Zachowania zdrowotne, ### Fizjoterapia ###, Zdrowie publiczne, Zdrowie Publiczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zachowania zdrowotne i czynniki kształtujące stan zdrowia
Zachowania zdrowotne
i czynniki kształtujące stan zdrowia
Wstęp
1. Rola świadomej aktywności ruchowej
2. Dieta nieszkodząca zdrowiu
2.1. Rola diety w funkcjonowaniu mózgu
2.2. Karcinogeny w pożywieniu
2.3. Osteoporoza a dieta
2.4. Żywność zwana ekologiczną
2.5. Żywność transgeniczna
3. Psychologia ekologiczna
Bibliografia
Literatura podstawowa
1
Zachowania zdrowotne i czynniki kształtujące stan zdrowia
Wstęp
Zdrowie jest naszym przyrodzonym prawem. W sposób niejako automatyczny nasze ciało
dąży do sprawności, tak jak roślina kieruje się ku słońcu. Problem tkwi w tym, że czasem
ten naturalny proces organizmu sami dławimy czy zakłócamy. Trudno nie zgodzić się
z ideą tzw. higieny naturalnej, która mówi, że należy eliminować przyczyny chorób, a nie
zwalczać skutki ciągłego łamania praw natury. Niewątpliwa zaleta tej higieny polega na
tym, że pozwala ona kontrolować zdrowie za pomocą tak niezawodnych narzędzi, jak:
zdrowy rozsądek, intuicja i logika.
Choć rodzimy się z tymi atrybutami, to jednak — co za paradoks — w miarę upływu lat
coraz słabiej je wykorzystujemy. A przecież nie istnieje nic bardziej potężnego,
wydolniejszego i genialnego niż ludzkie ciało; ciało z niezmierzoną inteligencją, która nim
kieruje. Spójrzmy choćby na system trawienny, który w licznych cyklach metabolicznych
przetwarza dostarczone pożywienie na krew, kości, komórki, płuca dostarczające
życiodajnego tlenu czy na układ szkieletowy pracujący w harmonii z systemem
mięśniowym.
Stale zachodzące interakcje między wpływającymi na organizm czynnikami środowiska
a naszą determinacją genetyczną decydują o indywidualnych cechach każdego
organizmu. Niesłychanie istotną rolę odgrywają również tzw. czynniki samoregulujące
organizm. Są to: sensytywność (wrażliwość na bodźce), rezystancja (opór względem
bodźców), adiustacje (dostosowania) i przeobrażenia genetyczne. Jeśli chodzi
o adiustacje, to możemy spotkać się z przemianami dotyczącymi czasu krótszego niż
życie osobnicze, są one przy tym odwracalne (chodzi o tzw. wytrenowanie organizmu,
np. hartowanie do niskich czy wysokich temperatur, do zawartości tlenu w powietrzu),
jak również ze zmianami o charakterze nieodwracalnym (np. ludzie mieszkający wysoko
w górach mają zwiększoną pojemność płuc).
W ekologii człowieka mówi się o zdrowiu, pojmując organizm jako środowisko
wewnętrzne. Pozostaje ono w równowadze dzięki mechanizmom regulacyjnym
utrzymującym właściwe: temperaturę ciała, ciśnienie krwi, stężenie cukru, tlenu,
dwutlenku węgla itd. Dzięki tej wewnętrznej równowadze komórki organizmu pracują we
względnie stałych warunkach, mimo zmienności środowiska zewnętrznego, różnorodnego
sposobu odżywiania i różnej aktywności życiowej człowieka.
2
Zachowania zdrowotne i czynniki kształtujące stan zdrowia
Definicja WHO mówi, że „jeśli naszemu organizmowi udaje się zachować tę równowagę,
jeśli odczuwamy psychiczny spokój, mamy poczucie bezpieczeństwa, istniejemy
w zgodzie ze swym społecznym otoczeniem — jesteśmy okazami zdrowia” .To określenie
uświadamia nam jednocześnie, że większość czynników powodujących choroby związana
jest z naszym własnym postępowaniem. Na przykład nadwaga, palenie tytoniu, picie
alkoholu czy siedzący tryb życia zależą od nas samych.
Poza tym większość z nas żyje w ciągłym pośpiechu, oddycha skażonym powietrzem, pije
skażoną wodę i je pokarmy nafaszerowane chemią. Tylko te cztery przykłady świadczą,
jak mocno stan naszego organizmu związany jest ze stanem środowiska.
3
Zachowania zdrowotne i czynniki kształtujące stan zdrowia
1. Rola świadomej aktywności ruchowej
Aktualnie profilaktyka socjalna większości cywilizowanych krajów upatruje właśnie
w zmianie trybu życia jedyną, najrealniejszą metodę profilaktyki najczęstszych chorób.
Zadowalająca aktywność ruchowa winna być ważną częścią naszego stylu życia. Poziom
wydolności fizycznej, jako najważniejszy wskaźnik biologiczny, jest bowiem jednocześnie
wyznacznikiem tempa starzenia się organizmu.
Największe znaczenie dla naszej sprawności ma systematyczny wysiłek
wytrzymałościowy wzbogacony o ćwiczenia uzupełniające — siłowe i rozciągające.
Zdecydowana większość ludzi może korzystać z tej prostej formy wysiłku
wytrzymałościowego, jaką jest marsz czy marszobieg. W sprzyjających warunkach
równie wartościowe jest pływanie (szczególnie stylem grzbietowym — chodzi o prosty
kręgosłup, bez odginania głowy), jazda na rowerze, biegi narciarskie, kajakarstwo. Także
ćwiczenia rytmiczno-taneczne, takie jak aerobik czy po prostu taniec, są odpowiednie.
Najistotniejsze jednak jest, by przekonać siebie o sensie aktywności ruchowej
i poprawić wszystkie formy sprawności — fizyczną, umysłową i psychiczną. Pamiętajmy,
że przed podjęciem decyzji o zmianie trybu życia na aktywny, trzeba ocenić, czy nie ma
przeciwwskazań do takiego średnio intensywnego wysiłku; należy zatem skonsultować się
ze swoim lekarzem.
Bezwzględne przeciwwskazania do zwiększonego wysiłku fizycznego to:

choroba niedokrwienna serca powodująca ból dławicowy przy minimalnej aktywności
ruchowej oraz wczesny okres po zawale;

wady zastawkowe serca nabyte i wrodzone, szczególnie sinicze;

znaczne powiększenie serca w przebiegu wielu chorób mięśnia serca;

zaburzenia rytmu serca wymagające leczenia;

niewyrównana cukrzyca;

nadciśnienie tętnicze niepodlegające wpływom leczenia;

nadmierna otyłość.
Względne przeciwwskazania dotyczą:

cukrzycy wyrównanej przez insulinę;

ostrych i przewlekłych chorób nerek;

ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego;

choroby naczyń obwodowych kończyn wywołującej ból podczas ruchu;
4
Zachowania zdrowotne i czynniki kształtujące stan zdrowia

przewlekłego zapalenia stawów wymagającego leczenia przeciwbólowego;

przewlekłych chorób infekcyjnych.
Ruch może zapobiegać
osteoporozie
.
Wiemy, że najsilniejszym regulatorem pracy
komórek, w tym także komórek kostnych, jest stałe systematyczne obciążenie
mechaniczne. Komórki kostne są wrażliwe na obciążenia i pod wpływem naprężeń budują
kość, by im sprostać. Ważny czynnik stanowi też siła mięsni. Im bardziej wyćwiczone
mięśnie, tym miej obciążeń przenosimy na kości. I nie chodzi o ćwiczenia siłowe mięśni,
lecz o ćwiczenia wzmacniające ich wytrzymałość — ćwiczenia częste i regularne!
Wysiłek fizyczny zapobiega również tworzeniu się
żylaków
. Podczas ruchu pracują
mięśnie łydek, a ich nacisk na żyły powoduje pompowanie krwi do góry, co zapobiega
powstawaniu żylaków.
W ciągu ostatnich 25 lat gerontolodzy przeprowadzili wiele eksperymentów świadczących,
że aktywny stosunek do życia wpływa na zahamowanie procesu zaniku tkanki mięśniowej
i kostnej. Wysiłek fizyczny usprawnia gospodarkę energetyczną, podwyższa odporność na
zmęczenie, zwiększa zdolność usuwania produktów przemiany materii, intensyfikuje
uwalnianie do krwi obwodowej krwinek czerwonych zmagazynowanych w wątrobie
i jednocześnie zwiększa ich produkcję w szpiku kostnym.
Groźba zachorowań na chorobę niedokrwienną serca oraz jej następstw skierowała
uwagę na potrzebę treningu fizycznego. Okazało się, że może on zwiększyć objętość
tętnic wieńcowych — serce pracuje wówczas efektywniej, utrzymuje się prawidłowa masa
ciała i znakomicie obniża się napięcie psychiczne.
Aktywność fizyczna w połączeniu z kontaktem z przyrodą obniża napięcie stresowe, co
zostało udokumentowane przez wielu lekarzy praktyków i uczonych. Większość z nich
jest zgodna, że w stanach zwiększonej wrażliwości na bodźce i zwiększonej reaktywności
układu nerwowego, gdy istnieje napięcie psychiczne i stres, naturalna zieleń drzew
i roślin może stanowić środek uspokajający, bez porównania skuteczniejszy od
wszystkich uspokajających leków farmakologicznych. Pod jej wpływem następuje pełna
regeneracja komórek nerwowych w korze mózgowej i ośrodkach podkorowych, gdzie
mieszczą się ośrodki emocji i popędów.
Tak naprawdę to dopiero ostatnie 20–30 lat przyniosło zmiany w podejściu do kwestii
spędzania czasu przez osoby po 60. roku życia. Naukowcy zaczęli uświadamiać
i przekonywać nas, jakie dobrodziejstwa płyną z aktywności fizycznej. Badania wskazują,
że nawet osoby, które nigdy wcześniej nie uprawiały sportu, zmieniając swój styl życia na
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]