vet. Res
. 1985,
, 1653.
13. Al-Bassam M.A., omson E.C., O’Donnell L.: Normal
postpartum involution of the uterus in the dog.
Can. J.
Comp. Med
. 1981,
46
, 217-232
14. Bukowska D., Włodarczyk R., Jaśkowski J.M.: Najczęst-
sze przyczyny zaburzeń płodności u psów. Część I. Sa-
miec.
Życie Wet.
2008,
34
Choroby zakaźne
83,
15. Cain JL, Davidson AP, Wallace MS: Disorders of canine
reproduction. W: Morgan R.V.:
Handbook of Small Ani-
mal Practice
. WB Saunders, Philadelphia 1997, s.627.
16. Johnston S.D., Root Kustritz M.V., Olson P.N.: Clinical
approach to infertility in the bitch W:
Canine and Feli-
ne eriogenology
. W.B. Saunders, Philadelphia 2001, s.
257-273.
17. Cain J.L.: A logical approach to infertility in the bitch.
Vet.
Clin. North Am. Small Anim. Pract.
2001,
Przyczyną niepłodności u suk mogą być za-
każenia bakteryjne, takie jak
Brucella ca-
nis
(rzadziej
B. abortus
lub
B. suis
), salmo-
nele, paciorkowce i
Escherichia coli
, zaka-
żenia wirusowe (wirusy herpes, nosówka
i parwowirus typ 1 i 2) oraz choroby pa-
sożytnicze (
Toxoplasma gondii
i
Neospo-
ra caninum
; 30).
, 237-245.
18. Johnston S.D.: Clinical approach to infertility in bitches
with primary anestrus.
Vet. Clin. North Am. Small. Anim.
Pract
. 1991,
31
, 421-425.
19. Grundy S.A., Feldman E.C., Davidson A.P.Ł Evaluation
of infertility in the bitch.
Clin Tech. Small Anim. Pract
.
2002,
21
Podsumowanie
108-115.
20. Reimers T.J.: Endocrine testing for infertility in the bitch.
W: Kirk R.W. (edit.),
Current Veterinary erapy VIII
.
W.B. Saunders, Philadelphia 1983, s. 922-925.
21. Concannon P.W.: Clinical and endocrine correlates of ca-
nine ovarian cycles and pregnancy. W: Kirk R.W. (edit.).:
Current Veterinary erapy IX. Small Animal Practice.
W.B. Saunders, Philadelphia 1986, s.1214.
22. Concannon P.W., Powers M.E., Holder W.: Pregnancy
and parturition in the bitch.
Biol. Reprod.
1977,
17,
Dokładna ocena nieprawidłowości w prze-
biegu cyklu rujowego u suki jest bardzo
istotnym elementem w przypadku podej-
rzenia niepłodności. Wykrycie indywidual-
nych wahań w przebiegu cyklu u płodnych
suk może okazać się kluczowym elemen-
tem pozwalającym na prawidłowe zorgani-
zowanie krycia. Bardzo ważne jest również
16
, 517-
Dr Dorota Bukowska, Katedra Weterynarii Rolniczej, Wy-
dział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodni-
czy, ul. Wojska Polskiego 52, 60-625 Poznań
526.
23. Concannon P.W., Yeager A.E.: Endocrine, ultrasonogra-
phic, radiographic and clinical changes during pregnancy,
147
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(2)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]